جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نسبت دین و تجدد یکی از موضوع‌های مهم عرصه دین­پژوهی است. از مهم‌ترین نظریاتی که در این زمینه مطرح شده، نظریه عقلانیت و معنویت مصطفی ملکیان است. این نظریه با محوریت بخشیدن به مؤلفه­های اجتناب‌ناپذیر تجدد به مواجهه با دین سنتی می­رود و ضمن مقایسه این مؤلفه‌ها با ویژگی‌های اصلی دین سنتی، حکم به تعارض میان این دو کرده، فهم سنتی از دین در جهان مدرن را، کارآمد نمی­داند. در جنبه ایجابی، این نظریه، فهمی جدید از دین را که سازگار با مؤلفه­های تجدد است معرفی می­کند. در این مقاله می‌کوشیم با استفاده از گزارش‌های متعددی که در طول 13 سال گذشته از این نظریه ارائه شده، تصویری روشن و شفاف از این دیدگاه به دست دهیم. سپس به تحلیل این نظریه می‌پردازیم و در نهایت ارکان و یکی از لوازم آن را بیان می‌کنیم. ارکان این نظریه عبارت‌اند از: عقلانیت، معنویت، زندگی آرمانی و زندگی اصیل. همچنین، لازمه این نظریه انکار دین سنتی است، هرچند نظریه‌پردازِ آن، چنین لازمه‌ای را نمی‌پذیرد.

کتاب عرفان و هنر در دورهٔ مدرن، تألیف دکتر شهرام پازوکی، در واقع مجموعهٔ چند مصاحبه با ایشان است که در قالب یک کتاب، انتشارات نشر علم منتشر کرده است.. اگرچه مؤلف فردی صاحب اعتبار است و دیگر آثار ایشان نیز حکایت از دین جامعهٔ علمی کشور به ایشان دارد، اما نقد هر اثری بر استواری آن خواهد افزود. در خصوص کتاب حاضر، نخست باید گفت نقد کتبی با این اسلوب دشوار است؛ نخستین دشواری این است که کتاب فاقد موضوعی واحد است و از میان بیش از بیست عنوان مصاحبهٔ موجود در کتاب، با بیست موضوع مواجهیم؛ این یعنی یا باید بحثی مطول در باب تک‌تک بخش‌های کتاب داشته باشیم که مجال آن در یک مقالهٔ کوتاه نیست، یا به اجمال از آن گذر کنیم. دشواری دیگر نقد این کتاب این است که مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها است و معمولاً بیان شفاهی، به دلیل عدم دقّت ذاتی‌اش کمتر قابل نقد است. با وجود این، همین بیان شفاهی می‌تواند از نقاط قوّت کتاب باشد؛ زیرا گسترهٔ مخاطبان خود را افزایش می‌دهد. معمولاً کتب حکمی و عرفانی ما، برخلاف آثاری که امروزه به عرفان‌های کاذب مشهور هستند، بیان غامضی دارند و این باعث فاصله گرفتن از این کتاب‌ها می‌شود. اما بیان شفاهی طبیعتاً فهم‌پذیرتر است و می‌تواند مخاطبان بیشتری را جذب کند

انسان، موضوع تربیت است و هر گونه طرحی در این زمینه مسبوق به نگاه انسان شناختی ویژه ای است. در این نگاه، تربیت، دین و انسان همواره ملازم یکدیگرند. با ظهور دیدگاه های جدید در حوزة موضوعات نظری و فلسفی، به ویژه در زمینة فلسفة تعلیم و تربیت، چالش هایی تازه پیش روی تربیت انسان، به خصوص در برابر تربیت از منظر دینی قرار داده است که از آن جمله، دیدگاه های مدرنیته و پست مدرنیته است. این دیدگاه ها با فرایند جهانی شدن، توسعه یافته و تقویت شده است. این دیدگاه ها نتوانسته اند معنایی پایدار برای انسان بیافرینند و به آزادی و استغنای او کمک کنند. در نتیجه انسان را در اقیانوس بیکران نسبیت و کثرت گرایی رها میکنند. این مقاله فراتر از این دو دیدگاه، تربیت دینی را با ویژگیهای آن مطرح کرده و بر اساس مفروض های بنیادی تربیت دینی از منظر اسلامی، همچون وحدت وجود، باطن گرایی و اصالت فطرت، جهانی استوار بر پایة امر قدسی تبیین کرده است.

دولت دینی، به عنوان نماد عملی مکتب اسلام, برای دستیابی به مقولة پیشرفت و توسعه، به راهبردهایی نیازمند است؛ پیشرفتی که میتواند نظام جمهوری اسلامی را به سوی کمال مادی و انسانی خود حرکت دهد.در کنار هر راهبرد، برای نیل به شاخصة لازم برای ارزیابی بهتر، لازم است به دورة مدرنیته، به عنوان تجربة عینی توسعه در جهان غرب اشاره شود. راهبردها در نگاه کلی، به چهار راهبرد تقسیم شده است که هر یک میتواند به راهبردهای کوچکتر نیز تقسیم گردد؛ ارتباط دولت و مردم به عنوان عوامل تحقق توسعه و پیشرفت؛ لزوم نگاه ارزشی به پیشرفت مزبور؛ مقولة زمان که نقشی بی بدیل در رسیدن به پیشرفت ایفا میکند؛ شناخت انسان و نیازها و تدبیرهای لازم در این باره به عنوان اصلیترین چالش پیشرفت دینی و غربی مطرح است.