جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

درسگفتار فلسفه هنر با تدریس دکتر امیر مازیار در هشت جلسه برگزار شده است. دکتر امیر مازیار مدرس فلسفه هنر دانشگاه‌های تهران، هنر و علامه طباطبایی، عضو پژوهشگاه علوم انسانی و صاحب تألیفات متعدد در حوزه مباحث نظری هنر می باشد. یکی‌ از اقسام‌ فلسفه‌هایی مضاف‌، فلسفه هنر است‌. فلسفه هنر به‌ تبیین‌ چیستی‌ هنر و مبانی‌ نظری و فلسفی‌ آن می‌پردازد. گاهی‌ از این‌ مبانی نظریی با‌ عنوان‌ مبانی متافیزیکی و مابعدالطبیعی هنر اسم‌ برده‌ می‌شود. باید‌ توّجه‌ داشت‌ که‌ در این‌ کاربرد، “متافیزیک‌” یا “مابعدالطبیعه‌” به‌ معنای عامّ‌ به‌ کار رفته‌ و معادل‌ “الاهیّات‌” نیست‌. اساسیترین‌ پرسش‌ها در فلسفه هنر عبارتند از “هنر چیست‌” “ویژگی ذاتی هنر که‌ در همه‌ هنرها محفوظ‌ و ثابت‌ است‌، کدام‌ است‌؟” “منشأ هنر چیست‌؟” “غایت‌ و هدف‌ هنر چیست‌؟” “مصادیق‌ هنر کدامند؟” “کارکردهای هنر برای شخص‌ هنرمند و مخاطب‌ها چیست؟” “کاربردهای هنر چیست‌؟” “آیا هنر می‌تواند معرفت‌زا یا معرفت‌افزا باشد یا نه؟همچنین‌ می توان‌ گفت‌ فلسفه هنر به‌ تبیین‌ مبادی و مبانی غیر هنری هنر یا مبانی تئوریک‌ و فلسفی‌ هنر می پردازد.

چگونگی ورود به عالم فلسفه برای افرادی که به صورت کلاسیک در دانشگاهها مشغول به تحصیل فلسفه نیستند، کار ساده ای نیست. بماند که بسیاری از دانشجویان شاغل به تحصیل نیز نمی توانند بین پرسشهای اصلی فلسفه و تاریخ فلسفه ارتباطی برقرار کنند. این دوره کوتاه، آزمایشی است از ورود به عالم فلسفه بر اساس مروری اجمالی در تاریخ فلسفه غرب. سید مهدی ناظمی

آریستوکلس ملقب به افلاطون یا پلاتون ‏(۴۲۸/۴۲۷ پ.م. تا ۳۴۸/۳۴۷ پ. م) دوّمین فیلسوف از فیلسوفان بزرگ سه‌گانه یونانی (سقراط، افلاطون و ارسطو) است. افلاطون نخستین فیلسوفی است که آثار مکتوب از او به جا مانده است.. همچنین بسیاری او را بزرگ‍ترین فیلسوف تاریخ می‌دانند. افلاطون در آتن در سال ۴۲۷ قبل از میلاد در یک خانوادهٔ قدرتمند سیاسی و اشرافی متولد شد. او از بچگی بسیار تیزهوش بود. او دو برادر و یک خواهر تنی داشت و دو برادر ناتنی که یکی از ازدواج اول شوهر دوم مادرش بود و دیگری حاصل این ازدواج بود. پدرش برای او بهترین معلم موسیقی، فلسفه، ژیمناستیک، و ادبیات را گرفت. فیثاغورث تأثیر زیادی در او گذاشت. وی در بیست سالگی برای تکمیل معارف خود شاگرد سقراط شد. این مصاحبت و شاگردی به مدت هشت سال ادامه یافت. افلاطون در ۳۹۹، پیش از میلاد شاهد خودکشی آموزگارش سقراط به حکم دادگاه آتن (محکمه خلق) بود و در اینباره نوشته است که سقراط پیشنهاد فرار از آتن را رد کرد و به حکم دادگاه که می‌دانست درست نبوده تسلیم شد و جام زهر را نوشید تا احترام به قوه قضایی که حفظ حقوق مردم و امنیت و آرامش آنان برعهده آن است محفوظ بماند. پس از اعدام سقراط، افلاطون آتن را ترک کرد. او برای چندین سال در شهرهای یونان و کشورهای بیگانه به گردش پرداخت. پس از سفری به سیسیل در سال ۳۸۷ و در چهل سالگی به آتن بازگشت و مکتبی فلسفی ایجاد کرد که به نام آکادمی مشهور است. تعلیمات وی در آن‌جا بر اثر دو بار سفری که در سال ۳۶۶ و ۳۶۱ به سیسیل داشت به تعویق افتاد. افلاطون در سال ۳۴۷ درگذشت و رهبری آکادمی را به خواهرزاده خود که شاگردش نیز بود، واگذاشت. آثار افلاطون به صورت گفت و شنود (مناظره) است که معروف‌ترین آنها «جمهوری» و همچنین «پوزش» و «ذات عدالت» می‌باشد. مهم‌ترین کتابی که از افلاطون به جای مانده رسالهٔ جمهور است. برخی از افلاطون‌شناسان معتقدند، افلاطون جملاتی را به این رساله افزوده و در حقیقت وی صحبت‌ها و اندیشه‌های خودش را از زبان سقراط بیان کرده‌است. در تمام آثار افلاطون می‌توان گفتگوهای سقراط را با اشخاص گوناگون، به‌طور دقیق و با ذکر نام دید. رسالهٔ جمهور، هنر و زیبایی را از دیدگاه افلاطون و سقراط به بهترین وجه نشان می‌دهد. این رساله حاصل مکالمات سقراط با گلاوکن (برادر افلاطون)، سیمیاس، هیپوکراتس و چند فرد دیگر است. اثر دیگر افلاطون ضیافت یا سمپوزیوم است که رساله‌ای دربارهٔ عشق است. این رساله یک حالت روایی و داستانی دارد که در یکی از مهمانی‌های آتن که سقراط نیز حضور دارد اتفاق می‌افتد. افلاطون در دو اثر مهم خود جمهور و ضیافت به دو اصل مهم منطق و احساس می‌پردازد.

مصطفی ملکیان در این درس‌گفتارها به فلسفه تاریخ در هر دو معنای آن می‌پردازند. یازده جلسه اول به فلسفه علم تاریخ (فلسفه نقدی تاریخ) اختصاص دارد که ایشان به اعتبار گزاره‌های جزیی مطرح در رشته تاریخ می‌پردازند و مباحثی چون علم بودن تاریخ، علّیت در تاریخ، عینیت در تاریخ و… را مطرح می‌کنند. در هفت جلسه پایانی به (فلسفه نظری تاریخ) به معنی قوانین حاکم بر حوادث گذشته و بیان گزاره‌های کلی درباره حوادث گذشته می‌پردازند که طی آن فلسفه تاریخ هگل (جلسه دوازدهم)، فلسفه تاریخ کارل مارکس (حلسه سیزدهم)، فلسفه تاریخ آرنولد توین‌بی (جلسه چهاردهم و پانزدهم)، فلسفه تاریخِ ویکو، کُندرسه و آگوست کنت (جلسه شانزدهم؛ که نیمه‌تمام است) و فلسفه تاریخ اسوالد اشپنگلر و کانت (جلسه هفدهم و هجدهم) مطرح و نقد و ارزیابی می‌شود. این درس‌گفتارها بنا به قرینه‌هایی که در طی محتوای جلسات به آن اشاره شده است، به صورت هفتگی و در کلاس تاریخ طلاب موسسه در راه حق ارایه شده و تاریخ شروع آن مهرماه ۱۳۷۲ است.

آدمی موجودی مختار است یا مجبور؟ آنچه می‌کنیم را خود از سر ارادۀ آزاد برمی‌گزینیم یا مقدّر است که چنان کنیم؟ آیا ما لعبتکانی هستیم که لعبت‌باز چیره‌دستی ما را به بازی گرفته است؟ هزاران سال است که اندیشمندان به پرسش‌هایی ازاین‌دست می‌پردازند. در دورۀ «جبر و اختیار» نگاهی خواهیم انداخت به نظریه‌های گوناگونی که از عهد باستان تاکنون در پاسخ به این پرسش داده‌شده است. هرچند مباحثی که در این دوره طرح خواهند شد کاملاً فنی و نظری و صلب و سَردند آشنایی با این مباحث بر توان سنجشگرانۀ تفکر خواهد افزود و مخاطب از رهگذر رویارویی با شماری از هوشمندانه‌ترین پاسخ‌ها به یکی از مسائل دانه‌درشت فلسفی فرایند فلسفه‌ورزی را بیشتر خواد شناخت.

کانت را به عنوان نقطه ی عطفی در فلسفۀ جدید می شناسیم. کانت فیلسوفی است که همۀ فلسفۀ ما قبل او و فلسفۀ ما بعد او با او شناخته می شود. می شود. شاید بتوان گفت بزرگترین فیلسوف دوره ی مُدرن غرب، کانت است. اهمیت فلسفۀ او این قدر است که در همه ی شؤون فکری و اجتماعی غرب اثر کرده است. تا آن جا که هایدگر در نقلی می گوید “ما زیر سایۀ کانت زندگی می کنیم.” یعنی جهان غرب زیر سایۀ کانت و تفکر کانت زندگی می کنند. درسگفتارهای پیش رو، درس های دکتر سید حمید طالب‌زاده برای دوره‌ی درسی کارشناسی دانشگاه تهران در سال ۱۳۸۹ است که به جوانب مختلف اندیشه ی کانت پرداخته است.