جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش، ترجمه و نقد یکی از آثار جدید و جدی غربیان در حوزۀ تفاسیری شیعی با عنوان «قرآن کریم و تفاسیر متقدم شیعۀ امامیه» اثر مایر بار اَشِر است. از نقاط قوت کتاب، نوآوری در ارائۀ مطالب به گونۀ جامع و نظام‌مند در بین نگاشته‌های غربیان در این حوزه است که البته کاستی‌هایی نیز دارد. این اثر با بررسی نسخ خطی موجود، چاپی و سنگی، برای بازکاوی موارد حذفی و تغییرات احتمالی مصححان و ناشران و نیز مقایسۀ میان این کتاب‌ها به چاپ رسیده است. نگارندۀ این پایان‌نامه با بررسی این نکات در مقدمۀ تحقیق خود به بررسی پیشینۀ تاریخی و دینی تفاسیر شیعه تا غیبت کبری پرداخته است. در فصل اول تا سوم که نمایی کلّی از تفاسیر امامیۀ پیش از آل بویه، بویژه تفاسیر فرات، قمی، عیاشی و نعمانی است، ویژگی‌های این مدرسۀ تفسیری و روش‌های تفسیری این دوره را بررسی نموده است.

این پایان‏نامه آثارى را که ردّ مطالب فصل الخطاب حاجى نورى به نگارش درآمده، به ترتیب تاریخى بررسى کرده و مشتمل بر چهار فصل با این عناوین است: فصل اول، شرح زندگانى میرزا حسین نورى؛ فصل دوم، بررسى کتاب فصل الخطاب فى اثبات تحریف کتاب ربّ الارباب؛ فصل سوم، موضع علماى بزرگ شیعه در مقابل کتاب فصل الخطاب؛ در فصل چهارم مباحث پایان‏نامه جمع‏بندى شده ‏است.

نگارنده در این پژوهش در پرتو بازشناسی، تحلیل و تحقیق این اثر مهم مشهور و سعی دارد چگونگی محتوا و اسانید آن را روشن سازد و در نهایت به سه پرسش دربارۀ این کتاب پاسخ دهد: ۱. مؤلف واقعی نسخۀ رایج تفسیر قمی کیست؟ ۲. آیا می توان به منقولات این کتاب به عنوان مرجعی قوی و معتبر اعتماد کرد؟ ۳. نظریۀ توثیق عام مشایخ تفسیر قمی تا چه اندازه معتبر است؟ وی این مهم را در این فصل ها به انجام رسانده است: در فصل اول به عنوان کلّیات بحث، تعریف، پیشینۀ علمی، ضرورت ها، اهداف و فواید پژوهش، جایگاه تفسیر اثری، حجیت و جایگاه سنت و خبر واحد در تفسیر، کمبودها و آفت های تفسیر مأثور و منابع موجود در تفسیر اثری و نقش شناخت آنها در فهم تفسیر اثری را توضیح می دهد. در فصل دوم به ساختارشناسی تفسیر قمی پرداخته، ضمن معرفی علی بن ابراهیم قمی، به شیوۀ چینش مطالب در تفسیر قمی اشاره دارد. فصل سوم در خصوص درون شناسی تفسیر قمی است که در آن، نگارنده ضمن بررسی تفسیر قرآن به قرآن، به کاربرد تأویل در تفسیر قمی و کاربرد علوم قرآنی در آن و نیز مباحث موضوعی در این تفسیر پرداخته است. در فصل چهارم نیز استناد و انتساب تفسیر قمی را مورد بحث و بررسی قرار داده و در پنجمین فصل هم توثیق عامِ راویان تفسیر قمی را توضیح می دهد.

در این پایان نامه علاوه بر معرفی اجمالی ترجمه های فارسی قرآن کریم و نقدهای نوشته شده بر هر یک، برای اولین بار سیر تاریخی نقادی ترجمه های قرآن کریم تهیه و این آثار پراکنده از لحاظ صوری و محتوایی طبقه بندی شده است. این پایان نامه مشتمل بر پنج فصل است : در فصل اول، از فرضیات، اهداف و روش تحقیق سخن رفته است. در فصل دوم، پس از تعریف لغوی و اصطلاحی ترجمه، تاریخچه ترجمه قرآن کریم به فارسی بیان شده و تعدادی از مهم ترین ترجمه های کهن فارسی به اختصار معرفی گردیده است. در فصل سوم، پس از بیان معنای نقد و پیشینه تاریخی آن به بیان تاریخچه نقادی ترجمه های قرآن کریم پرداخته شده، ضمن معرفی و ارزیابی ترجمه های معاصر و نقدهای نوشته شده بر آنها، جدولی از معرفی ها و نقد و جواب های نوشته شده بر این ترجمه ها به دست داده شده است. در فصل چهارم، ابتدا فهرست جامعی از مقالات نقدها و معرفی های مربوط به ترجمه های قرآن کریم آمده است، سپس ضمن طبقه بندی این نقدها از لحاظ تاریخی، صوری و محتوایی با نمودارهایی این تقسیمات به تصویر کشیده است

در این پایان نامه آیات مربوط به زنان گردآوری ودیدگاه مفسران درباره آنها ارائه شده است . مباحث آن در دو فصل تنظیم شده است: در فصل اول با استفاده ازفهرستهای موضوعی قرآن کریم آیات مربوط به زنان شناسایی و فهرست شده اند و در فصل دوم آیات فصل قبل ترجمه و تفسیر گردیده و اقوال مفسران با یکدیگرمقایسه شده است.

در پایان نامه حاضر نوع محکم و متشابه الاتقان سیوطی طی دو بخش بررسی و نقد شده است. در بخش اول با عنوان شناخت علم محکم و متشابه قرآن از معنای محکم و متشابه، وجه پیدایش تشابه و روش برداشت صحیح از متشابهات و معنای تفسیر و تأویل سخن رفته است. در بخش دوم محکم و متشابه کتاب الاتقان ذیل این عناوین بررسی و نقد شده است: شناخت محکم و متشابه در قرآن و اقوال علما، بررسی آیه هفتم سوره آل عمران، آیات صفات، فواتح سور، حکمت متشابهات در قرآن

این تحقیق از یک مقدمه و سه فصل با این موضوعات تشکیل یافته است: مقدمه، روش شناسی و شناخت: طرح موضوع و ضرورت تحقیق، اهداف و روش تحقیق، برنامه ریزی تحقیق، بررسی پیشینه ی موضوع تحقیق؛ فصل اول، علم کلام: معرفی علم کلام، موضوع علم کلام، وجه تسمیه ی علم کلام، آغاز علم کلام، علم کلام و علوم نقلی، مذاهب و فرق کلامی، علم کلام نزد شیعه، اشاعره و معتزله؛ فصل دوم: معتزله: پیدایش معتزله، معتزله در ایران، القاب معتزله، علت نامگذاری مکتب، فرق معتزله (واصلیه، هذیلیه، نظامیه، خابطیه)، بزرگان معتزله (واصل بن عطا، ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی، ابوالهذیل علاف) پیشوایان و دانشمندان معتزله (ابوسهل بشر بن معتمر، معمر بن عباد سلمی، شمامه بن اثرس، ابومعن نمیری، ابوبکر عبدالرحمن بن کیسان اصم، ابوموسی عیسی بن صبیح مزدار، ابوجعفر محمد بن عبدالله اسکافی)؛ فصل سوم، بررسی و نقد مبانی اعتقادی معتزله از دیدگاه تفسیر قرآن کریم: اصل توحید، اصل عدل، اصل وعده و وعید یا بیم و نوید، اصل منزلت بین المنزلتین، اصل امر به معروف و نهی از منکر، اخذ اصل توحید و عدل از امام علی(ع)، مقایسه ی اصول معتزله با اصول شیعه، معتزله و اشاعره.

این پژوهش به بررسی ترجمه و تفسیر انگلیسی قرآن به قلم عبدالله یوسف علی اختصاص دارد ومباحثی را پیرامون تاریخ ترجمه و تفسیر قرآن به زبانهای لاتین منابع و مآخذ مورد استفاده تفسیر موردبحث، ترجمه تفسیر سوره های فاتحه، کهف و ناس دربردارد.

یکی از آثار و نتایج عقاید خاص شیخیه در مورد باب امام عصر، بسترسازی برای پیدایش فرقه ضاله بابیت، به رهبری علی محمد باب شاگرد سیدکاظم رشتی بود. مهم ترین وجه ارتباط میان شیخیه و بابیه، اعتقاد به رکن رابع و بابیت است. رکن رابع آموزه ای است که از ابداعات فرقة شیخیه بوده و پیش از ایشان به این معنا و مفهوم خاص موردنظر شیخیه، در معارف و عقاید شیعة امامی مطرح نبوده است. رکن رابع در اندیشة شیخیه، عبارت از واسطه ای است که خلق را به حجت خدا و امام غایب رهنمون گشته و بدون تصور رکن رابع، وجود امام را لغو و بیهوده می خوانند. ازاین رو، شیخی ها اصول دین را چهار اصل می دانند. توحید، نبوت، معاد و رکن رابع. این دستگاه فکری خاص شیخیه در مورد رکن رابع، زمینه ساز آفرینش محصولی چون ادعای بابیت علی محمد شیرازی شد.

نقد و بررسی نظریه مشابهت قرآن با کلام بشری موضوع اصلی این نوشتار است. نویسنده در این مورد اشاره می کند که مرادات کلام خدا با مفاهیم ذهنی انسان ها مطابق نیست. در عین حال که ظاهر قرآن قابل فهم مردم است اما مفاهیم دقیق آن به مفسّری از بیرون نیاز دارد. این مطلب به معنای نفی احتجاج و تحدّی قرآن نیست. فراگیری و جاودانگی قرآن نیز اقتضای آن دارد که قرآن دارای باطن و تأویل باشد که مبین این لایه های درونی فقط باید از طرف خدا معرفی شود. نگارنده برای کلام خود به ادلة عقلی و نقلی استناد کرده است.