جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان­ها به طور فطری میل به بقا و جاودانگی دارند. خداوند متعال نیز به انسان‌ها حیات جاودانه داده است که در سرای آخرت محقق می‌شود. از سوی دیگر، فرد متقی باید شوق رسیدن به لقای الهی در سرای آخرت داشته باشد. در این میان، چگونگی سازگاری میان طلب عمر بیشتر، هرچند همراه با طاعت در این دنیا با شوق نسبت به لقای الهی در سرای آخرت، یکی از مسائل چالشی به شمار می‌رود. رسالت این نوشتار، پاسخ به این مسئله با روش عقلی و نقلی است. شواهد عقلی و نقلی برای هر دو طرف ماجرا وجود دارد. نویسنده پس از بیان مبانی و مقدمات لازم برای پاسخ به این پرسش، به این نتیجه می‌رسد که دعا برای طول عمر بیشتر جهت بندگی خداوند متعال، امری ارزشی است و فقدان آن، نقص به شمار می‌رود.

اصلی‌ترین معیار مذاهب اسلامی برای تکفیر، انکار ضروری دین است که به عنوان تکفیر صحیح شناخته می‌شود. در نقطه مقابل، تکفیر نادرست وجود دارد که هیچ‌یک از ضروریات دین، انکار نشده است، اما به جهت جهل به مذهب خود یا مذهب طرف مقابل و یا جعل مبنای غیراسلامی، اموری که کفر محسوب نمی‌شود، به عنوان کفر قلمداد گشته است. مهم‌ترین عناوین تکفیر نادرست را می‌توان دوازده مورد دانست که به دو قسم مطابق با مبنا و غیر مطابق با مبنا تقسیم می‌شود. تکفیرهای غیر مطابق با مبنا عبارت‌اند از: انکار خلافت خلفا، ارتداد و سبّ صحابه، قذف عایشه، تحریف قرآن، غلو در حق اهل‌بیت(ع)، علم غیب و عصمت ائمه(ع)، خائن‌انگاری فرشته وحی، بداء و رجعت. این عوامل، از مواردی هستند که تکفیر بر اساس آن، با مبنای اهل‌سنت سازگار نیست. بنابراین با معرفت افزایی و تعامل سازنده میان مذاهب اسلامی، امکان رفع این تکفیرها وجود دارد، اما تکفیر مسلمانان توسط وهابیت به جرم عبادت غیر خدا، مطابق مبنای آنان در شرک‌انگاری توحید مسلمانان است و راهی برای اصلاح آن جز دست‌شستن از مبانی این فرقه وجود ندارد. بر پایه این تقسیم، می‌توان وهابیت را فرقه تکفیری دانست که تکفیر مسلمانان، جزو مبانی اعتقادی آنان است.

اختیار از مهم‌ترین مسائل فلسفه فعل است که نتایج آن تأثیر بسزایی در علوم اخلاقی و تربیتی دارد. یکی از پرسش‌های اساسی در این بحث، ملاک ثبوتی اختیار از دیدگاه علامه طباطبایی است؛ اما تبیین‌های مختلفی از دیدگاه ایشان در این خصوص ارائه شده است. بدون بحث از ملاک ثبوتی اختیار، بحث از وجود داشتن یا نداشتن آن، به نتیجه‌‌ نمی‌رسد. در این تحقیق، با روش گردآوری کتابخانه‌ای و با تحلیل عقلی ـ فلسفی، مسئله ملاک ثبوتی اختیار از دیدگاه علامه طباطبایی بررسی شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که ملاک ثبوتی اختیار در نگاه علامه این است که فاعل با وجود اینکه بر دو طرف فعل و ترک، قدرت دارد، خودش به فعل، ضرورت و وجود می‌بخشد. بنابراین معنای اختیار داشتن فاعل یک فعل، این است که کننده کار بدون اینکه مقهور فاعل دیگری باشد، خودش، تعیّن‌بخش و ضرورت‌بخش فعل می‌باشد.

مسئله سکوت خداوند مسئله‌ای است که برای بسیاری از خداباوران رخ می‏دهد. بسیاری از مؤمنان هنگام رنج‌های خود، زمانی که خداوند را با همه وجود صدا می‏زنند و هیچ حضوری از خداوند را حس نمی‌کنند، گمان می‌کنند تکیه‌گاه خود را از دست داده‌اند و به حدی در ایمان خود تردید می‏کنند که گویی دیگر با این خدا نمی‌توان زندگی کرد. هیچ تئودیسه و دفاعیه‌ای نمی‏تواند پاسخگوی این مسئله باشد. زیرا این مسئله یک مسئله عاطفی است که به قلب خداباوران خدشه وارد می‏کند و نه صرفاً به عقلشان. مریلین آدامز نیز با تکیه بر الهیات اگزیستانسی رویکرد جدیدی به این مسئله داشته است. آدامز پاسخ به رنج‌ها را تنها در گرو خداباوری ممکن می‏داند. زیرا همه از کنار ما می‏روند، اما خداوند همیشه کنار ما حضور دارد و ما باید با مراقبت‌های معنوی حضور آرامش‌بخش خداوند را در کنار خود حس کنیم. آدامز با بیان سه مرحله از شکست رنج‌ها به روش توصیفی‌ـ تحلیلی به حل این معضل می‏پردازد. این سه مرحله عبارت است از: 1. ایجاد یک رابطه وحدت‌بخش بین دو جنبه ترس از شرور وحشتناک و صمیمیت با خدا؛ 2. بهبود ظرفیت‌های معناسازی برای فرد درگیر رنج؛ 3. بازسازی رابطه فرد درگیر رنج با جهان مادی به گونه‌ای که دیگر در برابر رنج‌های این جهان آسیب‌پذیر نباشد.

جان گری، فیلسوف و متخصص تاریخ نظریه‌ها، گونه‌های مختلفی از خداناباوری را مطرح می‌کند و می‌کوشد با استخراج پیش‌فرض‌ها و لوازم منطقی هر یک آن‌ها را تعریف، دسته‌بندی، و نقد کند. خداناباوری جدید خداناباوری مبتنی بر انسان‌گرایی سکولار، خداناباوری به مثابۀ ساختن نوعی دین از علم، خداناباوری در قالب خداستیزی، خداناباوری در قالب مکاتب سیاسی مدرن، خداناباوری بدون پیشرفت، و خداناباوری سکوت گونه‌هایی از خداناباوری هستند که جان گری در تقسیم‌بندی خود آن‌ها را از هم متمایز می‌سازد. از نظر جان گری برخی گونه‌های خداناباوری با تعریف اشتباه از دین به عنوان نوع ابتدایی ِ علم به خطا رفته‌اند. برخی نیز با اخذ پیش‌فرض‌هایی مانند ایدۀ انسانیت و ایدۀ پیشرفت دچار نوعی تناقض منطقی در اصول خود شده‌اند. زیرا، در عین انکار کردن حقیقت ادیان، این پیش‌فرض‌ها را از ایدۀ یکتاپرستی و ایدۀ نجات در ادیان گرفته‌اند. عدم امکان بنا نهادن ارزش‌های اخلاقی بر خداناباوری یکی دیگر از اشکالات بنیادین خداناباوری است. در این مقاله، علاوه بر بررسی و نقد مبانی و لوازم منطقی گونه‌های خداناباوری از منظر جان گری، برخی دیدگاه‌های او در این خصوص نیز نقد شده‌اند.

پیش‌فرض‌ها و باورهای ذهنی مفسر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در تفسیر او از متون تأثیرگذار است. برخی از مفسران تأثیر پیش‌فرض‌ها در تفسیر متون را نمی‌پذیرند و برخی دیگر آن را ضروری می‌دانند. آقای مجتهدشبستری بر اساس هرمنوتیک فلسفی، وجود پیش‌فرض را در تفسیر قرآن ضروری می‌داند و معتقد است بدون آن، فهم هیچ متنی محقق نمی‌شود. از مهم‌ترین پیش‌فرض‌های مجتهدشبستری در برداشت از قرآن، پیش‌فرض‌های خداشناسی اوست. وی با سه پیش‌فرض اساسی درباره خداوند، به سراغ فهم قرآن رفته؛ خداوند اثبات‌ناپذیر است؛ انسان در مواجهه با خدای نامتشخص قرار دارد؛ به دلیل عدم وجود ساحت زبانی در خدا نمی‌توان اعتقاد به وحی زبانی داشت. این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی، نقدهای وارد بر سه پیش‌فرض خداشناسی مجتهدشبستری را بررسی می‌کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که پیش‌فرض‌های وی به دلیل تناقض درونی و مخالفت با عقل قابل پذیرش و تعمیم به تفسیر صحیح قرآن کریم نیست.

نظریه «تکامل» علاوه بر زیست‌شناسی در عرصه‌های گوناگونی چون جهان‌بینی و اخلاق انقلاب عظیمی را پدید آورد. داروین، به‌دنبال استنتاجات کلامی و فلسفی از تکامل نبود، اما دیدگاه وی پایه‌ای برای تفسیر الحادی از آفرینش واقع شد که بر شکل‌گیری تصادفی نظم عالم مبتنی بود. این در حالی است که متألهان و طرفداران نظریه ‌«طراحی ‌هوشمند» با مدل ‌سازی‌های مختلف از ناچیزیِ خیره‌کننده احتمال تکامل تصادفی و حتی محال ‌بودن آن خبر می‌دهند. مسئله محوری این نوشتار، بررسی امکان شکل‌گیری تصادفیِ اطلاعات در دی.‌ان.‌ای موجودات در سنتز تکاملی مدرن است. تحقیق حاضر با روش تحلیل سیستمی و توصیفی و با بیان تحلیلیِ مراحل تطور نظریه تکامل، بر اشکالات ایجاد تصادفی اطلاعات ژنتیکی متمرکز شده، و با بررسی نقادانه آخرین خوانش‌ها از تکامل در جهان غرب و ضمن بازخوانی یقین منطقی و روان‌شناختی، به ارائه تبیینی نوآورانه از «استدلال انباشتی» می‌پردازد که از رهگذر آن یقین منطقی بر وجود مبدأ متعال و طراحی هوشمند ورای نظم شگفت عالَم اثبات می‌شود. در واقع این جستار، لوازم کلامی و فلسفی تکامل را بررسی می‌کند.

محی‌الدین ابن عربی، مقام ویژه‌ای برای امیرالمؤمنین(ع) قائل است؛ او منزلت امام را فراتر از همه آحاد امت اسلامی و حتی فراتر از انبیای دیگر دانسته و ایشان را با القابی مانند سید عالمیان، پیشوای عالم، سر انبیاء، نور عالم، نزدیک‌ترین مردم به پیامبر(ص) و قسیم بهشت وجهنم خوانده است. او براین باور است که امام علی(ع) همراه و ملازم با حق بوده و فهم ویژه قرآن به ایشان عطا شده است و بر سایر خلفا برتری دارد. در این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و میان رشته‌ای، همه مقامات یاد شده و ویژگی‌های ممتاز و جایگاه حقیقی و حقوقی امام علی(ع) در اندیشه ابن عربی مورد واکاوی قرار گرفته است. حاصل پژوهش اینکه مقام شامخی که شیخ برای امام علی(ع) قائل است جز برای حضرت ختمی مرتبت(ص) برای هیچ احدی چنین عظمت و منزلتی قائل نیست. او در واقع امامت باطنی وجایگاه حقیقی امام را که بسا رفیع‌تر از امامت ظاهری است، آشکارا پذیرفته است و در پاره‌ای از آثار خود از امامت ظاهری آن جناب نیز سخن گفته و آن را در مواردی به صورت غیر مسقیم و با کنایه بیان کرده است.

انقلاب‌هایی که به وجود می‌آیند به لحاظ آرمان‌هایی که دارند به دو نوع تقسیم می‌شوند: انقلاب‌هایی که آرمان‌شان فقط دنیوی می‌باشد و انقلاب‌هایی که آرمان‌شان رفاه مادی و سعادت اخروی می‌باشد. حکومت پنج سالۀ امیرالمؤمنین؟ع؟ و جمهوری اسلامی از نوع دوم می‌باشد؛ اما وقتی تاریخ حکومت علوی مورد پژوهش قرار می‌گیرد مشخص می‌شود که برخی از آرمان‌های اسلامی در دوران ایشان تحقق نیافته است. در جمهوری اسلامی هم علیرغم پیشرفت‌های فراوان؛ اما هنوز برخی از اهداف انقلاب تحقق نیافته است. در این نوشتار با تطبیق دوران حکومت علوی با جمهوری اسلامی، موانع عدم تحقق آرمان‌های اسلامی بررسی می‌گردد.

پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، پس از تبیین حرکت جوهری و انسان شناسی حضرت امام+، به بررسی و شرح مراتب کمال آدمی، از دیدگاه ایشان می‌پردازد. مسئله تحقیق این است که آیا مبنای فلسفی ملاصدرا در حرکت جوهری در اندیشه امام راحل مؤثر است یا خیر. یافته تحقیق نشان می‌دهد که حرکت جوهری تأثیر مستقیم در شناخت مراتب کمال انسان داشته و در عین حال انسان‌شناسی ایشان نیز مانند دیگر ابعاد فکری ایشان، دقیقاً مبتنی بر اندیشه دینی است.. حضرت امام+، هدف غایی انسان را رسیدن به مقام جانشینی پروردگار (بالفعل کردن مقام خلیفه الهی) و مرتبه انسان کامل می‌داند که این مقام نیز از طریق شکوفایی فطرت الهی، میسر می‌باشد.