جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از نظر مسلمانان، پیامبر اسلام (ص) معصوم بوده و این عقیده برآمده از تعلیمات قرآنی است. با وجود این، آیاتی در این کتاب آسمانی وجود دارد که در ظاهر این باور را به تردید می اندازد. از جمله این آیات، آیه 43 سوره توبه می باشد. در این آیه در مورد عفو خدای متعال نسبت به پیامبر (ص)، دیدگاه های متفاوتی بین مفسران وجود دارد که مجموع این دیدگاه ها در مقاله حاضر، در پنج دیدگاه ارائه و بررسی شده است. سپس با ارائه تحلیلی ادبی اجتماعی از آیه شریفه مبتنی بر فضای نزول، ضمن رد هر پنج دیدگاه، اثبات شده که توبیخ و عفو خداوند در این آیه شریفه ابداً در ارتباط با رسول خدا (ص) نبوده است و در عین حال ناظر به منافقان نیز نمی باشد، بلکه متوجه گروه هایی از مسلمانان ضعیف الایمان بوده است که اجازه پیامبر به منافقان مدینه مبنی بر عدم شرکت در جنگ تبوک را بهانه ای برای استیذان خود برای تخلف از شرکت در جنگ قرار داده بودند. همچنین اثبات شده است که اجازه رسول خدا (ص) به منافقان مدینه برای تخلف از جنگ، اقدامی کاملاً بایسته و از روی مصلحت بوده و مورد تأیید خدای تعالی بوده است. این برداشت از آیه شریفه کاملاً منطبق بر روایت منقول از امام رضا (ع) است که آیه مورد بحث را از باب «ایاک اعنی واسمعی یا جاره» می داند، البته با تحلیلی متفاوت از این روایت.

همه مفسران شیعه وسنی، معتقد به عصمت پیامبران،در مرحله دریافت وابلاغ وحی می باشند. عموم شیعیان براساس آیات الهی که در آن، انبیاء،«مخلَصین» نامیده شده وبا اذن الهی باید مورد اطاعت واقع شوند وبه استناد سخنان صریح خود پیامبر(ص) واصحاب او وبهره مندی از براهین عقلی، انبیاء را مبرای از هر گونه گناه،خطا ونسیان در عمل، قبل از نبوت وبعد از آن، می دانند.اهل سنت، معتقد به عصمت عملی پیامبران، فقط از گناه کبیره وبرخی از صغائر، در زمان نبوت می باشندواشکالی در صدور خطا ونسیان از ایشان نمی بینند.بیشتراهل سنت با وجود اعتقاد به تاثیر علم انبیاء در عصمت ایشان ، ایرادی در صدور گناه صغیره واشتباه، از آنان نمی بینند، اما مفسران شیعه، تاثیر علم پیامبران همراه با توفیق الهی را با عث معصومیت ایشان از هر گناه وخطائی می دانند. اشاعره،در برخورد با آیات شبه انگیز عصمت ، معصیت واشتباه انبیاء را تلویحا قبول وآن را توجیه می کنندوطرفداران اختیاری بودن عصمت از اهل سنت ، در تفسیر آیات مذکور، به صراحت، صدور گناه وخطا از انبیاء را جائز می دانند، اما شیعیان با تاویل آیات فوق، پیامبران را از گناه وخطا ، تبرئه می نمایند.سیر تحول نو آوری مفسران در قرن اول و دوم با تغییر شکل تفسیر از حالت ساده و صرفا معنا شناسی واژه ها و گزیده گوئی، بهتفسیر در ابعاد گوناگون و اجتهاد در مسائل قرآنی و آغاز تدوین تفسیر بصورت مستقل و منظم، تحقق یافت. از قرن سوم تا هفتم، روش رایج عموم مفسران شیعه و سنی، در تفسیر آیات مربوط به عصمت انبیاء، استناد به روایات منقول از پیامبر (ص) بود. از قرن پنجم تا هفتم علاوه بر مستند ات روائی و معناشناسی واژه ها، استفاده از براهین و استدلالات عقلی و استفاده از آیات مشابه در تبیین آیات عصمت، باعث ایجاد تحول در تبیین آیات و ظهور تفاسیر جدید گردید. در این پژوهش، مقایسه نو آوری مفسران شیعه و سنی، از طریق معیار های؛ «وا کاوی و ظرفیت سنجی واژگان آیات»، « بازنگری و تحلیل لفظی آیات»،«کاربرد تأویلات معتبر» و« تحلیل نقلی وعقلی» آیات عصمت انبیاءصورت گرفته است که بیشترین سهم نوآوری، مربوط به مفسران شیعه می باشد. شاخص ترین مفسران اثر گذار در سیر تحولتفسیر آیات عصمت انبیاء در بین شیعیان، « طبرسی» صاحب« مجمع البیان»ودر بین اهل سنت « فخر رازی» صاحب «مفاتیح الغیب»می باشند.