جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسلمانان، مسیحیان و یهودیان بر این اعتقادند که خداوند برای هدایت و راهنمایی بشر پیامبرانی را مبعوث کرده و پیام خود را از طریق وحی به آنها رسانده و آنها را مأمور ابلاغ این پیام وحیانی کرده است. مجموعة این پیام های وحیانی در قالب کتاب مقدس، مشتمل بر عهد عتیق و عهد جدید، و قرآن کریم شکل گرفته و آیات این کتابها مورد مراجعه میلیادها انسان مؤمن به خدا و ادیان آسمانی قرار دارد. با نگاهی کوتاه به تاریخ ادیان ابراهیمی و متون تفسیری، مشاهده خواهیم کرد که گونه های مختلف تفسیری با روش ها و گرایش های گوناگون، برداشت های متفاوتی از این متون عرضه کرده اند که گاه برای خواننده نه تناه هدایت بخش نیستند، بلکه ابهام آفرین نیز می نمایند. عمدة این گوناگونی و اختلافات در تفسیر این متون، ناشی از اختلاف در مبانی و اصولی است که این تفاسیر بر آنها مبتنی هستند. از این رو نقد و بررسی این مبانی می تواند مسیر درست تفسیر را به دینداران نشان دهد. این نوشتار درصدد است تا اولاً به شناسایی اهم مبانی تفسیر کتاب مقدس و قرآن بپردازد و ثانیاً به طبقه بندی آنها و تعیین جایگاه هر یک از آنها اقدام ورزد و ثالثاً به تحلیل و ارزیابی آ‹ها همت گمارد. مقایسة این مبانی در حوزة تفسیر کتاب مقدس یهودی – مسیحی با حوزة تفسیر قرآن کریم می تواند هم به تحکیم برخی مبانی مشترک بیانجامد و هم نشان دهد که برخی اصول و مبانی مورد استفاده در تفسیر قرآن ریشه در اندیشه های خاصی دارد که یهودیان و مسیحیان در طول تاریخ تفسیر متون خویش آنها را به کار بسته اند. این رساله ضمن نگاهی گذرا به تاریخ تفسیر کتاب مقدس و قرآن و نشان دادن خاستگاه های ظهور و بروز رویکردهای مختلف تفسیری، در نهایت به بررسی اهم مبانی تفسیر پرداخته است. این مبانی در چهار دستة صدوری، دلالی، ساختاری و روش شناختی طبقه بندی شده اند

به آیات مدنی در سور مکی و آیات مکی در سور مدنی اصطلاحاً «آیات مستثنی» گفته می شود. از جمله سوره های قرآنی که گفته شده دارای آیات مستثنی هستند، سوره های مکی انعام و اسراء است. برخی با توجه به روایات ضعیف و نادرست این آیات را استثنا کرده اند در این مقاله سعی می شود چنین روایاتی بررسی شوند.در این مقاله با استفاده از ادله و شواهد درون متنی و برون متنی، ابتدا یکپارچگی نزول این دو سوره، سپس با اقامه دلایلی تاریخی وتطبیق آنها با محتوا و سیاق آیات و روایاتِ ترتیبِ نزول، زمان و مکان نزول سوره ها در مکه اثبات می شود.

در تاریخ تفسیر قرآن شاهد مکاتب مختلف تفسیری در باب فهم و برداشت آیات الهی هستیم که از یک سو، هر کدام در بستر و ریشه ها و عواملی شکل گرفته و از دیگر سو، هر یک از آنها، آثار و تأثیرات خود را بر حوزه اندیشه اسلامی بر جای گذاشته است. در این مقاله از میان مکاتب مختلف و فراوان تفسیری، به بررسی مکتبی عمده و کاملاً متمایز که خود شامل مکاتب فرعی دیگری می شود، پرداخته و در باره مبانی آن سخن خواهیم گفت. این مکتب که در طول زمان و تاریخ اسلام به حیات خود ادامه داده و افراد زیادی را زیر لوای خود گرفته، عبارت است از مکتب تفسیر ظاهری. مراد از تفسیر ظاهری، تفسیری است که بر اساس وضع و قراردادهای لفظی و یا دلالت های عقلی انجام گیرد و مکاتب ظاهرگرا، مکاتبی هستند که استناد به ظاهر آیات و مدلول لفظی آنها را در تفسیر قرآن، لازم می دانند. از این رو، این مکتب در مقابل مکتب باطنی - غیرظاهری- قرار دارد. بنابراین، عنوان مکتب تفسیر ظاهری، عنوان عامی است که بر هر مکتب و نظریه ای که با این مبنا به تفسیر بپردازد، اطلاق می شود. این مکتب، طیف های گوناگونی را شامل می شود که مهمترین آنها را یادآوری می کنیم.

از نخستین دوران تدوین تفاسیر، تفسیرهای گوناگونی از قرآن کریم با رویکردهای متفاوت شکل گرفته اند. در این میان، تفسیر باطنی و جریان باطنیه که بر ابعاد درونی و باطنی وحی الهی تاکید داشته اند و گاه ابعاد ظاهری آن ها را نادیده می گرفتند، قابل تامل است. یکی از ویژگی های مهم قرآن که در منابع روایی امامیه و اهل سنت نیز بر آن، تاکید شده مقوله «ظهر و بطن» است؛ بدین معنا که افزون بر معنای ظاهری و لغوی واژگان، معنای ژرف و پنهان تری نیز در عبارات وحی نهفته است که فهم آن ها نیاز به شناخت خاص و اتخاذ ملاک های ویژه ای دارد.این نوشتار ضمن نگاهی گذرا به موضوع باطن در قرآن و چیستی آن براساس شواهد نقلی و نشان دادن دیدگاه های عمده در خصوص جایگاه معانی باطنی آیات و رابطه آن با معانی ظاهری، درصدد است به تحلیل و ارزیابی آن ها بپردازد و در نهایت، به این نتیجه رسیده است که دیدگاه صحیح، دیدگاهی است که معانی باطنی و معانی ظاهری را از حیث اهمیت و اعتبار، همسان یکدیگر بداند.