جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. برخی عناوين و موضوعاتی كه در اين جلد به آن پرداخته شده است عبارتند از: تتمة کتاب تاریخ الإمام الثانی عشر صلوات الله علیه، تتمة أبواب النصوص من الله تعالی و من آبائه علیه صلوات الله علیهم أجمعین سوی ما تقدم فی کتاب أحوال أمیر المؤمنین (ع) من النصوص علی الاثنی عشر (ع) و...

«بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (علیهم السلام)» مشهور به بحار الانوار، مفصل‌ ترین مجموعه حدیثی شیعه است که با نظارت علامه مجلسی تألیف شده است. تألیف این کتاب که مجموعه‌ ای از آموزه‌ ها و تعالیم شیعی است، بیش از ۳۰ سال طول کشیده و گروهی از شاگردان علامه مجلسی او را در این کار یاری کرده‌ اند. مؤلف، کتاب را بر اساس ۲۵ موضوع کلی طراحی و آن را در ۲۵ جلد جای داده است (در دوره‌ های اخیر به صورت ۱۱۰ جلدی منتشر می‌ شود). در هر جلد ریز موضوعات مربوط به آن را در ابواب مختلف گرد آورده است. او در هر باب، ابتدا آیات قرآنی مرتبط با موضوع را ذکر کرده و تفسیر آنها را می‌ آورد و در مرحله بعد احادیث مربوط به آن باب را نقل می‌ کند. مجلسی تلاش کرده است که در بحار الانوار تمام موضوعات و مسائل موجود را پوشش دهد. برای مثال، این مجموعه با عنوان کتاب العقل و الجهل آغاز و با مباحث مربوط به خداشناسی و توحید، عدل الهی، و تاریخ پیامبران ادامه پیدا می‌ کند. از جلد ۱۵ تا ۵۳ چاپ ۱۱۰ جلدی، به تاریخ زندگی و فضایل پیامبر اسلام (ص) و حضرت زهرا (س) و امامان شیعه (ع) اختصاص دارد. بحار الانوار به خاطر ذکر مستند بیشتر روایت‌ های منقول از ائمه شیعه (ع)، باب‌ بندی موضوعات، شرح و بیان بسیاری از روایات، تحقیقات گوناگون کلامی، تاریخی، فقهی، تفسیری، اخلاقی، حدیثی و لغوی، نزد محققان و پژوهشگران مقامی والا داشته است؛ چنانکه با وجود حجم زیاد، از همان روزگار تألیف، نسخه‌ های خطی بسیاری از آن نوشته شده و با رواج صنعت چاپ، همه یا بخش‌ هایی از آن بارها به چاپ رسیده است. برخی عناوين و موضوعاتی كه در اين جلد به آن پرداخته شده است عبارتند از: کتاب تاریخ الإمام الثانی عشر صلوات اللّه علیه، أبواب ولادته و أمّه و أسمائه و صفاته و الآیات المتأوله فیه، أبواب النصوص من الله تعالی و من آبائه علیه صلوات الله علیهم أجمعین سوی ما تقدم فی کتاب أحوال أمیر المؤمنین (ع) من النصوص علی الاثنی عشر (ع) و...

«المهدی المنتظر عند الشیعة الاثنی عشریة»، اثر جواد علی یکی از محققان و مورخان معاصر عراقی بوده که در سال ۱۹۳۸ به زبان آلمانی آن را تدوین کرده و در سال های اخیر به عربی ترجمه و منتشر شده است. این اثر جواد علی همانند دیگر نوشته‌ های او عالمانه و محققانه و پربار است و بر خلاف غالب نوشته‌ هایی که به نقل روایت یا مطالبی در باره مهدی و مهدویت اکتفا کرده، کتاب حاضر دارای نظریه پردازی است. وی در مقدمه بیان می‌ کند که بر منابع شیعی تکیه داشته و دیدگاه های مستشرقان را که مبتنی بر منابع اهل تسنن است به نقد می‌ گذارد. جواد علی در دوره تالیف رساله اش با عالمان بزرگ نجف و کاظمین مانند مرحوم کاشف الغطاء و شهرستانی مکاتبه داشته و از ایشان بهره برده است. در مجموع، مؤلف به دلیل شرایط خاص خود، در کتاب به گونه‌ ای برخورد کرده که گویی مورخی بی طرف و غیر شیعی تحقیقی ارائه کرده است. در این کتاب از نواب اربعه و شخصیت‌ های زیادی از عصر غیبت صغری سخن گفته می‌ شود، چنانکه در ابتدای آن منبع شناسی مفصلی با شرح حالی اجمالی از مؤلفاتی که در موضوع مهدویت مطلبی نوشته‌ اند انجام شده است.

«المهدی الموعود المنتظر عند علماء الجمهور من اهل السنة و الامامیة» تالیف شیخ نجم الدین جعفر بن محمد العکسری، از علمای معاصر امامیه است که در موضوع علم کلام و امامت حضرت مهدی علیه‌ السلام و احوالات ایشان و بررسی آن از دیدگاه اهل سنت، و به زبان عربی به رشته تحریر آمده است. نویسنده در مقدمه به بررسی روایات صادره از پیامبر اکرم (ص) در منابع اهل سنت، می‌ پردازد که در آن‌ ها به صورت مجمل و مفصل اشاره شده که جانشینان و اوصیاء آن حضرت، دوازده نفرند و در برخی از آن‌ ها اسامی این دوازده نفر نیز به تفصیل نام برده شده است. ابواب دیگر کتاب نیز به همین منوال و هر کدام به بحثی جزئی درباره آن حضرت می‌ پردازد. مباحثی چون: مهدی (ع) از اهل بیت و عترت رسول اکرم (ص) است و یا این که شخصی از اولاد پیامبر (ص)، عدل و داد را برقرار می‌ کند، زمانی که از ظلم و جور پر شده است و همچنین احادیثی که اشاره به لقب مبارک آن حضرت کرده و یا اجداد آن بزرگوار را از اهل بیت معرفی می‌ کند. همچنین معرفی برخی زوایای حکومتی آن بزرگوار، اوصاف سفیانی و ویژگی‌ های یاران آن حضرت نیز بخش‌ های دیگری از ابواب این کتاب را تشکیل می‌ دهد. در خاتمه کتاب نیز مولف با استدلال قرآنی و معرفی مصادیقی که در روایات معرفی شده و طول عمر زیادی داشته اند، نظیر نوح، خضر و... در صدد دفع شبهه طول عمر امام مهدی (ع) و تولد آن حضرت برآمده است.

«المهدی الموعود المنتظر عند علماء الجمهور من اهل السنة و الامامیة» تالیف شیخ نجم الدین جعفر بن محمد العکسری، از علمای معاصر امامیه است که در موضوع علم کلام و امامت حضرت مهدی علیه‌ السلام و احوالات ایشان و بررسی آن از دیدگاه اهل سنت، و به زبان عربی به رشته تحریر آمده است. نویسنده در مقدمه به بررسی روایات صادره از پیامبر اکرم (ص) در منابع اهل سنت، می‌ پردازد که در آن‌ ها به صورت مجمل و مفصل اشاره شده که جانشینان و اوصیاء آن حضرت، دوازده نفرند و در برخی از آن‌ ها اسامی این دوازده نفر نیز به تفصیل نام برده شده است. ابواب دیگر کتاب نیز به همین منوال و هر کدام به بحثی جزئی درباره آن حضرت می‌ پردازد. مباحثی چون: مهدی (ع) از اهل بیت و عترت رسول اکرم (ص) است و یا این که شخصی از اولاد پیامبر (ص)، عدل و داد را برقرار می‌ کند، زمانی که از ظلم و جور پر شده است و همچنین احادیثی که اشاره به لقب مبارک آن حضرت کرده و یا اجداد آن بزرگوار را از اهل بیت معرفی می‌ کند. همچنین معرفی برخی زوایای حکومتی آن بزرگوار، اوصاف سفیانی و ویژگی‌ های یاران آن حضرت نیز بخش‌ های دیگری از ابواب این کتاب را تشکیل می‌ دهد. در خاتمه کتاب نیز مولف با استدلال قرآنی و معرفی مصادیقی که در روایات معرفی شده و طول عمر زیادی داشته اند، نظیر نوح، خضر و... در صدد دفع شبهه طول عمر امام مهدی (ع) و تولد آن حضرت برآمده است.

«الملاحم و الفتن» یا «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن» اثر ابوالقاسم علی بن موسی بن طاووس، مشهور به سید بن طاووس است. کتاب‌ های ملاحم و فتن دسته‌ ای از منابع حدیثی است که به اوضاع آخرالزمان و ظهور امام عصر می‌ پردازد. البته این مبحث در میان شیعه غالبا با عنوان ملاحم و در میان اهل سنت بیشتر با عنوان فتن تعبیر شده و هر دو فرقه کتاب‌ های خود را به همین نام ها خوانده‌ اند. سید بن طاووس (م ۶۶۴) عالم شیعی با استفاده از کتاب‌ های فتن اهل سنت کتاب «التشریف بالمنن» معروف به «الملاحم و الفتن» را جمع آوری کرده است. موضوع این کتاب بر خلاف چیزی که درباره آن معروف شده می‌ باشد. مطالب کتاب اساسا ربطی به بحث مهدویت ندارند و بسیاری از احادیثی که به بحث مهدویت ارتباط دارند یا ندارند، از پیامبر و امامان صادر نشده‌ اند و از این رو، ارزش چندانی نمی‌توان برای آن‌ ها قایل شد. ابن طاووس این کتاب را در چهار بخش ترتیب داده است که سه بخش نخست آن نقل قول‌ ها و ذکر روایاتی از سه کتاب در مورد ملاحم و فتن و مهدویت و آخرالزمان شناسی و بخش چهارم نیز به مثابه کشکولی است که در آن از کتب مختلف (عمدتا شیعی)، مطالبی را در حوزه‌ های گوناگون، از جمله درباره ملاحم و فتن و آخرالزمان شناسی، آورده است.

«الامام المهدی علیه السلام» تالیف نویسنده معاصر سید علی حسینی میلانی است که به زبان عربی در موضوع مهدویت به رشته تحریر درآمده است. کتاب، با مقدمه مهم مؤلف آغاز شده است. وی در این مقدمه پیرامون موضوع امام مهدی علیه السلام مطالبی را ذکر نموده و شرح داده است. از جمله مطالبی که در مقدمه ذکر شده نظرات نقد دیدگاه‌ ها و شبهات «ابن تیميه» پیرامون حضرت مهدی علیه السلام است. نویسنده، در پایان مقدمه ذکر کرده که هدف از بیان نمودن بحث امام مهدی علیه السلام در این اثر بیان عقیده ما شیعیان در مورد آن حضرت و دفع شبهات مختلف از او می‌ باشد. متن کتاب در سه فصل ارائه شده است: فصل اول مشتمل بر چهار مطلب است؛ مطلب اول در بیان این مطلب است که حتما برای این امت امام مهدی علیه السلام وجود دارد. مطلب دوم پیرامون احادیث متواتر در مورد امام مهدی علیه السلام است. مطلب سوم در این مورد است که مهدی علیه السلام از اهل بیت است. مطلب چهارم، اختصاص به این مطلب دارد که امام مهدی علیه السلام فرزند امام حسن عسکری علیه السلام است. فصل دوم، در مورد اخبار معارضی است که پیرامون حضرت مهدی علیه السلام وجود دارد. فصل سوم، پیرامون سوالات و شبهاتی است که در مورد حضرت مهدی علیه السلام بیان شده است.

«فی رحاب اهل البیت (ع)» مجموعه كتابچه‌ هايى است كه در چهل مجلد موضوعات مختلف كلامى، فقهى و احيانا تاريخى و قرآنى را مورد بررسى قرار داده است. پاسخ گويى و رد شبهاتى كه در عصر جديد از طرق شبكه‌ هاى اينترنتى و ارتباطى در مسائل اسلامى مطرح مى‌ شود، سبب ايجاد گروه‌ هاى بحث و پاسخ گويى به شبهات در مجمع جهانى اهل بيت گرديد كه اين مجموعه حاصل آن جلسات است. در هر جلد از اين مجموعه مهم‌ ترين مباحث پيرامون آن موضوع اعتقادى يا فقهى و نيز نظرات و آراء اهل سنت و شبهات مرتبط به اختصار آمده است. با توجه به اينكه موضوعات مذكور از سوى اهل سنت مورد شبهه بوده و اتهاماتى را به شيعه وارد آورده‌ اند، تا حد امكان از مصادر آنها استفاده شده است. منابعى مانند: شرح نهج‌ البلاغه ابن ابى‌الحديد، سيره ابن‌ هشام، صحاح سته و بسيارى از كتب معتبر كلامى و فقهى مذاهب چهارگانه اهل سنت در اين كتاب‌ ها مورد ارجاع بوده است.

«الرسالة الرابعة فی الغیبة»، یکى از چهار رساله مختصرى است که مرحوم شیخ مفید (بغداد، 336 - 413 ق، بغداد)، در موضوع علت غیبت طولانى حضرت مهدى (عج)، به زبان عربى نوشته است. هر چند نام پرسشگر مشخص نشده، ولى شیخ مفید او را یکى از مخالفان (سنیان) شمرده است. بحث شیخ مفید، هر چند مختصر است، ولى از نظر روشى، جامع است و با بهره‌ گیرى از علم کلام، فقه و آیات و روایات و حتى تحلیل و تفسیر حوادث تاریخى پاسخى قانع‌ کننده عرضه کرده است. این اثر را آقاى علاء آل جعفر تصحیح کرده و آقاى سید محمدرضا حسینى جلالى مقدمه‌ اى به زبان عربى بر آن نوشته و کنگره جهانى شیخ مفید آن را به مناسبت هزارمین سالگرد درگذشت شیخ مفید منتشر کرده است. در مورد اثر حاضر، گفتنى است که حجم اندک آن نباید ما را از ارزش والاى آن و کیفیت محتوایش غافل سازد؛ زیرا آگاهان به تاریخ اندیشه اسلامى به‌ خوبى مى‌ دانند که شیخ مفید و آثار علمى‌ اش تا کنون نقش بسیار سرنوشت‌ سازى در تاریخ علوم اسلامى ایفا کرده و کتاب حاضر نیز همچنان جزو بهترین پاسخ‌ هاى شیعه به پرسش‌ هاى مبحث غیبت امام زمان (ع) است.

«الرسالة الثالثة في الغيبة»، يكى از چهار رساله مختصرى است كه مرحوم شيخ مفيد (بغداد، 336 - 413 ق، بغداد)، در موضوع غيبت حضرت مهدى (عج)، به زبان عربى نوشته و در آن به يك پرسش پاسخ داده است: «اگر روايت 313 يارى‌ كننده براى امام زمان (ع) صحيح است، چرا امام ظهور نمى‌ كند؟! چون قطعاً از ميان آن همه شيعه، اين عده هستند.» نام پرسشگر مشخص نشده است. بحث شيخ مفيد، هر چند مختصر است، ولى از نظر روشى، جامع است و با بهره‌ گيرى از علم كلام، فقه و آيات و روايات و حتى تحليل و تفسير وقايع تاريخى، پاسخى قانع‌ كننده عرضه كرده است. اين اثر را آقاى علاء آل جعفر تصحيح كرده و آقاى سيد محمدرضا حسينى جلالى، مقدمه‌ اى به زبان عربى بر آن نوشته و كنگره جهانى شيخ مفيد آن را به مناسبت هزارمين سالگرد درگذشت شيخ مفيد در سال 1413 ق، منتشر كرده است. در مورد اثر حاضر، گفتنى است كه حجم اندك آن نبايد ما را از ارزش والاى آن و كيفيت محتوايش غافل سازد؛ زيرا آگاهان به تاريخ انديشه اسلامى، به‌ خوبى مى‌ دانند كه شيخ مفيد و آثار علمى‌ اش تاكنون نقش بسيار سرنوشت‌ سازى در تاريخ علوم اسلامى ايفا كرده و كتاب حاضر نيز همچنان جزو بهترين پاسخ‌ هاى شيعه به پرسش‌ هاى مبحث غيبت امام زمان (ع) است.