جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نکاح معاطاتی در فقه و حقوق به معانی مختلفی آمده است. یکی از معانی رایج آن عدم اجرای صیغه ایجاب و قبول است. سوال مهم این است که آیا عقد نکاح را می توان بدون اجرای صیغه ایجاب و قبول انشا نمود؟ مشهور فقها، لفظی بودن ایجاب و قبول را در عقد نکاح شرط می دانند و معتقدند نکاح معاطاتی باطل است، بلکه در این مورد ادعای اجماع شده. قانون مدنی نیز بر لفظی بودن ایجاب و قبول در عقد نکاح صراحت دارد. اما برخی با توجه به دلایلی مدعی صحت نکاح معاطاتی شده اند؛ این نوشتار به بررسی مفهوم معاطات در عقد نکاح، ارزیابی ادله بطلان و صحت نکاح معاطاتی و نقش طریقی یا موضوعی لفظ در عقد نکاح پرداخته و به این سوال پاسخ می دهد که آیا جایگزینی برای صیغه در عقد نکاح می باشد؟

قانون مدنی به عنوان قانون مادر، از اهمیت زیادی در نظام‌ های حقوقی رومی ژرمنی و به ویژه نظام ‌های حقوقی ایران و فرانسه برخوردار است. شناخت مبانی نظری این قانون بی تردید در فهم محتوای قانون مدنی و تفسیر قواعد حقوقی آن و چگونگی تحولات آن تاثیرگذار بوده و جایگاه آن را در نظام حقوقی روشن ‌تر می ‌کند. قانون مدنی در نظام حقوقی فرانسه مظهر عقلانیت مدرن تلقی می ‌شود؛ عقلانیتی که محتوای خود را از عقل فطری گرفته و از ابزار قانون (کد) نیز برای تضمین این محتوا استفاده می ‌کند. بدین ترتیب، عقلانیت قانون مدنی جنبه‌ ماهوی و شکلی می ‌یابد. البته این نظریه در حقوق فرانسه امر مسلمی انگاشته نشده و مخالفانی دارد؛ به ویژه آنکه نقش سنت عرفی و سنت مسیحی، هر چند سنت مسیحی بر خلاف فقه شیعی، وحیانی نبوده و ساخته‌ کلیسا باشد، در شکل گیری محتوای بسیاری از قواعد آن قابل انکار نیست. در حقوق ایران نیز برخی، مبانی نظری قانون مدنی ایران را به قانون مدنی فرانسه برگردانده و با تاکید بر جنبه عقلانیت شکلی قانون مدنی، آنرا سرآغاز مدرنیته حقوقی می ‌دانند. با این حال، با توجه به مبنای قواعد حقوقی در نظام حقوقی دینی یعنی اراده‌ الهی و نقش سنت وحیانی در شکل گیری قواعد حقوق مدنی، پذیرش این نظر دشوار می‌ نماید.