جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

---

‫با وجود اينکه به باور علماي بزرگ فريقين، آيات بسياري در قرآن در شأن و فضيلت اهل بيت? و به خصوص اميرالمؤمنين علي عليه السلام نازل شده است، اين پرسش مطرح است که چرا در آيات وحي به صراحت نامي از اهل بيت? برده نشده است؟ اين پژوهش در سه فصل در پاسخ به اين پرسش نگاشته شده است. نگارنده فصل اول را به تمهيدات و کليات اختصاص داده و در آن به بررسي مفاهيم، مباني حکمت و منابع حکمت پرداخته است. فصل دوم با عنوان ديدگاهها به ديدگاه افراطي و نقد و بررسي آن، ديدگاه تفريطي( و اينکه نامهاي اهل بيت حتي به صورت وصفي در قرآن ياد نشده است) و نقد و بررسي آن، و ديدگاه اعتدالي پرداخته است. فصل سوم پژوهش به بررسي حکمتهاي الهي در عدم تصريح نام ائمه? در قرآن پرداخته است. در مورد ذکر نامهاي اهل بيت? در قرآن سه ديدگاه وجود دارد: 1. نام اهل بيت?در قرآن مذکور بوده و دست تحريف آنها را حذف کرده است؛ 2. نه تنها نام اهل بيت? در قرآن نبوده، بلکه حتي به صورت وصفي از آنها ياد نشده است؛ 3. نام اهل بيت? در قرآن ذکر نشده، ولي صفات و ويژگيهاي آنها در قرآن ذکر شده است. اين، ديدگاه مشهور و جمهور مفسران، محدثان و متکلمان شيعه و اکثر مفسران اهل سنت است. نويسنده پس از بررسي ادله ديدگاهها، همين ديدگاه اعتدالي را برگزيده است. عدم ذکر صريح نام اهل بيت? در قرآن، حکمتهايي دارد که عبارتاند از: حفظ دين و قرآن از تکذيب، حفظ قرآن از تحريف، جلوگيري از سوء استفاده، اقتضاي قوانين کلي هدايت، امتحان و آزمايش امت، اقتضاي فصاحت و بلاغت قرآن، و باطن و سرّ بودن اسماء اهل بيت? که لازمه آن، پوشيده و در نهان بودن آن است.

‫در زبان عربی کلمتی وجود دارند که دلالت بر دو معنای متضاد می¬کنند. لغت شناسان در بررسی¬های خود، تعداد آنها را میان «چهارصد کلمه» در کتب قدیم تا «بیست و دو کلمه» در کتب جدید، متغیر دانسته¬اند. که این تفاوت در تعداد به تفاوت دیدگاه لغت¬شناسان درباره¬ی وجود چنین کلماتی در زبان عرب باز می¬گردد. برخی از محققان از قدما و متأخران از وجود این کلمات در زبان عرب دفاع کرده¬اند و برخی دیگر درصدد انکار تام این کلمات و یا تنگ کردن دایره آنها بر آمده¬اند. محققان تلاش می¬کنند پیدایش این کلمات در زبان عربی را به عامل یا عواملی بازگردانند که دوزاده عامل عامل را در پیدایش چنین کلماتی قابل بررسی است. به نظر می¬رسد که بر اساسنظرات محققان و به ویژه متأخران بهتوان تعدا قابل توجهی از این کلمات را از دابره کلمات اضداد خارج نمود و به تبع آن، وجود آنها در قرآن کریم را نیز رد کرد. از بررسی تفسیر نود و یک واژه از این کلمات که در قرآن کریم استعمال شده¬اند- بر اساس دو تفسیر «مجمع البیان» و کشاف»- شمار فراوانی از آنها از دایره کلمات اضداد خارج می¬شوند. «طبرسی و زمخشری» معنای بسیاری از این کلمات را در لغت به یک اصل واحد باز می¬گردانند. علاوه بر ان که از میان این واژگان، طبرسی به ضد بودن پنج واژه و زمخشری به ضد بودن فقط یک واژه اشاره کرده است. از حیث نقش تفسیری که این کلمات در قران کریم ایفا نموده¬اند، می ¬توان چنین گفت که این کلماتبر اساس این دو تفسیر غالبا یا در معنای غیر از دو معنای ضد خود استعمال شده¬اند و یا قط یک معنا از دو معنای ضد برای آنها در آیات، قابل تصور است و یا دو معنای ضد، در آیات مختلف آمده قابل جمع در یک آیه نیستند. تعداد محدودی از کلماتی که برای آنها دو معنا در یک آیه قابل بررسی است، بر مبنای این دو تفسیر به عوامل مختلفی مانند اختلاف قرائت، عوامل بلاغی، اختلاف نظر مفسران در تفسیر آیات و ..) بازگردانده شده¬اند. بنابراین بر اساس نظر محققیقان و نیز با توجه به بررسی تفسیری این کلمات در آیات، می¬توان چنین گفت که پیدایش ضدیت در معانی کلمات اضداد، پدیده ای است که در اثر عوامل مختلفی به کلمه عارض شده و توجه به کاربرد کلمه در جمله و قراین و سیاق موجود در کلام، نقش مهمی در دریافت مقصود چنین کلماتی دارند. واژگان کلیدی: واژه، کلمه، اضداد، قرآن، مجمع البیان، کشاف، طبرسی، زمخشری

---

‫مقدمتان فى علوم القرآن در اصل مقدمه دو تفسير به نامهاى المبانى لنظم المعانى و المحرر الوجيز بوده كه با اهتمام آرتور جفرى در يك مجلد به چاپ رسيدهاست. بخش اول و دوم اين كتاب را به ترتيب آقايان مجيد معارف و عبدالوهاب شاهرودى ترجمه، نقد و تحقيق كردهاند. بخش اخير اين اثر كه شامل فصل نهم و دهم مقدمه المبانى و تمام مقدمه المحرر الوجيز است، در اين پايان نامه بررسى شده و امورى كه انجام گرفته عبارتند از: تصحيح اغلاط مطبعى، شرح اعلام، استخراج مآخذ روايات و اشعار و استدراك مطالب در منابع ديگر.

---