جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظریه‌ی مدل یک نظریه‌ی منطقی سمانتیکی با هدف ارائه‌ی شیوه‌ی تفکر قیاسی سازگار از طریق رهیافت فرازبانی است. این نظریه مبتنی بر مفهوم تعبیرپذیری زبان است و به تبع آن ریشه در سنت و دیدگاه مدل‌انگارانه دارد که به روایت هینتیکا در اواخر قرن نوزدهم با هیلبرت آغاز شده است. این دیدگاه، به‌رغم مخالفت‌های سرسختانه‌ی یونیورسالیست‌های پیرو فرگه، در نیمه‌ی نخست قرن بیستم در مکتب لوف-ورشو بالیده و در میانه‌ی این قرن به‌دست تارسکی در قالب نظریه‌ی مدل به بار نشسته است. مفهوم تعبیرپذیری زبان به همراه مفهوم سازگاری به‌ویژه در ارتباط با مفهوم سمانتیکی صدق، که همگی زمینه‌ساز مجادلات پیچیده‌ی فلسفی‌اند، نظریه‌ی مدل را به فلسفه پیوند می‌دهند و طبعا دو پرسش را پیش می‌کشند: اول آنکه از منظر فلسفی کدام مبادی از این نظریه پشتیبانی می‌کنند و دیگر آنکه باز هم از همین منظر چه نتایجی بر این نظریه مترتب است.متن حاضر نخست کوششی است برای بررسی پارادایم سمانتیک علمی و بیان منقح اصول آن به‌عنوان بستر اصلی نظریه‌ی مدل بر مدار فعالیت‌های برجسته‌ی تارسکی در پایه‌ریزی و قوام و گسترش این نظریه و به‌ویژه ابهام‌زدایی از مجادلات فلسفی یاد شده در این پارادایم؛ سپس با معرفی اجمالی نظریه‌ی مدل تلاشی است برای پاسخ‌گویی به دو پرسش فوق. اجمالا، مبنای اصلی نظریه‌ی مدل، و اساسا سمانتیک علمی، بی‌طرفی اپیستمولوژیک و انتولوژیک دیدگاه مدل‌انگارانه است. این بی‌طرفی زمینه‌ساز تعبیر‌پذیری زبان و متعاقبا، مطابق رای هاجز، از طریق مفهوم صدق در یک ساختار مبنای نسبی‌سازی مفهوم مدل است که بر پایه‌ی آن دو نتیجه‌ی مهم و مرتبط فلسفی حاصل می‌شود: یکی سمانتیک زبان‌های صوری موجهه، با محوریت کریپکی، و دیگری سمانتیک مدل‌انگارانه‌ی زبان‌های طبیعی (مورد تردید خود تارسکی) با محوریت مونتاگیو.

در معناشناسی حوزه‌ای با تحلیل نسبت‌های صرفی، نحوی، هم‌نشینی و جانشینی در مورد واژگان کانونی می‌توان میدان‌های معنایی وابسته به آن واژه کلیدی را بهدست آورد و به معنای موردنظر متکلم رسید. ازجمله واژگان کانونی قرآنی که حوزه معنایی وسیعی را در قرآن به خود اختصاص داده است، واژه وحیاست.با تحلیل معناشناختی وحی، اطلاعاتی فراتر از معنای لغوی و آنچه تاکنون مفسران به آن توجه کرده‌اند بهدست می‌آید. در این نگاه، ما وحی را فرآیندی فرا بشری و عمومی می‌یابیم که گیرنده این وحی، تنها انبیا نمی‌باشند همان‌طور که ارسال آن منحصر به خداوندنیستهرچند بخشی از تکلم خدا را با بشر شاملمی‌شود؛اما دراین‌بین، فرآیند وحی کتابی از همه پیچیده‌تر و مرموزتر است که شناخت عمق آن جز در سایه چنین تحلیلی امکان‌پذیر نیست.کلیدواژه‌ها: معناشناسی وحی، جانشین‌های وحی، هم‌نشین‌هایوحی، مقابل‌های وحی، فرآیند وحی، وحی گفتاری، وحی معنایی.

در این پژوهش سنت های زبان شناسی غرب و اسلام از منظر مسائل نحوی و معنا شناسی مورد تطبیق قرار گرفتند . هدف از انجام این پژوهش آشنایی با گسترش نظرات و پژوهش های اندیشه گران تمدن های غربی و اسلامی درباره زبان بود ، که به عمیق تر شدن بینش و دانش ما در این زمینه کمک می کند و تصویری واضح تر و عمیق تر از علم زبان شناسی به دست می دهد . و هم چنین با شناخت پیشینه بومی علم زبان شناسی در فرهنگ اسلامی زمینه برای بومی سازی این علم در سطح آکادمیک فراهم می شود . در رساله حاضر جنبه های محدودی از نحو و معنا شناسی در دو سنت زبانی یادشده مورد مقایسه قرار گرفت و نشان داده شد که علی رغم تمایز خاستگاه و دستاوردهای زبان شناختی آن ها ، در بسیاری از موارد نیز به هم شباهت دارند .در این پژوهش ، پژوهشگر تلاش کرد ضمن بررسی و توصیف ارتباط متقابل آرای دانشمندان اسلامی و زبان شناسان غربی ، نشان دهد که سنت زبان شناسی اسلامی تا چه حد به زبان شناسی نوین نزدیک است . طوری که می توان خاستگاه انقلاب علمی زبان شناسی را در میان آرای دانشمندان مسلمان، به خصوص سیبویه ، جست . نگارنده در این پژوهش به دلیل جلوگیری از گستردگی و پراکندگی مطالب ، به ذکر نمونه های محدود اما برجسته و مهم در حیطه های نحوی و معنایی پرداخت و آن ها را در دو سنت مورد ارزیابی و تطبیق قرار داد . در این رساله که به روش کتابخانه ای نگاشته شد ، منابع و کتاب های گوناگونی درباره زبان ، دستور و فرهنگ عربی ، زبان شناسی سنتی و نوین غربی و زبان شناسان برجسته جهان و اسلام مورد استفاده قرار گرفت . در این پژوهش تاثیری که هر دو سنت زبان شناسی از یکدیگر پذیرفته اند ، مورد واکاوی قرار گرفت و نکات متعددی از تشابه و تفاوت آن ها بیان شد .

استعاره به عنوان مبحثی مهم و قابل اعتنا از دیرباز در حوزه های فلسفی و ادبیات مطرح بوده است و متفکران و ادیبان تمدن یونان باستان تا به امروزه به آن پرداخته اند.امروزه با گسترش زبانشناسی، استعاره به عنوان فرایندی ذهنی ـزبانی مورد توجه زبانشناسان به ویژه زبانشناسان شناختی قرار گرفته است. در کتاب لیکاف و جانسون (1980) نظریه استعاره مفهومی برای اولین بار مطرح شد و از آن زمان تا کنون این مبحث در معنی شناسی شناختی توجه زیادی را به خود جلب کرده است. آنها استعاره های مفهومی را بر سه نوع ساختاری، جهتی و هستی شناختی معرفی می کنند.?در پژوهش حاضر سعی براین است که در چهارچوب زبانشناسی شناختی لیکاف و جانسون به توصیف استعاره و انواع آن و میزان کاربرد آن در میان زنان و مردان پرداخته شود. اما پرسش اصلی اینجاست در چهارچوب شناختی لیکاف و جانسون زنان و مردان از کدام نوع استعاره بیشتر استفاده می کنند؟ در این رابطه فرضیه زیر مطرح است:به نظر می رسد که در چهارچوب شناختی زنان در گفتار روزمره از استعاره ساختاری و هستی شناختی و مردان در گفتار روزمره از استعارهجهتی و ساختاری بیشتر استفاده می کنند.این تحقیق به روش توصیفی – تحلیلیصورت گرفته است. جامعه آماری که در این پژوهش مورد بررسی قرار می گیرد، برگرفته از دیالوگهای فیلم جدایی نادر از سیمین به کارگردانی اصغر فرهادی می باشد. نگارنده در انتخاب فیلم مواردی من جمله تعدد بازیگران زن و مرد، تعدد مکالمات روز مره و هم چنین سطح سواد افراد و نقشهای مختلف را در نظر گرفته است. براین اساس نزدیک به 89 استعاره در فیلم نامه مورد تحلیل قرار گرفت. نگارنده در بررسی استعارات استخراج شده از متن فیلم نامه به نتایج ذیل دست یافته است:از میان 89 نمونه استعاره استخراج شده، 58 نمونه از این استعارات را مردان و 31 نمونه آنها را خانمها به کار برده اند.?خانمها از استعاره های هستی شناختی بیشتر از استعاره های ساختاری و جهتی استفاده کرده اند و آقایان از استعاره های هستی شناختی و بعد از آن از جهتی و ساختاری استفاده نموده اند? به این ترتیب فرضیه های مطرح شده در این پژوهش تایید نمی گردند چرا که زنان و مردان در گفتار روزمره خود بیشتر از استعاره های هستی شناختی استفاده می کنند و از این حیث تفاوتی در کاربرد استعاری براساس جنسیت میان مردان و زنان دیده نشد.

اگرچه بازیابی اطلاعات به طور سنتی مستندات و جستارها را از نقطع نظر کلید واژه های به کار رفته در آنها مورد بررسی قارر می دهد، در نظر گرفتن روابط معنایی آنها در کنار شباهت های نحویشان می تواند به ایجاد سیستم های کاراتر در بازیابی اطلاعات منجر شود. به طور کلی می توان گفت وجود نداشتن واژگان مشابه میان دو متن دلیل بر نامربوط بون آنها به یکدیگر نیست. حالت های متعددی ممکن است وجود داشته باشد که در آنها کاربر، نیاز اطلاعاتی خود را با لغات و واژگانی متفاوت از آنچه در مستندات سیستم وجود دارد بیان کند. و یا این که به علت کمبود اطلاعات قادر نباشد برخی کلید واژه های مناسب برای جستجوی خود را در اختیار سیستم قرار دهد. در تمامی این شرایط استفاده از روابط مفهومی میان مستندات و جستار کاربر، این امکان را به سیستم خواهد داد تا نتایج دقیقتر و کامل تری را به کاربران خود بازگرداند. هدف این پایان نامه بررسی شویه های مختلف به کارگیری دانش موجود در هستان شناسی ها در امر بازیابی اطلاعات و معرفی ایده های نوین در این رابطه می باشد. به طور خلاصه در این پایان نامه روش های جدیدی، در زمینه کاربرد هستان شناسی در گسترش جستار ، بازیابی معنایی مبتنی بر معیارهای شباهت مفهومی و بازیابی معنایی همراه با بازخورد ارتباطی خودکار مفهومی معرفی می شوند. دامنه مورد بررسی در این پایان نامه مستندات پزشکی می باشند. هستان شناسی به کار رفته در روش های معرفی شده MeSH یا Medical Subject Headings است که در برگیرنده در حدود 24000 مفهوم پرکاربرد در قلمرو پزشکی می باشد. همچنین برای مقایسه تاثیر به کاربردن هستان شناسی عمومی در مقابل هستان شناسی مختص دامنه در بخشی از تجربیات این پایان نامه از هستان شناسی Wordnet استفاده شده است. مجموعه آزمون های به کار رفته برای ارزیابی روش های معرفی شده نیز عبارتند از Mediline و OHSUMED که از مجموعه آزمون های شناخته شده در ارزیابی سیستم های بازیابی اطلاعات می باشند.

خوشه‌بندی یا دسته‌بندی بدون نظارت با سازمان‌دهی پیکره‌های بزرگ متنی، نقش کلیدی در پیمایش و مرور آسان انبوهی از متون دارد. نقش این سازمان‌دهی در موتورهای جستجو برای ارائه‌ خوشه‌های معنادار مرتبط با پرس‌و‌جو، جهت پیشگیری از سردرگمی کاربر در حجم عظیمی از اسناد بازیابی شده بیشتر نمایان می‌شود. علاوه بر مشکلاتی نظیر تعداد ابعاد بسیار زیاد و تحلیل خوشه‌ای، متاسفانه دیدگاه متعارف خوشه‌بندی‌های افرازی و سلسله‌مراتبی، به متن، همانند کیسه‌ای از کلمات است که در نتیجه در مقایسه‌ها فقط شباهت‌های ظاهری اسناد مورد توجه قرار می‌گیرد. در این نوع دیدگاه، کلمات یا تِرم‌ها کاملا ناهمبسته‌اند و به روابط کلمات (مثل هم‌معنایی و شمول) توجهی نمی‌شود. همچنین تلاشی برای رفع ابهام از کلمات چند‌معنایی صورت نمی‌گیرد. عدم توجه به این گونه مسائل غالبا منجر به خوشه‌بندی با ‌کیفیت پایین و یا غیرمعنایی می‌شود.در این تحقیق، زبان فارسی با توجه به اهمیت آن به عنوان یکی از زبان‌های زنده دنیا و رشد روزافزون متون الکترونیکی به زبان نوشتاری فارسی، مورد توجه قرار گرفته است. ایده اصلی یافتن توصیف‌های مناسب برای دانش پس‌زمینه و غنی‌سازی متن فارسی با استفاده از آن جهت افزایش کیفیت خوشه‌بندی است. برای نیل به این مقصود از منبع دانش خارجی با نام واژ-هستان‌شناسی فارس‌نت استفاده شده است. با کمک فارس‌نت عملیات رفع ابهام از دسته‌های معنایی کلمه صورت پذیرفته، روابط هم‌معنایی و شمول مربوط به معنای کلمه رفع ابهام شده، وارد بردار کلمات متن می‌شود. همچنین برای خوشه‌بندی متنی بر رهیافت نمایش مبتنی بر اجزاء یا فاکتورگیری نامنفی ماتریسِ ترم-متن تاکید شده است. نتایج ارزیابی‌های صورت گرفته بر روی پیکره استاندارد متنی همشهری، نشان از بهبود کیفیت خوشه‌بندی متون فارسی غنی‌شده (بخصوص با رابطه شمول) در مقایسه با خوشه‌بندی خام دارد. همچنین تاثیر این روابط در بهبود کیفیت خوشه‌بندی و نیز توضیح خوشه‌ای بر پایه فاکتورگیری نامنفی ماتریس بیشتر از خوشه‌بندی Bisecting Kmeans بوده است.

چکیده ندارد.

معناشناسی از جمله علومی است که به شناخت دقیق واژگان و کشف معانی نهفته ی آن ها در متون مختلف می پردازد این دانش در اواسط قرن 19 پا به عرصه گذاشت ظاهراً ماکس مولر و میشل بریال از جمله واضعانِ این دانش بودند معناشناسی هر واژه ای با در نظر گرفتن روابط مفهومی میان واژگان آن متن به دست می آید فرهنگ لغت ها فقط بخش جزئی و منفکی از معنی واژگان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهند در نتیجه برای بررسی معنای دقیق واژه مورد نظر (مثلاً ضرب) در قرآن کریم و روابط معناشناختی آن و تبیین جایگاه آن در آیات مختلف به این پژوهش روی آوردیم پژوهش حاضر درصدد است از طریق شناسایی کاربرد تاریخی و توصیفی واژه ضَرَبَ، تطور و توسعه معنایی این واژه را پیش از اسلام و پس از آن تعقیب کند تا به درک هر چه بهتر مفهوم آن نائل آید لذا با اهتمام به کاربردهای «ضَرب» با توجه به بافت آیه، سیاق آیات قبل از آیه ی مورد نظر و فضای آیاتی که بعد از آن آیه قرار می گیرند و سایر عناصر تشکیل دهنده همچون واژگان متقاربه المعنی ، وجوه آن را مشخص کند که نهایتاً به کشف اصول کلی حاکم بر معانی آیات نه تنها مراد ظاهری آیات، با روش توصیفی – تحلیلی دست یابد. واژه ضرب یکی از واژه های قرآنی است که 57 بار به آن اشاره شده است درک معانی مختلف آن منوط به بافتی است که در آن لحاظ شده است. حاصل بررسی و تحلیل معناشناسی در این پژوهش نشان داد که سیر معنایی این واژه با توجه به بافت معنایی آیاتِ قرآن، معانی متعددی چون زدن، سفرکردن (به قصد تجارت یا جهاد و جنگ)، پایکوبی، رویگردانی، مَثَل زدن برای بیان و توصیف و... دارد همچنین همه روابط معنایی بررسی شدند از جمله رابطه ترادف این واژه با کلماتی مانند وکز، اقتتال و ... و همنشینی آن با ترکیب ضرب...مثلاً یا ضرب فی الأرض و سایر روابط نیز مورد بررسی قرار گرفت که همه این ها تأثیر شگرفی در مشخص کردن معنای آیات داشت.

نتایج پژوهش نشان داد که پاسخ به پرسش (1) می تواند مثبت باشد؛ با توجه به بسامد بالای 156 استعاره در 81 خبر، که تقریبا 2 استعاره در هر خبر است، می توان استعاره را نوعی از شگردهای بیان تلویحی در متون مطبوعاتی دانست.در پاسخ به پرسش (2) پژوهش و بر اساس تقسیم بندی لیکاف از انواع استعاره می توان گفت استعاره های جان بخشی با نسبت 24 به 156 حدودا 15 درصد از استعاره های موجود در پیکره را شامل می شدند. بعد از آنها استعاره های جهتی با 13 مورد رتبه دوم را داشتند و استعاره های ظرف و مظروف با فقط 8 مورد و 5 درصد از استعاره های موجود در پیکره، از کمترین بسامد برخوردار بودند. پاسخ پرسش (3) بیشترین ارتباط با وقوع همزمان در 69 خبر بین استعاره و ارزش خبری برخورد دیده می شود. بعد از آن ارزشهای خبری شهرت و شگفتی هستند که هر یک در 35 خبر با استعاره وقوع همزمان دارند. در رتبه سوم، ارزش خبری تازگی است که در 33 خبر وقوع همزمان با استعاره دارد. در 30 خبر وقوع همزمان استعاره و ارزش خبری مجاورت دیده می شود. در 26 خبر وقوع همزمان استعاره و ارزش خبری بزرگی را شاهدیم. و در پایان در 23 خبر وقوع همزمان استعاره و ارزش خبری دربرگیری را داریم. پس بیشترین ارتباط استعاره را می توان با ارزش خبری برخورد مشاهده کرد و ارزشهای خبری بعدی به ترتیب فوق در ارتباط با استعاره دیده می شوند. حال به بررسی صحت و سقم فرضیه های پژوهش بپردازیم. آنچنان که در نمودارهای فصل 4 دیدیم، بسامد استعاره های موجود در تیتر و لید خبرهای پیکره تحقیق در بین 81 خبر به 156 استعاره می رسد؛ یعنی به طور متوسط 92/1 استعاره در هر خبر و این یافته فرضیه (1) پژوهش را در محدوده پیکره مورد بررسی تایید می کند. در مورد فرضیه (2) از میان 156 استعاره موجود در کل پیکره، 31 استعاره در تیترها و 125 استعاره در لیدها وجود دارد. استعاره های ظرف و مظروف دارای کمترین بسامد –هشت- و استعاره های جان بخشی دارای بیشترین بسامد -24- بوده اند. در میان ارزشهای خبری بیشترین بسامد -76- را ارزش خبری «برخورد» دارد؛یعنی از 81 خبر تنها پنج خبر فاقد این ارزش بوده اند. بدین ترتیب فرضیه (2) نیز پذیرفته می شود.اما در رد فرضیه (3) اذعان به این نکته ضروری است که در پیکره مورد بررسی استعاره های ظرف و مظروف از بسامد بسیار کمی برخوردار بودند؛ یعنی 8 استعاره در 81 خبر که چیزی حدود 10 درصد می شود و اگر بسامد نسبت به تعداد کل استعاره ها نیز در نظر گرفته شود به میزان ناچیز 5 درصد می رسیم.

پژوهش حاضر به بررسی انواع استعاره‌های مفهومی در ترانه‌های عامیانه گویش بختیاری از دیدگاه معنی‌شناسی شناختی و مشخصاً نظریه معاصر استعاره لیکاف(1992) می‌پردازد. در معنی-شناسی شناختی اعتقاد بر این است که استعاره مفهوم‌سازی حوزه انتزاعی مقصد بر اساس حوزه عینی مبدأ می‌باشد. نظریه معاصر استعاره بر اساس لیکاف و جانسون(1980) بر پایه دو فرض بنا شده: 1- استعاره مختص زبان ادب نیست و در کاربرد روزمره زبان نیز جای دارد، 2- استعاره اصولاً پدیده‌ای زبانی نیست، بلکه ریشه در نظام مفهومی انسان دارد. در این نظریه استعاره به سه نوع جهتی، هستی شناختی و ساختاری تقسیم می‌شود. در استعاره‌های جهتی، نظامی کلی از مفاهیم با توجه به مفاهیمی از نظامی دیگر سازمان‌بندی می‌شوند و شخص به مفهوم انتزاعی جهت مکانی می‌بخشد. استعاره‌های هستی شناختی به فرد این امکان را می‌دهد تا قسمت‌هایی از تجاربش را برگیرد و با آن‌ها همانند اجزاء مجزا یا مواد هماهنگ برخورد کند. در استعاره‌های ساختاری، ساختار دقیق مفهومی حوزه مبدأ به ساختار مفهوم انتزاعی حوزه مقصد بازنمایی می‌شود و برخی ویژگی‌های حوزه مبدأ برجسته و برخی پنهان می‌شوند. روش انجام این تحقیق توصیفی می‌باشد و جامعه آماری را ابیات دو کتاب به نام‌های اشعار و ترانه‌های مردمی بختیاری، به انضمام شرح جنگ‌ها و حماسه‌ها نوشته بیژن حسینی(1376) و خین گُل، مثنویات بختیاری نوشته محمدرضا دادگر(1379) تشکیل می‌دهند. نتایج این پژوهش آشکار می‌کند که هر سه نوع استعاره جهتی، هستی شناختی و ساختاری در ترانه‌های عامیانه گویش بختیاری یافت می‌شود و استعاره هستی شناختی بالاترین بسامد(56/5درصد) را داراست به‌علاوه از میان زیرمجموعه‌های این سه استعاره، استعاره ظرف(31/4درصد) بیش از بقیه یافت شد. همچنین نشان داده می‌شود که کاربرد استعاره تنها در زبان ادبی نمی‌باشد و در زبان روزمره نیز جاری است. به‌علاوه ادعای دیگر معنی‌شناسان شناختی مبنی بر آنکه استعاره پدیده‌ای زبانی نیست بلکه در نظام مفهومی انسان جای دارد نیز تأئید می‌شود.