جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش پس از طرح اهمیت و ضرورت تربیت به بررسی ابعاد و مقوله‌های مختلف تربیت و تربیت عرفانی از دیدگاه حضرت علی(ع) در نهج‌البلاغه پرداخته که در هر عصر و زمانی قابل استفاده است. نویسنده در این پایان نامه تلاش نموده است با ارائه نمونه‌هایی از این روشهای تربیتی، بیان دارد که در نیل ارتقای سطح تربیتی و فرهنگی انسان‌ها لازم است از آموزه‌های علوی به عنوان سرچشمه زلال اسلام ناب و الگوی تمام عیار استفاده شود.این تحقیق به بیان روش‌ها و راهکارهای علمی و عملی تربیت ، بر اساس دیدگاه‌های امیرالمومنین (ع) در نهج البلاغه پرداخته و در ارائه‌ی راهکارها و شیوه‌ها به ابعاد عاطفی و درونی انسانها، توجه بسیاری شده است. پرداختن به این نوع نگرشها در تمام شیوه‌ها از جمله الگوبرداری، تذکر و یادآوری، محبت و مدارا ، عبرت‌آموزی، عفو و تغافل، و تشویق و تنبیه به منظور تربیت انسان، نیاز عاطفی و مقتضای فطرت انسان‌هاست، که از دیدگاه‌های گوناگون قابل بحث است.پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه‌های امام علی (ع) در مورد تربیت عرفانی و جمع‌آوری توصیه‌های آن حضرت درباره تربیت عرفانی پرداخته و نتیجه‌گیری نموده است که نهج البلاغه آیینه‌ی تمام نمای اسلام ناب است و روشهای تربیتی ارائه شده در نهج‌البلاغه مبتنی بر جهانی بینی توحیدی اسلام و روشهای تربیتی عرفانی در آن جامعیتی خاص در ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اخلاقی دارد. در مسئله پژوهش، تربیت از اساسی‌ترین نیازهای زندگی بشر معرفی شده و انسان در پرتو تربیت صحیح می‌تواند موجودی هدفمند و اندیشه‌ورز بوده، به اهداف و آرمان‌های خود دست یابد. انسان مسلمان برای پیمودن راه سعادت و بندگی، نیازمند الگوهای مطمئن در عرصه عمل است و تنها معصومین (ع) بهترین و مطمئن‌ترین الگوهای تربیتی‌اند و ارائه دیدگاه‌هایشان ضرورتی انکارناپذیر برای پویندگان عرصه تعلیم و تربیت است. در این میان الگوی تربیتی امام علی (ع) جایگاه ویژه‌ای دارد. آشنا ساختن فرزندان با علوم اهل‌بیت (ع) از جمله عناصر مهم تربیت دینی در فرهنگ شیعی و علوی است. تعاریف عرفان صرف نظر از همه تفاوتها، همگی هدف مشترکی را دنبال می‌کنند یعنی شناخت همه‌جانبه خداوند به عنوان خالق عالم. بدون تردید یکی از جنبه‌های اصلی و حیاتی عرفان را مولای متقیان (ع) تشکیل می‌دهد که خود، عرفان مجسم است. بسیاری از بزهکاری‌ها، اختلالات رفتاری، مشکلات خانوادگی و مشکلات تعلیم و تربیت، همه از عدم شناخت ما از عرفان حقیقی و بیگانگی با قرآن و نهج‌البلاغه است.هدف اصلی این پژوهش، تبیین روشهای تربیتی در عرفان اسلامی با تأکید بر نهج‌البلاغه است و نیز از جمله اهداف مطرح شده در تحقیق، بررسی و کنکاش در کتاب شریف نهج البلاغه در رابطه با :1) امکان تربیت و ویژگیهای آن 2) عوامل موثر بر تربیت 3) روشهای تربیتی4) مشخصات عرفان و 5) مولفه های تربیت در عرفان اسلامی، « از دیدگاه امام علی علیه السلام » می‌باشد.انگیزه‌ اصلی محقق در انتخاب موضوع پایان نامه ، بررسی روشهای تربیتی و عرفانی امام علی (ع) در نهج‌البلاغه است تا بتوان از نتایج حاصل برای کمک به مبانی نظری تعلیم و تربیت کشور، بهره جست و بتوان راهکارهای عملی جهت نهادینه کردن روشهای تربیتی عرفان اسلامی به ویژه فرمایشات امام علی (ع) به نظام تعلیم و تربیت ارائه نمود تا روشهای تربیتی اصیل اسلامی جایگزین شود.پژوهش از نوع تحقیق توصیفی بوده که محقق جهت جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل داده‌ها از مطالعه کتابخانه‌ای استفاده نموده است تا با بهره‌گیری از کتابها، کتاب‌های الکترونیکی، پایان‌نامه‌ها، مقالات اینترنتی و مطالب ارائه شده در سایت‌ها، کار پژوهشی خود را انجام دهد.از آن‌چه در فصل دوم بیان شده، می‌توان در فضای ذهنی باز و آزاد قرار گرفت و درباره آنچه علمای تعلیم و تربیت و شریعت اسلام در مورد تربیت و روش‌های آن بیان نموده‌اند و آشنایی با مفاهیم و مضامین عرفان و تربیت عرفانی، از جهات گوناگون اندیشیده‌، تا شیوه‌های تربیتی مناسب در پرتو تعالیم اسلام و عرفان اسلامی و علوی در ذهن تداعی شود. نتایج) به‌طور خلاصه می‌توان گفت: از دیدگاه نهج‌البلاغه، تربیت ممکن و روشهاى تربیتى مشخص و روشن است و بهترین روشهاى مقابله با موانع و آفات تربیت نیز درست مورد ارزیابى قرار گرفته است.با توجه به پند‌آموزى و تربیت‌پذیرى انسان، امام على (ع) سفارش مى‌کند که در تربیت افراد جامعه باید شتاب نمود و تربیت را بر هر کار دیگرى مقدم داشت ، زیرا ممکن است آداب و روشهاى زشت و ناروا دل‌هاى پاک را آلوده سازد و تربیت و سازندگى را ناممکن سازد.پس از آشنایى با مباحث مقدماتى تربیت، باید عوامل تربیتى را شناخت و آنها را تقویت کرد و به‌سوى آنها جذب شد که نقش تعیین کننده در تربیت و سازندگى فرد و جامعه دارند.تربیت موردنظر حضرت علی (علیه‌السلام) به معنی سازگار شدن فرد با سُنن و خواست‌ها و ارزشهای موجود در جامعه نیست؛ تربیت در نهج‌البلاغه همان یادگیری برقراری رابطه صحیح با مردم و با خدا، برای کسب رضایت خدا است؛ به عبارت دیگر، تربیت فراگردی است که به فرد کمک می‌کند تا با آن دسته از ارزشهای اجتماعی که فی‌نفسه معقول و مطلوب‌اند، آشنا شده و با آن دسته از امور و ارزش‌ها و وظایفی که بر خلاف تربیت الهی و اسلامی است، قطع رابطه کند.سخنان بسیاری از حضرت علی(ع) در مباحث عرفانی نقل شده است که بخشی از آنها در نهج‌البلاغه گرد‌آوری شده است. سراسر نهج‌البلاغه حاوی مواعظی است که بنیاد محبت دنیا را برمی‌اندازد و باعث حصول زهد و ورع و ترک عصیان خداوند می‌گردد که مقدمه واجب عرفان محسوب می‌شود.بررسی شاخصه‏های عرفان حضرت علی (ع) در نهج‌البلاغه امری مطلوب برای یافتن معیار عرفان سازنده و مثبت، از عرفان منفی و مخرب است. روشهای تربیتی عرفان ‌اسلامی مطرح شده در نهج‌البلاغه عبارتند از : روش‌های الگویی، محبت، عبرت، تذکر، موعظه، توبه، ابتلا و امتحان و خود مرزبانی (مراقبه و محاسبه). یافته‌های راجع به روشهای تربیتی در نهج‌البلاغه حاکی از آن است که روشهای مذکور بر اساس موازین الهی پایه‌گذاری شده است. از منظر تربیت عرفانی، هدف آرمانی تربیت آن است که آدمی ضمن رها شدن از تمامی قید و بندهای ظاهری و درونی به سطوح بالاتر معرفت و قرب الهی نزدیک شود. این همان آرمانی است که هدف غایی تربیت‌ اسلامی قلمداد می‌شود؛ از این منظر باید گفت که آرمانهای تربیتی اسلام، اساس «عرفانی» است و سایر ابعاد تربیت آدمی نیز بایستی در پرتو این آرمان نگریسته شود.

هدف این تحقیق بررسی مقایسه ای دو روایت سنتی و نوین از دین و دلالت های آن در تربیت دینی با تاکید بر آراء مصطفی ملکیان و سید حسین نصر است . دیدگاه های بسیاری در حوزه دین وجود دارد که از میان نواندیشان دینی کسانی هستند که با دید متجددانه به کتاب و سنت رجوع می کند و سنت گرایان دینی هم کسانی هستند که دیدی سنت گرا دارند .این دو روایت دیدگاه متفاوتی در حوزه دین دارند . از نظر ملکیان نقطه شروع دین احتیاجات و ضعف انسان است ، دین باید به زندگی ما معنا دهد وبتواند ما را از درد و رنج برهاند و همچنین باید انتظارات بشر را براورده کند .از نظر او دین هم شامل بخش هایی است که با گذر زمان تغییر می کند ، دین زمانمند و مکانمند است . وجه بارز دیدگاه ملکیان توجه او به عقلانیت ، آزادی و انتخاب است. معرفت و شناخت از نظر ملکیان از طریق عقل استدلال گر حاصل می شود .این در صورتی است که از نظر نصر دین عنصر هدایت کننده بشر است و بدون پیروی از دین هیچکس موفق نخواهد شد و تنها راه رسیدن به اهداف پیروی از دین است . از نظر او عقل شهودی مهمترین عنصر و عامل شناخت است. ملکیان در تربیت به عقلانیت و استدلال و انتخاب مسئولانه تاکید دارد . در تربیت مورد نظر نصر عقل شهودی مطرح است .این تحقیق از حیث ماهیت نظری است و روش پژوهش تحلیلی و استنتاجی است . در این تحقیق سعی شده است با استفاده از مقالات و کتاب های مربوط به این موضوع به بررسی این دو روایت بپردازیم .با توجه به تفاوت هایی که در دو دیدگاه نسبت به انسان و جهان و اعمال دینی و ... وجود دارد ، در آموزش و نحوه ی ارائه ی ان هم تفاوت هایی بوجود می آید . در شیوه ی آموزش به سبک ملکیان از روش بحث گروهی و حل مسئله ، کلاس درس باز استفاده می شود و از تمام علوم و منابع با محوریت انتخاب انسان با هدف پرورش تفکر انتقادی و ایجاد نگرش مطلوب استفاده می شود . این در صورتی است که در شیوه ی آموزش به سبک سید حسین نصر بیشتر از روش الگو برداری و سخنرانی با هدف رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده با تاکید بر فرامین دین است . با توجه به این امر که از نظر نصر دین تنها عامل هدایت کننده بشر است ، در آموزش و ارائه آن هم محوریت با فرامین دین خواهد بود .

هدف کلی این پژوهش آن است که آراء هرمنوتیکی محمد مجتهد شبستری و نصر حامد ابوزید تحلیل و سپس دلالت‌های آن‌ها در تربیت دینی استنتاج گردد. با توجه به این هدف ابتدا به شباهت‌ها و بعد بهتفاوت‌ دیدگاه‌های هرمنوتیکی این دو نواندیش در خصوص متون دینی پرداخته شده است. سپس دلالت‌های آن‌ها در قلمرو تربیت دینی مورد بررسی قرار گرفته است. داده‌های مورد نیاز با روش سندکاوی جمع‌آوری شده است. تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده با رویکرد تفسیری ـ تجریدی و روش تحقیق مورد استفاده روش تحلیل محتوای استقرایی و غیرجهت‌دار می‌باشد. نتایج تحقیق نشان داد که بین آراء هرمنوتیکی هر دو نواندیش در خصوص تفاوت بین دین و معرفت دینی، لزوم نگره‌ی تاریخی داشتن به متون دینی، دور هرمنوتیکی در روند فهم این متون و پایان‌ناپذیری تفسیر آن‌ها، بهترین فهم در سایه‌ی تفسیر ضابطه‌مند و تأویل در افق زمان تفسیر، ترجمه‌ی متون دینی از افق دیروز به افق امروز و... شباهت برقرار است. تفاوت دید‌گاه‌های این دو صاحبنظر تنها در کلی‌نگری مجتهد شبستری به مقوله‌ی فهم متن دینی (هرمنوتیک) و جزئی‌نگری نصرحامد به نشانه‌شناسی متن (semantic) می‌باشد. دلالت‌های قابل استنتاج در آراء این دو نواندیش در وجوه اهداف، روش و ویژگی‌های محتوای درسی نیز بررسی شد. در نهایت برای جبران کمبودهای این رویکرد به تلفیق آن با رویکرد عرفانی پرداخته شد. بدین ترتیب مفهوم تربیت دینی در معنای رویکرد تلفیقی، هدف غایی، اهداف میانی و کوتاه مدت در این رویکرد جدید و همچنین طرز تلقی آن نسبت به مربی، متربی، متون درسی و فرآیند ارزش‌یابی در قلمرو تربیت دینی بیان گشت.

بحث ارتباط دین و تربیت از دیرباز مورد توجه بوده است. تربیت دینی با این که ظاهری بسیار روشن دارد، ولی در عین حال از ابهام برخوردار است و بررسی جامع و دقیقی را می طلبد. مسئله مورد مطالعه ما این است که با انجام یک مطالعه بین آراء روسو و شهید مطهری، شباهت ها و تفاوت های موجود را استخراج نموده و از آن یک نتیجه کلی گرفته شود. روشی که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته روش تطبیقی است، یعنی نکات مشترک و متضاد موجود در نظرات روسو و مطهری را مورد مقایسه قرار داده ایم. هدف از انجام این تحقیق این است که ببینیم میان یک متفکر غرب و یک متفکر شرق که در دوره های متفاوتی می زیسته اند در مورد تربیت و مخصوصاً تربیت دینی نکات مشترک و متضادی دیده می شود و تا آن جا که می شود سعی شده است پیشنهاداتی از میان نظرات آنان در رابطه با تعلیم و تربیت ارائه دهیم. نتیجه ای که از این تحقیق گرفته ایم این است که مطهری و روسو با این که در دو دوره متفاوت می زیسته اند، در رابطه با انسان و ابعاد و ویژگیهای او و همجنین در مورد راههای خداشناسی نظرات مشترکی دارند، ولی در ارتباط با جایگاه عقل در دین شناسی، مطهری برای عقل، ارزش بالایی قائل است، ولی روسو برای احساسات.

چکیده ندارد.

این پژوهش، با هدف بررسی سبک آموزش دینی امام سجاد(ع) انجام شد و در پی تبیین راهبردی «الگوی آموزش دینی آن حضرت بود»؛ به این منظور از روش توصیف و تحلیل نظریِ سخنان آن امام(ع) (صحیفه سجادیه و رساله حقوق) استفاده شد. از دستاوردهای این پژوهش عبارت بود از: 1) در هر شرایط، لازم است که دین‌آموزی به تناسبِ همان شرایط شکل گیرد و تعطیل نشود (جهل، اختناق و یأس مردم، فساد حاکمان، انزوای امام(ع))؛ 2) محتوا، باید طبق نیاز جامعه ارائه شود (امام به اموری؛ مانند عدالت، قیامت، قبر، حقوق افراد نسبت به یکدیگر، حقوق محیط زیست، فقه، خانه و خانواده، مسائل عمیق اخلاقی و عرفانی، امر به معروف و نهی از منکر... پرداختند)؛ 3) به لحاظ روش آموزش، باید از همه روش‌های ممکن سود جست (تربیت نیرو از میان مستضعفان، ارائه مناجات و دعا، آموزش­های رفتاری برنامه‌ریزی شده، آموزش­های گفتاری با زبان توده مردم، زبان عاطفی و فطرت­گرا).

این پژوهش برآن است به کمک روش توصیفی- تبیینی، ابتدا دیدگاه معرفت شناسی اصلاح شده را تبیین کند. سپس نشان دهد که ایمان بر مبنای چنین تبیینی چه پیامدها و دلالتهایی برای تربیت دینی دارد، ودرنهایت از منظر اندیشه های علامه طباطبایی چه نقدهایی بر معرفت شناسی اصلاح شده و دلالتهای تربیت دینی آن می توان وارد کرد.معرفت شناسی اصلاح شده، یک دیدگاه مشخص در معرفت شناسی دینی است که با نقد مبانی معرفت شناسی الهیات طبیعی، تحول جدیدی در عرصه معرفت شناسی ایجاد کرد. پلانتینگا با نقد مبناگرایی کلاسیک و قرینه گرایی، بر این باور است که الهیات عقلانی بیجا و بی مورداست. در این نوشتار ابتدا به تبیین جنبه سلبی معرفت شناسی اصلاح شده و سپس به جنبه ایجابی آن پرداخته ایم. نتایج این پژوهش نشان داده است که ایمان به خدا جزء گزاره های پایه می باشد و از سنخ معرفت و کارکرد صحیح قوای ادراکی انسان خصوصا حس الوهی است. نقش اراده در تشکیل باور و ایمانبه خدا، ضعیف است، بلکه تابع موقعیت ویژه ای است؛ متعلق ایمان، تعالیم کلی مسیحیت است که در انجیل آمده است و گناه، آفت ایمان به خدا و بطورکلی معرفت و شناخت می باشد.مهمترین پیامدهای دیدگاه او در تربیت دینی عبارتند از:اعتقاد به با معنا بودن و امکان تربیت دینی، رویکرد عقلانی به تربیت دینی با مبانی معرفت شناسی اصلاح شده، فراهم آوردن محیط سالم و دور از گناه برای متربیان است. و مهمترین نقدهایی که از منظر علامه طباطبایی برپلانتینگا در حوزه معرفت شناسی وارد است عبارتند از:تناقضات اعتقادی درون مسیحیت، توجه بیش از حد به روش استقراءتا قیاس، احتمال دور در استدلال و افتادن در دام نسبیت. در پایان براساس چهار مولفه تربیت دینی یعنی مولفه هایاعتقادی و فکری، تجربه درونی، التزام درونی و عمل، پیامدهای دیدگاه او در تربیت دینی مورد نقادی قرار گرفته است.

این مقاله به بررسی و شرح آرای تربیتی «ابن‌سحنون»، متفکر اسلامی قرن سوم هجری و کتاب «آداب المعلمین» وی می‌پردازد.اهمیت تبیین آرای تربیتی ابن‌سحنون و کتاب او در این است که:اولا ـ جامعه علمی و فرهنگی ما با اولین تألیف تربیتی در تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی آشنا می‌شود.ثانیا ـ کتاب ابن‌سحنون تصویری از فرهنگ، برنامه آموزشی، مواد درسی، دروس ضروری و اختیاری مدارس (در قرن سوم) در قیروان است.ثالثا ـ تاریخ مطمئنی از اوضاع تربیت، نوع ارتباط معلم و مربی با متعلم و متربی در مغرب به حساب می‌آید.رابعا ـ نوع نگرش فقهی علمای مالکی - در آن عصر - به مسایل تعلیم و تربیت، منابع مورد توجه آنان و چگونگی برداشت تربیتی آنها از احادیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و... روشن می‌گردد.ابن‌سحنون سواد آموزی، یادگیری قرآن، آموختن آداب دینی و پرورش بر اساس آن را از هدفهای تعلیم و تربیت دانسته و براساس بینش ویژه‌ای که وی از معلم و شغل معلمی دارد، وظایف معلم را در محدوده تعهدها و قراردادهای مالی بین او و اولیای دانش‌آموزان تبیین می‌کند.

درعصر حاضر با ظهور اینترنت تحولات عظیمی در عرصه های زندگی بشر پدید آمده است. یکی از این عرصه های مهم تعلیم و تربیت است. پژوهش حاضر در صدد تبیین نظریه ابرمتن و نقش آن در عرصه تعلیم و تربیت دینی است. طرفداران این نظریه –به خصوص جورج لاندو- مدعی اند که ابرمتن با نظریه پست مدرنیسم و پساساختارگرایی همگرایی دارد و اینکه ابرمتن معرفت شناسی این نظریه را محقق و عملی می کند. بدین ترتیب، طرفداران این نظریه ابرمتن را به عنوان نماد عصر پسامدرنیسم در مقابل متن چاپی به عنوان نماد عصر مدرنیسم قرار دادند. نظریه های پست مدرنیسم و پساساختارگرایی با نقد مدرنیسم، هر نوع فراروایت و وجود حقیقت مطلق را رد کرده و در مقابل فضایی از نسبی گرایی و کثرت گرایی مبتنی بر اصالت زبان را به وجود آورده اند. حتماً این چنین فضایی فهم دینی و تربیت دینی را با چالش های اساسی مواجه می کند. در این پژوهشاولاً همگرایی جبرگرایانه بین ابرمتن و نظریه پست مدرنیسم و پساساختارگرایی مورد نقد قرار گرفته، و به نظریه های رسانه –ابزار گرایی و تقدیرگرایی- اشاره شده است. سپس رویکردهای هرمنوتیک عینی گرایی و تاریخ گرایی نسبت به فهم دینی، صرف نظر از قالب متنی – چه متن چاپی چه ابرمتن، و امکان ایجاد رویکرد تلفیقی مورد بررسی واقع شده اند. بدین ترتیب، به دلالتهای رویکرد هرمنوتیکی تلفیقی(بین رویکرد هرمنوتیکی عینی گرایی و تاریخ گرایی) برای تعلیم و تربیت دینی پرداخته شده است. اما با اینکه رابطه ماهیت گرایانه ابرمتن و نظریه پساساختارگرایی رد شده، نباید از اقتضائات آن به عنوان فناوری و پیامدهای آن برای تعلیم وتربیت دینی غافل شد. در این رساله همچنین به چالشهایی که ابرمتن می تواند برای تربیت دینی به وجود آورد، اشاره می شود.

یکی از مشخصات دوران معاصر را می توان ظهور و بسطجوامع چند دینیدانست که به عنوان واقعیتی گریز ناپذیر دربسیاری از کشورهابه صور گوناگونپدیدار شده و آثار وپیامدهای متنوعی را به همراه آورده است. در این رساله کوشیده ام چالش های به وجود آمدهبرای تربیت دینی در جوامع چند دینی معاصر را بررسی نموده وبرای آن راه حل نظری مناسبی پیشنهاد کنم. تحقیق حاضر پس ازتبیین وبررسیاهم رویکرد های رایج برای تربیت دینی در این گونه جوامع،در صدد ارائه الگویی برای ترسیم چگونگی تربیت دینی در جوامع چند دینی معاصر وپاسخگویی به این پرسش مهمبوده است که اصولا تربیت دینی در جوامع چند دینیمعاصر - به لحاظ مفهوم ،اهداف واصول- باید چگونه باشد. براساس یافته های این تحقیق، می توان تربیت دینی با رویکرد تعامل بین دینی و تاکید بر مشترکات را راه حل مناسبی برای تربیت دینی در جامعه چند دینی دانست.بخش بعدی این تحقیق به بررسی و نقد وضعیت موجود تربیت دینی در کشور لبناناختصاص دارد و پس از تبیین خصوصیات این جامعه چند دینی ، راهکار هایی را برای ایجاد تحول در وضعیت تربیت دینی در این کشور پیشنهاد می نماید.