جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

جلد دوم: مقدمه ای بر جهان بینی اسلامی از بخش اصول عقاید مقدمه ای بر جهان‏بینی اسلامی‏ که جلد دوم «مجموعه آثار» استاد شهید را تشکیل می‏دهد مشتمل است بر شش کتاب‏ انسان و ایمان، جهان‏بینی توحیدی، وحی و نبوت، انسان در قرآن، جامعه و تاریخ‏ و زندگی جاوید یا حیات اخروی‏. این کتاب آخرین اثر قلمی استاد شهید می‏باشد و تاریخ نگارش آن به سالهای ۵۶ و ۵۷ یعنی دوره نهضت اسلامی باز می‏گردد. از آنجا که آن متفکر گرانقدر انحرافات زیادی در نشریات برخی گروههای ظاهرا اسلامی و نیز آثار برخی روشنفکران مسلمان در جهان‏ بینی اسلامی می‏دیدند که سکوت در برابر آنها برای ایشان جایز نبود، و از سوی دیگر معتقد بودند که نهضت اسلامی می‏بایست از نظر ایدئولوژیک خالص باشد و دچار التقاط نگردد، لذا اقدام به نگارش این کتاب ذیقیمت نمودند و در آن بسیاری از لغزشگاه های فکری روشنفکران مسلمان را نشان دادند. از نکات جالب توجه در این کتاب این است که شهید آیت‏اللَّه مطهری در بخش «جامعه و تاریخ» «۱» به ضرس قاطع پیش‏بینی می‏کنند که رژیمهای‏ سوسیالیستی سرنگون خواهند شد همچنان که رژیمهای سرمایه‏ داری نیز سرنگون خواهند شد؛ و اصولا کتاب جامعه و تاریخ خصوصا فصل «اسلام و مادّیت تاریخی» را- که لغزشها بیشتر در همین مبحث است- می‏توان از شاهکارهای استاد به شمار آورد. خواست استاد چنین بوده است که این کتاب قابل استفاده برای عدّه هرچه بیشتری باشد، لذا بیان آن تا حدّ امکان ساده و روان است و همین امر موجب شده است که برخی به سوی این پندار سوق پیدا کنند که این کتاب مختصّ سطوح متوسط است، و حال آنکه غوامضی از مسائل اعتقادی در این کتاب مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که برخی از آنها نیاز به توضیحات اساتید فن دارد. لازم به ذکر است که طرح استاد در مورد این مجموعه شامل کتابی تحت عنوان «امامت و رهبری» نیز می‏شد ولی متأسفانه فرصت نگارش آن را نیافتند، اما بعد از شهادت استاد مجموعه سخنرانیهایی در موضوع «امامت» تحت عنوان «امامت و رهبری» به چاپ رسید و می ‏توان آن را به جای کتاب مذکور مطالعه کرد.

کتاب"آیات عتاب الانبیاء علیهم السلام فی القرآن الکریم: دراسة تحلیلیة" به بررسی عتاب قرآن نسبت به انبیاء در قرآن کریم می پردازد و معنی عتاب را بررسی و به شبهات موجود پاسخ می دهد و اینکه واقعا قران انبیاء را مورد عتاب قرار داده است یا نه چیز دیگری از آیات فهمیده می شود؟

يقع الحديث في هذا الکتاب في البحث عن العصمة و ما يتعلّق بها من أبحاث و مفاهیم، یکون أمل هذا الکتاب محاولة فی تبسیط و حلّ عقدة الغموض فی کثیر ممّا یتّصل ببحث العصمة من مفاهیم فلسفیة و عقلیة و دفع للشبهات و التساؤلات المثارة حولها. انتظم هذا الکتاب في فصلین رئیسیّین، هما: الفصل الأوّل: الإمامة ینتاول هذا الفصل بحث الإمامة، مبتدئاً الفصل بإمامة إبراهیم الخلیل (ع) و مثنّیاً له بالبحث عن صفات الإمام من خلال الرؤیة القرآنیه، و مختتماً الفصل ایضاً بأبحاث عدیدة حول الملکوت و رؤیته. الفصل الثاني: العصمة تناول الحدیث فی الفصل الثانی بالبحث عن العصمة و ما یتعلّق بها من مفاهیم، حیث ابتدأ الکلام فیه بآیة التطهیر و ما تفیده من شمولیة في نفي الرجس وإثبات الطهارة لمن نزلت في حقّه، مردفاً لها بأبحاث هامّة جدّاً فی العصمة مفهوماً ومضموناً، کما یلیه الحدیث عن الإرادة، مختتماً هذا الفصل ببحث روائي فی شأن نزول آیة التطهیر.

مصنف کتاب حاضر یعنی هاشم معروف علت تالیف کتاب حاضر یعنی کتاب عقائد شیعه امامیه را اینطور بیان می کند که اخیرا کتابی مشاهده کرده از از مستشرق فیلسوف به رونلدسون که در آن به قل خودش عقائد شیعیان عراق و ایران را بررسی و ضبط کرده است و حال آن که که کتاب ایشان کتابی است نه بر له بلکه بر علیه شیعه است چون استناد کرده به کتب غیر معتبر و ذکر چیزهایی که اصلا در مذهب تشیع وجود ندارد و خواسته چهره درخشان تشیع را کِدر کند به همین خاطر کتاب حاضر با نیت تبیین درست عقائد شیعه نوشته شد که در آن به کتب صحیح و مهم تشیع استناد شده است.

إنّ موضوع العصمة هو واحد من المواضيع التي عنيت بها الكتب الكلامية لدى سائر الفرق الاِسلامية كواحدة من مفردات العقيدة ، ولكل نظريته في تفسيرها ومنهجه في الاستدلال عليها. والحديث عن العصمة يقتضي في بادي الاَمر تصور من هو المعصوم الذي يُقال بعصمته أوّلاً ومن ثمّ التحقيق في تلكَ النسبة ثانياً. أمّا من هو المعصوم حقّاً فلا ريب في أنهم ملائكة الله المقربون ورسله وأنبياؤه وأوصياؤهم عليهم السلام ، ولم تنسب العصمة إلى غير هؤلاء عليهم السلام وأمّا عن عصمة الاِجماع على ماينقل عن بعض اصوليي العامة فليست بشيء من التحقيق لاِمكان وقوع الخطأ عقلاً على المجمعين مالم يكن المعصوم فيهم ، نعم عصمة القرآن الكريم مفروغ عنها ولكنها خارجة عن محل البحث هذا ، وأمّا عن التحقيق في تلكَ النسبة فلا شك أنه يرتكز على ثلاث شعب : الاُولى : ويعتمد فيها على استجلاء موقف العقل من مفهوم العصمة ، وهذا الموقف لابدّ وأن يكون مقراً ومذعناً بها إذ لا يمكن أن يؤتمن الله على وحيه إلاّ من يأتمن جانبه من كل قبيح ومن كلّ مايتنافى معَ الغرض الذي لاَجله نزل الوحي بالشريعة ، كالخطأ والسهو والنسيان ونحو ذلكَ مما يتنزه عنه أمناء الله على وحيه ودينه. الثانية : السمع ، وهو لا شك متحقق بالمقام سواء في آيات القرآن الكريم أو السنة المتواترة ، وقد تضمن هذا البحث طرفاً من تلكَ الاَدلة. الثالثة : معرفة السيرة الذاتية لمن تثبت له العصمة وهذه الشعبة بالذات تعد في الواقع دليلاً معتبراً جداً خصوصاً فيما يتصل بأوصياء النبي صلى الله عليه وآله وسلم إذ سجل التأريخ سيرتهم بصفحات من نور ولم يعثر شانؤوهم على سقطة واحدة قط لاَي منهم وإلاّ لطاروا بها زرافات ووحداناً ، وأقل ماقيل عنهم عليهم السلام يوجب القول بعصمتهم. والكتاب الماثل بين يديك ـ عزيزي القارئ ـ اعتمد هذه الشعب الثلاث في إثبات العصمة ، وألمّ بأطراف الموضوع ، عرضاً ونقداً وتحليلاً ، وأفلح في تنظيم المنتخبات من الاَدلة والبراهين على أرجح الاَقوال فيهِ ميسراً على القراء سبيل الوصول إلى مبتغاهم في هذه المفردة العقيدية المهمة.

«عصمة الانبياء» كتابى است به زبان عربى، در اثبات عصمت انبياى الهى، تاليف فخرالدين رازى. مولف اين كتاب را به انگيزه دفاع از ساحت پاك انبياى الهى و زدودن اتهام گناه و پليدى از دامن ايشان نگاشته است. در فصل نخست، مولف به شرح ديدگاه مذاهب مختلف اسلامى در رابطه با عصمت انبياء الهى مى ‏پردازد و مى‏ گويد، در اين موضوع بين فرق اسلامى از چهار جهت اختلاف واقع شده است: اختلاف اول: به اعتقادات انبياء در كفر و بدعت و تقيه و... مربوط مى ‏شود. اختلاف دوم: مربوط به عصمت آن‏ها در احكام و شرائع خداوند است. اختلاف سوم: راجع به عصمت آن‏ها در فتوا دادن است. اختلاف چهارم: در خصوص عصمت آن‏ها در افعال و احوال است. نويسنده در اين كتاب از آيات قرآنى و قصص انبياء استفاده كرده تا حجت و دليل بر رد نظرات مخالفين بياورد. ابتدا شبهات را مطرح و سپس جواب آن‏ها را مى ‏آورد.

کتاب عصمه الانبیاء به بررسی بسیار تفصیلی و دقیق مسئله عصمت انبیاء پرداخته است بحث عصمت، عصمت از بدو تولد، عصمت در تلقی وحی ، سهو النبی و... از جمله مباحث مطرح شده در کتاب می باشد.

عدم سهو النبي صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم، تأليف شيخ مفيد، ابوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى (336 - 413ق)، است. اين كتاب، به زبان عربى است و به بررسى مسئله سهو النبى(ص) پرداخته است.مسئله سهو النبى، در حقيقت سؤالى است كه آيا پيامبر اسلام، حضرت محمد(ص) مانند ديگر مردم، دچار فراموشى مى‌گشته و اشتباه و خطا مرتكب مى‌شده است يا نه؟ اين كتاب، مانند ديگر تأليفات شيخ مفيد، در ميان ديگر تأليفات علماى شيعه، از ارزش و اعتبار والايى برخوردار است و مورد توجه و عنايت علما و انديشمندان جهان اسلام قرار گرفته است.

جلد سوم از مجموعه سه جلدی کتاب به بررسی بحث نبوت و امامت به طور مفصل و ویژه و بررسی ابعاد مختلف این دو رکن اساسی اصول دین می پردازد.

كتاب العصمة؛ بحث مفصل في عصمة الأنبياء و الأئمة عليهم‌السلام نوشته احمد بن زین‌الدین احسایی(1166-1241ق)، کتابی است تحلیلی، در مورد مفهوم و مصداق معصوم و در جهت اثبات عصمت انبیاء و ائمه معصومین(ع) از طریق قرآن و حدیث که توسط صالح أحمد دباب و مجتبی طاهر اسماعیل تحقیق و به زبان عربی منتشر شده است. کتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز شده است. در ادامه مطالب کتاب، ضمن پانزده فصل مطرح شده است. نویسنده در بیان آن، از آیات قرآن و روایات شیعه و سنی بهره برده است. محقق در مقدمه چنین بیان می‌کند که انسان در مسیر تکاملش با موانع و دشمنانی روبرو است که باعث انحراف او از جهت حق تعالی می‌شود. خداوند بدین منظور می‌فرماید: «وَ لَأُضِلَّنَّهُمْ وَ لَأُمَنِّيَنَّهُمْ وَ لَآمُرَنَّهُمْ فَلَيُبَتِّكُنَّ آذٰانَ الْأَنْعٰامِ و...» (نساء: 115)؛ (شیطان می‌گوید: و آنها را گمراه می‌کنم، و به آرزوها سرگرم می‌سازم و به آنها دستور می‌هم که گوش چهارپایان را (از روی خرافه و بدعت) بشکافند و...)؛ لذا ضرورت ایجاب می‌کند رسولانی از جانب خدا برای نجات انسان از این دشمن بزرگ فرستاده شود تا بشر را از گرداب انحراف، محفوظ دارد؛ رسولانی که دارای مقام عصمت بوده و از هر خطا و لغزشی مصون باشند. در ادامه، محقق به تشریح زندگینامه مؤلف اعم از اسم و نسب، مکان تولد و رشد، اساتید و مشایخ، شاگردان، تألیفات و آثار، زمان و مکان وفات و مدفن و نظرات علماء درباره او می‌پردازد. مؤلف در مقدمه کتاب به بحث مفهوم شناسی پرداخته، واژه عصمت را از جهت لغوی به معنای منع می‌‌داند و معصوم را به معنای ممتنع از معصیت معنا می‌کند و از جهت اصطلاحی بنابر آنچه که مشهور علمای امامیه مطرح کرده‌اند به معنای لطف الهی به انسان که مانع از ترک واجبات و انجام کارهای حرام می‌شود؛ که این لطف به غیر اجبار و با اختیار محض می‌باشد. در فصل اول نویسنده اشاره کوتاهی به تناسب بین عصمت و لایق بودن متعلق آن دارد. زیرا حکمت خداوند متعال اقتضا دارد که هر خصوصیت و ویژگی را که به مخلوقات خویش تفضل می‌دارد بر مبنای تناسب آن ویژگی با متعلق آن باشد و عصمت که بالاترین خصلت اولای الهی است براساس لیاقتشان عنایت شده است به گونه‌ای که خداوند خود می‌فرماید: «اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسالَتَهُ» (انعام: 124) در فصل دوم به بیان حقیقت عصمت می‌پردازد و عصمت را متشکل از جمیع کمالات و فضایل اخلاقی و انسانی از قبیل علم، حلم، ایمان، عدل، رضا، زهد، تواضع، صبر، اخلاص، شجاعت و ده‌ها صفت دیگر معرفی می‌کند که معصومین(ع) از تمام این صفات کمالی به حد نهایت آن برخوردار هستند و در مقابل از لوازم عصمت که طهارت از اضداد این اوصاف کمالیه است، برخوردارند. مؤلف در خلال چند فصل کوتاه به بحث از متعلق عصمت و وجود اختلاف در این موضوع بین علمای جهان اسلام می‌پردازد؛ اکثر علمای اهل سنت متعلق عصمت را در باب تبلیغ و بیان شریعت از جانب خداوند متعال دانسته‌اند نه در باب افعال و کردار شخصی معصومین و نویسنده در ادامه با طرح ایرادات و تناقضاتی بر این نظریه آن را مردود اعلام می‌دارد. لکن امامیه در مورد متعلق عصمت بر این باورند که عصمت ملازم و همراه با معصومان است از ابتدا تا انتهای عمر ایشان و معصومند است از جمیع معاصی اعتقادی و عملی، صغیره و کبیره از آنها، زیرا لطفی که منشأ عصمت ایشان است، به صورت ملکه‌ای در ایشان است که مانع هر نوع لغزش و خطایی می‌شود؛ استدلال امامیه بدین بیان است که با توجه به دستور قرآن کریم به مسلمانان بر متابعت و الگوبرداری از معصومین در اعمال و کردار، اگر معصومین العیاذ بالله گناه کار باشند لازم می‌آید مکلفین در معاصی هم از آنها پیروی کنند و این خلاف وجدان و عقل است، لذا به حکم عقل ضرورت دارد انبیاء و ائمه(ع) دارای مقام عصمت باشند. و اگر از ایشان فسقی صادر شود فاسق محسوب شده و از طاعت الهی خارج می‌شوند و واجب نیست قبول قول و خبر ایشان بدلیل آیه شریفه قرآن کریم که می‌فرماید‌: «إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَيَّنُوا» (حجرات: 6)؛ که اگر فاسقی برای شما خبر آورد حرف او را ابتداءا نپزیرید و در موردش تفحص کنید. و همچنین اگر از آنها گناه و فسادی سر بزند ظلم به خود کرده و قرآن درباره ظالمان می‌فرماید: «لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» (بقره: 124)؛ عهد و پیمان ما (امامت) به ظالمان نمی‌رسد، که اگر انبیاء الهی معصیت کار بودند مقام رسالت و امامت به آنها داده نمی‌شد؛ همچنین ادله زیاد دیگری از قرآن و سنت دال بر عصمت همه جانبه معصومین وجود دارد. نویسنده در فصل یازدهم به بیان ادله قائلین به جواز معصیت از جانب انبیاء و رد آنها پرداخته. از جمله این ادله آیه شریفه «عَفَا اللَّهُ عَنْکَ» (توبه: 43)؛ که این آیه دلالت دارد بر جواز صادر شدن گناه از جانب نبی اکرم(ع)، زیرا عفو و بخشش خداوند نشانگر این است که حضرت العیاذ بالله خطایی مرتکب شده. مؤلف در جواب از این استدلال بیان می‌دارد با توجه به ماجرا و شأن نزول این آیه شریفه معلوم می‌شود منظور از خطای پیامبر اکرم(ص) ترک اولایی از جانب ایشان بوده و منظور خداوند متعال از عفو و بخشش یک نوع تلطیف در عتاب پیامبر است. و همچین آیه شریفه: «لِيَغْفِرَ لَکَ اللَّهُ ما تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِکَ وَ ما تَأَخَّرَ» (فتح: 2)؛ که سخن از غفران الهی است. مؤلف در جواب می‌فرماید این آیه نیز در مورد ترک اولی است که از جانب پیامبر اکرم(ص) صادر شده بود یا به بیان شریف امام صادق(ع) منظور از گناهان در آیه، گناهان پیروان پیامبر اکرم(ص) است که خداوند متعال به برکت حضرت گناهان ایشان را عفو فرموده‌اند. در ادامه مؤلف به رد ادله دال بر ارتکاب معاصی از جانب انبیاء الهی چون حضرت ابراهیم(ع)، یوسف(ع)، داود(ع) و همچنین ائمه طاهرین(ع) می‌پردازد.