جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قصیده معروف رودکی به مطلع :مرا بسود و فرو ریخت هر چه دندان بود                                                   نبود دندان، لا بل چراغ تابان بوداز قصیده های معروف و ماندگار زبان و ادب فارسی است که در واقع زندگی نامه منظوم رودکی در سی و چهار بیت است و بسیاری از حقایق ادبی و تاریخی روزگار سامانی را هم نشان می دهد.در مقاله حاضر، برداشت های سبک شناختی خود را از این مقاله ابراز کرده ایم و نشان داده ایم که تا روزگار معاصر، هرجا شاعری در وضعیتی شبیه گرفتاری رودکی در هنگام پیری قرار گرفته است، این قصیده را استقبال کرده است. از امیرمعزی تا استاد بهار و اکنون دکترشمیسا به این قصیده توجه کرده اند. سه قصیده اصلی در استقبال رودکی، برای اولین بار مطرح می شوند.

منوچهری دامغانی سراینده سده پنجم هجری توجه ویژه ای به زبان و ادبیات عرب داشته است. به کارگیری واژه ها و اصطلاحات عربی، حتی واژه های غریب و نامانوس، اشاره به نام نزدیک به سی سراینده عرب در دیوان او، اشاره به مطالعه و حفظ دیوانهای سرایندگان عرب، بهره گیری از اسلوب و درون مایه سروده های عربی، برخی از مصادیق این توجه محسوب می شوند. مقاله حاضر در حوزه ادبیات تطبیقی و با هدف بررسی میزان تاثیرپذیری منوچهری دامغانی از معلقه امروالقیس انجام شده است. نتیجه بیانگر تاثیرپذیری منوچهری دامغانی در دو چامه خود از معلقه امروالقیس در محور عمودی و موتیف است. علی رغم این موارد، در محور افقی ابتکار و استقلال عمل منوچهری، بویژه در زمینه توصیفات کاملا به چشم می خورد. همچنین نتیجه این پژوهش می تواند به شناخت بهتر قصاید منوچهری و دریافت بهتر بخشی از ادبیات تطبیقی کمک می کند.

ابوالحسن محمدبن اسماعیل لامعی گرگانی، از شعرای بنام اواسط قرن پنجم هجری است که در اشعارش تابع همان سبک و روش شاعران دوره اول غزنوی است و گاه بعضی از قصاید آنان را جواب گفته است. اشعار لامعى در وصف طبیعت و مدح بزرگان عصر خویش را بحقیقت می توان گلچینی از سه دیوان فرخی و عنصری و منوچهری دانست. تشبیهات گوناگون و اوصاف او از بیابان و اسب و رسوم و مظاهر مختلف طبیعت،خواننده را به یاد منوچهری می اندازد، اما جرات او در به کاربردن لغات مهجور عربی در برخی از قصاید از منوچهری نیز بیشتر است. او در مدح ابوالحسن علی بن محمد لامیه ای 56 بیتی سروده که تا حدی شبیه لامیه معلقه امروالقیس با 82 بیت است. ساختار کلى قصیده لامعی، همچون شاعر جاهلى با ایستادن بر اطلال و آثار خانه محبوب و گریستن شروع شده و پس از تغنی به یاد روزگاران خوش و گریستن بر رنج فراق و حسرت ایام وصال، قصد رحیل می کند و در نهایت، به مدح ممدوح می پردازد.از آنجا که معلقه امروالقیس دارای سه بخش اساسی است: توقف شاعر بر اطلال و آثار خانه محبوب و یاد ایام وصال و گریستن او، وصف ماجراهای عاشقانه خود مخصوصا در روز داره جلجل و وصف آنچه به هنگام آوارگی و بی خانمانی دیده است، نگارنده سعی دارد تا در این مقاله اشعار لامعی را از نظر ساختار و مضمون و تصویر با معلقه امروالقیس مقایسه نماید و وجوه تشابه و تفارق آنها را تبیین کند.

تاریخ جهانگشا یک اثر ادبی- تاریخی است که عطاملک جوینی با استفاده از صنایع لفظی و معنوی و کمک گرفتن از تشبیه و استعاره و کنایه و استشهاد به آیات و احادیث و اشعار فارسی و عربی در تلاش بوده است اثری ادبی بیافریند. در این مقاله یکی از اجزای مهم این اثر ادبی یعنی استشهاد به ابیات عربی مورد بررسی قرار می گیرد.جوینی در کتاب خود برای ادبی تر کردن نثر، ابیات عربی بسیاری را به کار برده است. گاهی مصرعی یا بیتی را در بطن جمله و به صورت جزئی از آن قرار داده که حذف آن سبب تشویش جمله می شود و گاهی آن را فقط به عنوان شاهد مثالی در تایید مطلب خود به کار برده است. ابیات بسیاری از قصاید شاعران عرب در این کتاب آمده است که در این مقاله ابیات مربوط به شعرای دوره عباسی مانند ابونواس، ابوتمام، متنبی، ابوالعتاهیه، ابوالعلاء معری و ... مورد بررسی قرار گرفته است.

اخوان ‌ثالث، از شاعران بزرگ معاصر، هر‌ چند در عرصه شعر فارسی به شاعری نوپرداز شهرت یافته است، بخش‌ های فراوانی از دفترهای شعری او را قالب ‌‌های گوناگون سنتی دربر می ‌گیرد.در این مقاله، سبک زبانی 32 قصیده اخوان بررسی و تحلیل شده است تا نشان داده شود اخوان در این قالب سنتی تا چه حد به رعایت قواعد و ضوابط زبان کهن پای‌ بند بوده است و چقدر از توانش زبانی خود و عناصر زبان امروز بهره گرفته است و در نهایت با چه هدفی زبانی خاص را به ‌خدمت می ‌گیرد. برای نیل به این هدف، زبان قصیده ‌های اخوان، هم از نظر واژگان و هم از نظر نحو، تحلیل و بررسی شده است و عناصر کهن آن از طریق مقایسه با شعر شاعران گذشته، به‌ ویژه شاعران خراسانی، استخراج شده است.یافته‌ ها نشان می ‌دهد که اخوان دلبسته زبان کهن فارسی، به ‌ویژه زبان شاعران خراسان، است و بسیاری از مشخصه ‌های این زبان، به ‌ویژه ویژگی ‌های نحوی، را رعایت می‌ کند اما از نظر واژگان زبانش در همان محدوده زبان کهن باقی نمانده است، بلکه در کنار واژه‌ های کهن از واژه ‌های زبان‌ امروز و نیز واژه‌‌ های ابداعی هم بهره گرفته است و بر غنای زبان خود افزوده است.