جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده یکی از دغدغه های همیشگی بشر چرایی وجود شرور در عالم و تحمّل آن ها از سوی مخلوقات هستی بوده است.اهمیت این موضوع تا به آن حد است که حتی ذهن فلاسفه ی معاصر را به خود مشغول کرده و اهتمام آنان را در حل این مسئله موجب گشته است. «بروس رایشنباخ» به عنوان یک فیلسوف غربی و «شهید مطهری» به عنوان فیلسوفی اسلامی به اهمیت این موضوع پی برده و به آن پرداخته اند. آن ها از بحث تفکیک ناپذیری شرور از خیرات در عالم برای پاسخ به پرسش های مربوط به شرّ بهره می گیرند. شهید مطهری این بحث را به عنوان اصلی از اصول حلّ مسئله ی شرّ، چه شرّ اخلاقی و چه شرّ طبیعی، معرفی می کند و این جدایی ناپذیری را ذاتیّ عالم طبیعت اثبات می کند و تمام پرسش های مربوط به این مسئله اعم از علّت وجود مصائب، تبعیض ها و کمبود ها را با همین اصل پاسخ می دهد. رایشنباخ نیز با استفاده از این موضوع نشان می دهد از آنجا که بشر موجودی مختار است، انجام فعل سوء از سوی او امری طبیعی است که اگر امکان انجام شرّ از انسان گرفته شود، دیگر مختار بودن او معنا نخواهد داشت. علاوه بر این، چون هستی دارای قوانینی است که انفکاک از این قوانین به معنای نظام مند نبودن آن است و اقتضای این عالم وقوع گه گاه شرور طبیعی است، تصوّر جهان مادی بدون وجود این شرور محال است. لذا در دیدگاه دو فیلسوف جهان کنونی بهترین جهان ممکن است، چراکه تحقق فاعل اخلاقی و نظامی قانون مند در آن دیده می شود.

فاقد چکیده

فاقد چکیده

حیات انسان در طی دوران طویل خود حیاتی اجتماعی بوده‌است و انسان به عنوان موجودی پرسش‌گر، با زیستن در سایه‌ی اجتماع، همواره از هویت خود سوال کرده است. پس از آغاز دوران مدرن، همگام با پیشرفت تدریجی فنآوری و کمرنگ شدن نقش فعالیت مؤثر انسان در زندگی شخصی و اجتماعی، پرسش از هویت فردی، در فلسفه‌ی اگزیستانس توجه ‌ویژه‌ی خود را به وجود خاصّ انسان معطوف کرد و نزد اندیشمندانی همچون کی‌یرکگور و هایدگر، به جستجو برای اصالت و داشتن زندگی اصیل تبدیل شد. در این پژوهش که به بررسی تطبیقی آراء کی‌یرکگور و هایدگر در خصوص زندگی اصیل و مؤلّفه‌های آن می‌پردازد، در ابتدا به شرح آراء هریک در خصوص زندگی اصیل و سپس به بررسی تطبیقی و ملاحظه‌ی وجوه افتراق و اشتراک آنها در این مبحث پرداخته شده‌است. برای کی‌یرکگور زندگی اصیل انسان در گرو ایمان و اعتماد کامل به خدا و داشتن ارتباطی فردی، خالصانه و بی‌واسطه با اوست؛ برای هایدگر این زندگی نه ضرورتاً با ایمان به خدا، بلکه با آگاهی از بیهودگیِ زندگی روزمرّه، مواجهه‌ی مستقیم و فردیِ انسان با مرگ خود با توجه به زمان‌مندی و محدودیت هستی خود، و تلاش برای فراروی به سمت آن زندگی‌ای‌ بنا می‌شود که خود از پیش طرح‌افکنده است. اما با اینحال، تأثیر آراء کی‌یرکگور بر هایدگر انکارناپذیر است. این دو اندیشمند بر انتخاب آزادانه و آگاهانه‌، دلشوره، مسئولیت‌پذیری و مصمّمیت انسان تأکید ویژه‌ای داشتند. نتیجه‌ای که از این پژوهش حاصل می‌شود این است که در آراء کی‌یرکگور و هایدگر، زندگی اصیل خصیصه‌هایی در انسان می‌طلبد که برای هر فردی سازنده و تعالی‌بخش است، تلاش برای ایجاد این خصایص، قطعاً در پرتو جدّیت و تلاش دائمی انسان‌ بدست خواهد آمد و این امر خود به زندگی اجتماعی امکان ارتقاء خواهد داد. واژه‌های کلیدی : زندگی اصیل، اصالت، کی‌یرکگور، ایمان، هایدگر، مرگ‌آگاهی، انتخاب آزادانه و آگاهانه، دلشوره.

پرسش از معنای زندگی یکی از مسائلِ جدید در فلسفه است که طرحِ آن غالبا با مسئله ی مرگ پیوند خورده است. تلقی های مختلفی راجع به مسئله ی مرگ وجود دارد اما آنچه در این رساله مورد توجه است، دغدغه ای زیست شناسانه و صرفا فیزیکی درباره ی یک مسئله ی پژوهشی نبوده بلکه حالتی وجود شناسانه و روانشناسانه در فرد است که از درگیری و چالشِ حقیقیِ او با این مسئله ایجاد شده و با اصطلاحِ مرگ اندیشی یا مرگ آگاهی بیان می شود. در این رساله سعی شده است پس از مروری تاریخی بر سایر دیدگاه ها، نظر اروین یالوم به عنوانِ کسی که در هر دو زمینه ی روانشناسیِ وجودی و فلسفه ی وجودی تحقیق کرده است مورد بررسی قرار گرفته و در نهایتِ امکانِ معناداریِ زندگی، با وجود مرگ اندیشی با توجه به راه حل های یالوم ارائه شده است. از آنجا که یکی از مهمترین عللِ مرگ اندیشی و پوچی، مطالعه ی فلسفه است که عموما بر معنای زندگی اثر می گذارد بنابراین راه حل های ارائه شده امکانِ معناداریِ زندگی را در کنارِ مطالعه ی فلسفه ارائه می کنند. یالوم یک روان درمانگر بوده و بخشی از پروژه ی او به اقداماتِ عملی در مواجه با مسئله ی مرگ و معنا اختصاص دارد، بنابراین میتوان گفت که این رساله سعی دارد از طریقِ ارتباطی که بین فلسفه و روان شناسی برقرار می کند سلامت زیستن را در کنارِ فلسفی زیستن تبیین نماید.

ویلیام رُو با معرفی مسئله‌ی قرینه‌ای شر فصل تازه‌ای در مباحث پیرامون شر گشود. نخستین صورت‌بندی رُو از این مسئله بر این مبنا استوار است که چون «بنظر می‌رسد» که برخی از شرور جهان بی‌وجه هستند، پس این شرور حقیقتاً هم بی‌وجه هستند.نافذ‌ترین نقدی که بر استدلال ویلیام رُو نوشته شده، نقد استفان ویکسترا براساس اصلی معرفت‌شناختی به نام «کورنئا»است؛ وی نشان میدهد که ما مجاز نیستیم در شرایط موردنظر رُو از «بنظر می‌رسد» به «هست» پل بزنیم. براساس کورنئا، ما تنها زمانی می‌توانیم با استناد به قرینه‌ی x بگوییم بنظر می‌رسد که p، که اگر p صادق نبود، محتملاً xبه‌گونه‌ایقابل‌تشخیص برای ما متفاوت می‌بود. هدف این نوشتار ابتدا تبیین کورنئا در پاسخ به اشکال شر بی‌وجه، سپس معرفی و ارزیابی چند نقد منتخب وارد شده به این اصل و دفاع از آن، و دست‌آخر تطبیقی بین خداباوری شکاکانه، که کورنئا مصداقی از آن است، با رویکرد حکمای اسلامی به مسئله‌ی شر است.

در اگزیستانسیالیسم معاصر از چهار دغدغه یا دلواپسی غایی سخن به میان می­آید که سبب دلهره و اضطراب آدمی می­شود. این دلواپسی‌ها عبارتند از آزادی، پوچی، مرگ و تنهایی. آدمی به دنبال امنیت در بیغوله­ی این دلواپسی­هاست. در این مکتب فلسفی و ادبی، فرد انسانی به عنوان فاعلی آگاه شناخته می­شود که در تجربه­ی هستی و لمس معنای وجود، به طور بی­واسطه با حقیقت زندگی رویارو شده و پوچی و بی­معنایی زندگی خود را در می‌یابد، آنگاه با تکیه بر پاسداشت گوهرِ "آزادی" و با استفاده از امکان گزینش و انتخاب، هدفی برای خود برگزیده و بدین شکل به سلسله رویدادها و حوادثی که "زندگی" نامیده می­شود، معنا و مفهوم می­بخشد. اروین یالوم در راستای این تفکرات سعی نموده دغدغه‌های وجودی از جمله تنهایی را که منجر به مشکلات و اختلال در زندگی می‌شود را بررسی کرده و برای آن‌ها راه حل‌هایی بیابد. در این نوشتار برآنیم با بررسی چیستی و انواع تنهایی، روش‌های مقابله با این معضل را با تکیه بر رویکرد اگزیستانسیالیستی ارائه کنیم.

در مقاله حاضر برآنیم تا دو مورد از انتقادات وارد شده بر استدلال قرینه گرایانه ویلیام رو را بررسی کنیم. وجه اشتراک این دو انتقاد در این است که هر دو با محوریت مفهوم «پیچیدگی» بنا شده اند. انتقاد نخست مربوط به کرک دورستن است که با اشاره به ترکیب درهم تنیده تاریخ از حوادث و پدیده های بی شمار، در صدد اثبات این مطلب است که عدم اطلاع از خیرهای مرتبط با برخی شرور به سبب پیچیدگی حوادث تاریخی است نه به معنای گزاف بودن این قبیل شرور، یعنی آن گونه که ویلیام رو اظهار می دارد. دومین انتقاد که از سوی دانیل هوارد اشنایدر ارائه شده است، با تشریح مفهوم خیرهای پیچیده، بر این مطلب تاکید دارد که رازآلودگی برخی از خیرات مانع از شناخت کامل آن ها به واسطه قوای ادراکی انسان شده و در نتیجه از دید برخی چنین می نماید که بعضی از شرور جهان، هیچ غایت خیری را به دنبال ندارند.

یکی از موضوعات مهم مورد بحث در فلسفه، معنای زندگی است که جان کاتینگهام با نگارش کتاب در باب معنای زندگی، این موضوع را مورد بحث قرار داده است. وی با بیان اینکه تنها انسان است که به سبب وضعیت خاص وجودی اش از معنای زندگی پرسش می کند، اهمیت پرداختن به این پرسش را خاطر نشان می کند. نزد کاتینگهام، مولفه هایی که زندگی را معنادار می سازند عبارتند از: عمق و جدیت، هدفمندی، خودآگاهی و خودمختاری، اخلاقی بودن (پیروی از ارزش های عینی اخلاقی)، موفقیت آمیز بودن و سرانجام خداباوری یا زندگی متدینانه. معنای زندگی از طریق اخلاقی زیستن که منجر به برآورده شدن نیازها و شکوفایی استعدادهای سرشت انسانی ما می شود، حاصل می گردد. اما از نظرگاهی صرفا انسانی، سرشت انسانی ما چیزی بیش از امیال و خواسته های ممکنی نیست که محصول جهش ژنی است. بدین ترتیب، احکام اخلاقی نیز که بر مبنای این سرشت و ماهیت بنا شده است، از ارزش عینی برخوردار نیست. علاوه بر این، با توجه به سرشت آسیب پذیر و ضعیف انسان که همواره در معرض ناکامی و شکست برنامه ها و فعالیت هایش است، تنها در پرتو نگرش دینی و معنوی که بر طبق آن خداوند خیرخواه، زندگی اخلاقی را از ما خواسته است هم می توان دلیلی قطعی برای پیروی از احکام و ارزش های عینی اخلاقی یافت و هم روح امید به موفقیت و معناداری زندگی را در زندگی انسان دمید. به عقیده کاتینگهام فهم، قبول و برخورداری از نگرش دینی و معنوی نیز مبتنی بر انجام اعمال مورد توصیه دین است. به نظر نگارندگان، تلاش کاتینگهام در توضیح اینکه چگونه خداباوری بدون فرض مفهوم زندگی پس از مرگ تامین کننده موفقیت آمیز بودن زندگی است مقرون به صواب نیست.

خفای الهی مسئله‌ای است که یکی از براهین مهم کنونی به نفع الحاد به‌شمار می‌رود. ما در این مقاله سعی داریم دیدگاه‌های این سه فیلسوف دین معاصر، جان شلنبرگ، جان هیک و ریچارد سوئین‌برن را در مورد خفای الهی بررسی کنیم. جان شلنبرگ خفای الهی را در تضاد با عشق الهی می‌داند و معتقد است که لازمۀ عشق الهی این است که خداوند مدرک کافی برای وجودش را در اختیار انسان‌های مستعدی قرار دهد که قصوری در این زمینه ندارند. در دسترس بودن چنین مدرکی به‌منزلۀ پنهان نبودن خداوند خواهد بود. اما از دیدگاه شلنبرگ خداوند چنین نکرده است، بنابراین اساساً خدایی وجود ندارد. از دیدگاه هیک برای حفظ اختیار شناختی و اخلاقی ما ضروری خواهد بود که خداوند پنهان باشد. ریچارد سوئین‌برن معتقد است که پنهان بودن خداوند سبب می‌شود که ما بتوانیم سرنوشتمان را خودمان انتخاب کنیم. بنابراین از نظر وی خفای الهی برای تحقق انتخاب اصیل سرنوشت برای ما ضروری است. نتایجی که از بررسی‌های این مقاله به‌دست می‌آید، این است که خفای الهی الحاد را توجیه نمی‌کند. در عین حال دلایل هیک و سوئین‌برن در توجیه خفای الهی بر مبنای اختیار نیز اثبات نمی‌کنند که عدم تحقق خفای الهی با اختیار انسان‌ها منافات دارد.