جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شر و شرور یکی از مباحث فلسفه دین به شمار می آید و جایگاه آن، مسأله اثبات وجود خدا است. مسئله شر در ادیان و مداهب مختلف به طرق مختلف بررسی شده و ارتباط آن با صفات خداوندی تفسیر گردیده است. در این رساله که با روش تحلیلی- توصیفی و تفسیری انجام شده است هدف بررسی مساله شر از دیدگاه ابن میمون (دین یهود) و امام محمد غزالی در دین اسلام است. ابن میمون شر را صادره از خدا نمی داند چون معتقد است که ضد وجود، فعلیت ندارد. ابن میمون شرور را تماماً عدمی می‌داند، البته عدم مضاف: «همه شرور عدم هستند که هیچ فعلی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد، مگر از جهتی که بیان کردیم که ماده با این طبیعتی که دارد موجود شده است؛ یعنی این‌که همیشه همراه عدم است. از نظر وی عدم صفات ذاتی برای خدا از اصل ماهیت نداشتن او نتیجه می شود. در زمینه جبر و اختیار و عنایت الهی بیان می کند که بر اساس دیدگاه یهودیت، انسان دارای استطاعت، قدرت و اختیار است، اما این اختیار از روی مشیت و اراده الهی است. بر اساس این دیدگاه، نعمت ها و مصائب اشخاص از روی استحقاق است. یک قادر مطلق و خدای خوبی وجود دارد و می گوید که همه انواع شرورهایی که با انسان وجود دارند از نسبت ها و ویژگی های فردی آنها منشا می گیرند در حالی که همه خوبی ها از یک انسانیت گسترده جهانی نشات گرفته اند. غزالی نیز تأکید دارد که خیر و شر از جانب خداست و کسی که شر را از جانب خدا نداند، جاهل است. به این معنا که خداوند شر را برای شر می‌آفریند، بلکه غرض خداوند از ایجاد شر، در واقع نیل به یک خیر بزرگ‌تر است. به نظر غزالی ابهام در باب سازگاری رحمت خدا و وجود شرور ناشی از درک نادرست معنای حقیقی رحمت است. شر و رنجی که دامن‌گیر برخی اجزاء عالم می‌‌شود، در مقایسه با خیر کلی حاکم بر جهان، اندک و چه بسا ضروری است و گاه آنچه در موارد جزئی نابسامان می‌نماید، در نظر به کلّ نظام هستی، سامان و قرار به شمار می‌رود و گاه شر و رنج مرحله‌ای است که برای رسیدن به خیر غایی باید از آن گذشت. هر آنچه داخل وجود می‌‌شود ناشی از وجوب است و وجود آن واجب است نه به واسطه‌ی ذات، بلکه قضایی ازلی و انکارناپذیر الهی. نتیجه اینکه ابن میمون شر را عدمی می داند و اصل وجود آن را ناشی از عواملی چون جهل و قدرت محدود انسان می داند و شر را بواسظه انسان بودن افراد می داند در حالی که غزالی شر و خیر را با هم آفریده خدا دانسته و اصل وجود شر را عاملی برای رسیدن به خیر بزرگتر و نامعلوم می داند.