جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

حسن حنفی از جمله نواندیشانی است که به واسطه پروژه معروف خود با عنوان «التراث و التجدید» و همچنین تألیفات پرشمار خود در زمینه‌های گوناگون شناخته می‌شود. حنفی تلاش دارد تا در پروژه خود، ابعاد گوناگون میراث اسلامی در زمینه‌هایی همچون کلام، اصول فقه، فقه، فلسفه و تصوّف را خوانش مجدد نماید. یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های وی در این جست‌وجو و تکاپوی علمی، نگاه انتقادی وی به مطالعات اسلامی رایج است که از منظر وی، این مطالعات در چارچوب آکادمیک و علمی خود منحصر شده و هیچ دستاوردی برای زندگانی روزمره مسلمانان ارائه نداده است. نویسنده در نوشتار حاضر، نخست به معرفی حسن حنفی و آثار وی می‌پردازد. سپس، به‌اختصار، نقش و دیدگاه حنفی را در نوسازی میراث اسلامی بیان می‌دارد. در ادامه، شیوه‌های نوسازی حنفی از جمله نوسازی زبانی، روشی و نگرشی را مطرح می‌کند. درنهایت، نوشتار را با بیان نکاتی درباره پروژه حنفی و گفتگوی وی با بسام الجمل پیرامون نواندیشی در اسلام، به پایان می‌رساند.

وجه تمایز آدونیس از هم نوعانش در جهان عرب و ایران، توجهش به ابعاد گوناگون سنت اسلامی و بستر شکل‌گیری شعر عربی است. وی هرگونه نقد بنیادین بر ساختار شعر را نیازمند آگاهی از سرچشمه‌هایی می‌داند که الهام‌بخش آن بوده‌اند. نگارنده، نوشتار حاضر را با هدف آگاهی مخاطبان از اندیشه‌های آدونیس در زمینه فرهنگ اسلامی به رشته تحریر درآورده است. وی در راستای تحقق این هدف، پس از معرفی آدونیس، مقصود از «ثابت» و «متحول» در اندیشه او را تبیین می‌کند. بعلاوه، جلوه‌هایی از تقلید و نوآوری در فرهنگ اسلامی را در آراء آدونیس در عرصه سیاست، شعر و ادبیات، و ... ارائه می‌دهد. در انتها، با بیان این مسئله که نقدهایی بر دیدگاه‌های آدونیس در زمینه سنت و فرهنگ اسلامی، به نگارش درآمده است، به نکاتی که در نقدهای رایج مورد توجه قرار نگرفته‌اند، اشاره می‌نماید.

عبدالرحمان بدوی یکی از پرتلاش‌ترین و در عین حال عجیب و غریب‌ترین محقّقان و اندیشمندان مسلمان در دوران معاصر است. بهترین گواه بر این مدعا دستاوردهای او در زمینه «علوم عقلی»، از جهت گستردگی و دقّت، است که هر پژوهشگر آگاه از دشواری‌های نگارش، ترجمه و تحقیق در زمینه فلسفه، منطق، کلام، عرفان و تصوّف را متعجّب می‌گرداند تا حدّی که فیلسوف پرکاری همچون حسن حنفی (به حق) خدمات بدوی به عقلانیت و میراث عقلی و عرفانی اسلامی را با دستاوردهای یک نسل یا یک مؤسسه پژوهشی برابر دانسته است. تفاوت شیوه نوگرایی بدوی با دیگر نواندیشان جهان عرب آن است که بدوی تلاش کرده تا عقلانیت در جهان اسلام را از رهگذر ترجمه، تحقیق و تألیف بگستراند. او در این راه علاوه بر سنّت اسلامی به آثار فلسفی و حِکمی غیر اسلامی نیز توجّه نشان داده و تلاش کرده تا از یک سو با ترجمه، تألیف، تصحیح و احیای آثار فراموش شده، توجّه مسلمانان را به میراث عقلانی کهن خود و دیگر سرزمین‌ها جلب کند و از سوی دیگر دستاوردهای ارزشمند سنّت اسلامی در زمینه علوم عقلی و عرفان را به دیگران بشناساند. این در حالی است که به نظر می‌رسد در زبان فارسی معرّفی شایسته‌ای از او و تلاش‌هایش وجود ندارد. نگارنده تلاش کرده تا در این نوشتار به بررسی برخی آثار بدوی و شیوه پژوهش او بپردازد.

عشرون رائدًا من رواد التفكير الفلسفي في مصر المعاصرة في القرن العشرين هم موضوع هذا الكتاب. وقد اتخذ منهم مؤلفنا أ.د.مصطفى النشار نماذج لرواد كثيرين قادوا الفكر المصري نحو تدعيم قيم التفكير الفلسفي والعلمي وإعادة بناء النظر العقلي المجرد في مصر في القرن العشرين. إن الرواد الذين تناولهم بالدراسة هم: مصطفى عبد الرازق، ويوسف كرم، وعلي عبد الرازق، وأبو العلا عفيفي، وعلي عبد الواحد وافي، وإبراهيم مدكور، ويوسف مراد، ومحمد مصطفى حلمي، وزكي نجيب محمود، وعثمان أمين، وأحمد فؤاد الأهواني، وتوفيق الطويل، وعلي سامي النشار، وعبد الرحمن بدوي، ومحمد علي أبو ريان، ومحمود أمين العالم، ويحيى هويدي، وزكريا إبراهيم، وفؤاد زكريا، وأميرة حلمي مطر. إننا كثيرًا ما نسمع عنهم، وعن دورهم التنويري في قيادة الفكر المصري والعربي دون أن نعرف عن حياتهم وعن أفكارهم الفلسفية الشيء الكثير. ومن هنا تأتي أهمية الكتاب الذي يقدم عرضًا وافيًا وموضوعيًا لحياة هؤلاء الرواد، ولأهم إنجازاتهم الفكرية، وإسهامهم في ريادة الفكر المصري والعربي المعاصر نحو الإسهام الإيجابي في حضارة العصر. إنه كتاب رائد في موضوعه، غزير في مادته، جدير بالقراءة والتأمل من كل مثقفي مصر ودارسي تاريخ نهضتها في مصر والعالم. (منبع: ابجد)

هذا البحث بعنوان: التجديد في التفسير ومناهجه عند الحداثيّين العرب محمد أركون وقراءته سورة العلق أنموذجا عرض ونقد، وقد هدف البحث بيان ملامح ومظاهر التجديد في التفسير ومناهجه عند محمد أركون من خلال إعادة قراءته لسورة العلق، ولتحقيق هدف البحث فقد سلك الباحث المنهج الوصفي، التحليلي، النقدي، بحيث يعرض الباحث أفكار أركون ومنهجه في قراءة سورة العلق، وتحليلها ونقدها داخليا وخارجيا، وقد خلص البحث في نتائجه إلى أن مشروع أركون الفكري في نقد العقل الإسلامي، يقوم على إعادة قراءة القرآن الكريم والتراث الإسلامي وحاضره بمنهجية الإسلاميات التطبيقية، وهدم كل ما يتعلق بالميتافزيقا(الإيمان)، وأوصت الدراسة بمواصلة رَصْد ظاهرة اهتمام الحداثيين العرب بإعادة قراءة القرآن، وتوظيف المناهج المعاصرة، في تجديد التفسير مع الالتزام بالضوابط الشرعية.

این پژوهش به تحلیل رویکرد نومعتزلیان به سنت می-پردازد. نومعتزلیان در دو طیف فکری قرار دارند که دارای شباهت‌ها و تمایزاتی با یکدیگر در نگرش به سنت هستند. هر دو طیف فکری نومعتزلیان، اصطلاح رایج سنت میان اهل سنت را مورد نقد قرار دادند و در تعریف «سنت» بر مفهوم لغویِ «سیره و روش شناخته شده» تکیه کردند. طیف اول نومعتزلیان سنت را در کل حجت دانستند و برای سازگاری بین سنت و مدرنیته، با تقسیم سنت به دو بخش تشریعی و غیر تشریعی، موارد ناهمخوان آن را با مظاهر مدرن، غیر تشریعی دانستند؛ آنها اقوال را که غالباً خبر واحد بودند فی نفسه ظن‌آور ارزیابی کردند و برای خبر واحد همراه با قرائن صحت در مسائل غیر اعتقادی حجت قائل شدند. از دید طیف دوم نومعتزلیان، سنت پیامبر تنها برای معاصران ایشان که دارای شرایط و فرهنگ مشابه بودند حجت بود زیرا بخش مهمی از آنچه سنت نامیده می‌شود، اجتهادات پیامبر بود بنابراین سنتِ قابل اتباع را تنها محدود به عبادات دانستند و معتقد بودند در مسائل دیگر باید از روش پیامبر که همان اجتهاد بر اساس شرایط بود، تبعیت کرد. طیف اول نومعتزله به منظور تصحیح، احادیث صحیحین و دیگر کتب حدیثی را نقد کردند و در نقد سنت بر نقد متنی احادیث تاکید کردند و بر عدالت صحابه و روش محدثین خرده گرفتند. نومعتزلیان متأخر نیز بر نقد متنی احادیث تأکید کردند و کتب حدیثی را مملو از احادیث غیرمفید دانستند. آنها در نقد میراث حدیثی از نگرش تاریخی بهره بردند و کتب حدیثی را نتیجه تعامل محدثین با روایات و اجتهادات آنان بر اساس شرایط دانستند که نمیتوان به آن تکیه کرد. نقد سنت توسط آنها، روشی برای نشان دادن جعلیات و موارد غیر قابل قبول در سنت بود.