جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نحویان و مفسران درباره‌ی نقش نحوی «أَسْباطا» در آیه‌ی «وَ قَطَّعْناهُمُ اثْنَتَیْ عَشْرَةَ أَسْباطاً...» اختلاف نظر دارند و چند نقش برای آن قائل شده‌اند. بر اساس دستور زبان عربی، معدود اعداد یازده تا نوزده باید مفرد و منصوب بیاید. معدود عدد « اثْنَتَیْ عَشْرَةَ» «دوازده» در آیه‌ی فوق باید به صورت «سبطاً» بیاید، در حالی که جمع و منصوب آمده‌ که خلاف قاعده‌است. به همین جهت چهار نقش دستوری برای آن در منابع نحوی و تفسیری ذکر شده‌است. از میان خاورشناسان قرآن پژوه، کریستف لوکزنبرگ نویسنده‌ی کتاب «قرائت سریانی- آرامی از قرآن»، معتقد است که نقش دستوری «أَسْباطا» تمییز است؛ اما نه بر اساس دستور زبان عربی، بلکه مطابق دستور زبان سریانی. ایشان اختلاف نظر نحویان و مفسران را در نقش «أَسْباطا» به دلیل عدم آشنایی آنان از زبان آرامی سریانی و تأثیر آن بر زبان عربی و قرآن می‌داند. پژوهش حاضر با روش کتابخانه‌ای و رویکرد تطبیقی به نقد و بررسی دیدگاه لوکزنبرگ در این باره پرداخته‌است. گرچه بین نحو سریانی و عربی در مواردی مشابهت وجود دارد ولی نتایج حاکی از آن است که در مورد ادعای لوکزنبرگ صادق نیست

ریشه‌یابی تفاوت آراء مفسران قرآن کریم (خصوصا در ارائه تفسیرهای سنتی یا مدرن) از مباحث جدی در حوزه مطالعات اسلامی است. برخی از مفسران درحوزه آیات مربوط به زنان دیدگاه‌های سنتی ارائه داده‌اند و برخی دیگر دیدگاه‌های مدرن ارائه کرده‌اند مقاله پیش رو به بررسی جنسیت(به معنای فرهنگ) پرداخته و تاثیر آن را در ارائه تفسیر سنتی و مدرن بررسی می‌نماید و در نهایت بررسی می‌‌کند چه عواملی در ارائه دیدگاه‌های مدرن تاثیرگذار است. روش جمع‌آوری مطالب به صورت کتابخانه‌ای بوده و روش پردازش به آن‌ها به صورت توصیفی-تحلیلی می‌‌باشد. پس از بررسی‌ها مشخص شد پیش فرض‌ها و فرهنگ‌های متفاوت در ارائه تفاسیر متفاوت نقش دارند که نمونه ارائه تفسیر سنتی درباره زنان در تفسیر بانو امین دیده می‌‌شود و نمونه تفسیر مدرن در دیدگاه‌های آمنه ودود وجود دارد عواملی هم که سبب ارائه تفاسیر مدرن می‌‌شود عبارتنداز: 1- شکوفایی عقول‌بشر؛ 2- سیروسفر؛ 3- مواجهه با افراد خاص و 4- شرایط فرهنگی و اجتماعی.

عصمت امامان (ع) یکی از اعتقادات راستین شیعیان است. از این جهت از سوی مخلفان شیعه در باب عصمت شبهاتی را مطرح کرده اند از آن جمله می توان به شبهات قفاری در باب عصمت مانند شبهه مخترع بودن این نظریه در پیشینه ی اعتقاد به عصمت، ردّ دلایل شیعه بر عصمت از قرآن و عقل و بی ثمر بودن اعتقاد به عصمت برای شیعه نام برد.تحقیق حاضردر وهله اول به بیان شبهات قفاری در باب عصمت می پردازد و سپس شبهات را با بررسی آیات عصمت پاسخ می گوید. در باب نتایج حاصله این تحقیق می توان گفت که مبحث عصمت با بحث امامت و جانشینی درآمیخته است. لذا مبنای تفرقه میان امت اسلامی را عدم اعتقاد به عصمت رسول خدا (ص) و جانشینان آن حضرت می باشد که موجب بروز تفرقه و فتنه از زمان رحلت پیامبر(ص) تا کنون شده است. لذا راه برون رفت از شرایط کنونی دنیای اسلام را اعتقاد به لزوم اطاعت از اولی الأمر معصوم می داند. مقاله حاضر به روش تحلیل محتوا و جمع آوری اطلاعات بصورت کتابخانه ای به نقد و پاسخ به شبهات قفاری در باب عصمت، با تکیه بر آیات قرآن در باب عصمت با تکیه بر تفاسیر شیعه و سنی تدوین شده است.

نظریات تفسیری، معرفت بشری شامل فهم انسان از کلام الهی است. و هیچ نظریه متنی در خلا شکل نمی‌گیرد. وقایع و جریانات مبرز در جامعه اعم از سیاسی، فرهنگی، گفتمان‌هایی را در جامعه ایجاد میکند. در سده اخیر رویدادهای اجتماعی چون ورود مارکسیسم و لیبرالیسم و ناسیونالیسم و دیگر مکاتب و تشکیل نهادهای بین‌المللی و حقوق‌بشری و رخ‌دادن اصلاح‌گرایی دینی، مبارزه با استعمار در کشورهای اسلامی، و غیره، گفتمان‌هایی در جامعه ایجاد کرد که موجب تغییر نگرشهای علمی و علوم انسانی و اسلامی و به تبع آن تفسیر قرآن داشت. این گفتمان‌ها در نسبت با تفسیر سنتی چهارده قرن گذشته، به شکل تفسیر بازاندیشانه یا نواندیشانه روی‌داد و از با توجه به ادعای جاودانگی قرآن، این جاوادانگی وامدار تناسب آن با زمانه است و تفسیر و خوانش قرآن عهده‌دار این به‌روز آوری است. لذا این نوشتار تلاش می‌کند، با استمداد از مباحث اجتماعی و نگرش تحلیلی به گفتمان‌های مؤثر در سده‌های اخیر پرداخته و انعکاس این گفتمان‌ها و نظرات جدید و نوآورانه مفسران و محققان به شکل مصداق های عینی از تأثیر این گفتمان‌‌ها بسنجیم. مهم‌ترین گفتمان‌های منتخب؛ گفتمان اصلاح‌گری دینی و بازگشت به قرآن، گفتمان‌ مکاتب جدید و ایسم‌‌ها ، گفتمان علوم تجربی بود .البته گفتمان‌های موثر دیگری قطعا وجود دارد که در این نوشتار مجال پرداختن به آن نیست. هدف از این پژوهش دستیابی به خودآگاهی در تفسیرهای گفتمان محور و تلاش برای مفهومینه‌کردن گفتمان‌هاست. و سعی در ارائه چارچوبی برای بخشی از عوامل موثر در نوآوری تفسیری است.

قرآن همچون سایر کتب آسمانی، دارای بخش‌های کوچک‌تر است که براساس آیات قرآنی، «سوره» نامیده شده است. جایگاه متمایز و ممتاز قرآن مورد پذیرش همه مذاهب اسلامی است و تلاش برای حفظ آن، در کنار قداست و قدسی بودن الفاظ سبب شده، غالب مباحثی را که ناظر به ساختار قرآن است، از امور توقیفی به‌شمار آورند. چنیش آیات و محدوده سوره‌ها از اموری است که اتفاق‌نظر بر توقیفی بودن آنها وجود دارد؛ اما در خصوص نام‌گذاری سوره‌های قرآن دو دیدگاه کلی وجود دارد. اکثر قرآن‌پژوهان با استناد به دلایل نقلی و عقلی معقتدند نام‌گذاری سوره‌ها از امور توقیفی بوده؛ در حالی‌که برخی از صاحب‌نظران آن را از امور اجتهادی دانسته‌اند و پذیرش هر دیدگاه، آثار فقهی متفاوتی به‌دنبال خواهد داشت. پژوهش حاضر از نوع کیفی بوده و با روش توصیفی ـ تحلیلی بر پایه تحلیل محتوا به بررسی مسأله مذکور پرداخته و با استقرای ادله طرفین و استمداد از تحلیل تاریخی مراحل نام‌گذاری سوره‌های قرآن، دیدگاه اجتهادی بودن نام‌گذاری سوره‌های قرآن را ترجیح داده است. از ‌مهم‌ترین آثار فقهی پذیرش اجتهادی بودن نام‌گذاری سوره‌های قرآن، می‌توان به جواز پذیرش نام‌های جدیدِ سوره‌ها، عدم دلالت نام‌های قرآنی بر ارزش‌گذاری افراد یا موضوع، عدم امکان استنباط احکام فقهی با استناد به اسامی سور یا اثبات فضیلت مسمی و... اشاره کرد.

مباحث اجتماعی و مشارکت و انحرافات اجتماعی از مسائل حائز اهمیت در مباحث و آموزه‌های الهی می‌باشد. در تعدادی از آیات قرآن و عهدین با شباهت‌ها و تفاوت‌هایی به موضوع مشارکت اجتماعی و احساس آنومی پرداخته شده است. اکنون پرسش آن است که چه موارد و نمونه‌هایی از معنای آنومی در قرآن کریم و عهدین بیان شده است و رابطۀ آن با مشارکت اجتماعی چیست؟ پژوهش حاضر قرآن کریم و عهدین را مورد واکاوی قرار داده و با روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی تطبیقی ومقایسه‌ای قرار داده است. نتیجه پژوهش آن است که اگر افراد جامعه اعمال خود را آگاهانه سازمان دهند و با یکدیگر مشارکت داشته باشند و مطیع فرامین الهی و پیامبران خود باشند بسیاری از مشکلات و معضلات خود به خود حل می‌شود و جامعه به سوی خوشبختی و سعادت حرکت می‌کرد. لی در شرایطی که مشارکت و همبستگی متقابل افراد در جامعه از میان برود و عدم اطاعت‌پذیری از فرامین الهی و مخالفت با پیامبران الهی در جامعه رواج پیدا کند، بنابراین افراد نابهنجار شده و این حالت وقتی به صورت عام در جامعه شیوع پیدا کند جامعه دچار آنومی و ناهنجاری یا نابسامانی می‌شود.

جریانهای وهّابی و تکفیری با ردّ ولایت تکوینی برای اولیای الهی به شرک‌انگاری استغاثه به ایشان می‌پردازند. مصطفی حسینی طباطبائی از عناصر جریان سلفی‌گرای قرآنیان در تفسیر «بیان معانی در کلام ربانی» خود ، تصرف پیامبران و ائمه(ع) در طبیعت و خلقت را ردّ نموده و در توجیه معجزات و کرامات اولیای الهی که در قرآن ذکر شده، با تمسک به آیات جبرگونه، فاعل این امور را فقط خدا دانسته و هرگونه تصرّف در امور ماورای مادّی و ولایت در تکوین اولیای الهی را در طول اراده‌ی الهی منکر شده و با همسان‌سازی اعتقاد برخی به تصرف اولیای الهی در جهان با آیات مربوط به اعتقاد مشرکان نسبت به بت‌ها، ولایت تکوینی برای غیرخدا را ردّ نموده است. در این پژوهش به‌روش توصیفی ـ تحلیلی اثبات خواهد شد آیات و روایات متعددی بر تصرف اولیای الهی به اذن الهی تأکید نموده و فاعل بالتبع و غیر مستقل این افعال را به ایشان منتسب نموده و اولیای الهی درخواست و استعانت مردم در این زمینه را ردّ ننموده‌اند، لیکن اجابت این امور را به اذن الهی یادآوری نموده‌اند. همچنین تفاوت نگاه شیعیان به اولیای الهی با نگاه مشرکان به بت‌ها، توجه غیر استقلالی شیعیان به ایشان است.

تفرد از اصول بنیادین تعلیم و تربیت و بدین معناست که انسان با وجود داشتن شباهت هایی با هم نوعان خود دارای ویژگی های روانی و توانایی های منحصر به فردی است که او را از دیگران متمایز می کند. توجه به این اصل در شناسایی استعدادها و توانایی‌های افراد و جهت دهی مناسب آن ها در مسیر تربیت صحیح حائز اهمیت است. این نوشتار با هدف بررسی نقش اصل "تفرد" در تربیت از دیدگاه آیات و روایات و با شیوه‌ی توصیفی و تحلیلی به بررسی جایگاه اصل "تفرد" در تربیت می پردازد. بررسی های صورت گرفته بیانگر این است که تفاوت های بین افراد به دو دسته تفاوت های فردی و گروهی تقسیم شده و برای تفاوت های فردی دو مفهوم تفاوت های بین فردی و درون فردی وجود دارد. افراد از حیث ایمان،علم،استعداد ها و توانایی ها، عواطف و احساسات دارای تفاوت های بین فردی هستند و از حیث تفاوتهای موجود در تواناییها و استعدادهای مختلف در یک فرد دارای تفاوت های درون فردی می باشند. همچنان که از نظر جایگاه اجتماعی ، جنسیت، موقعیت جغرافیایی و ... تفاوت های اجتماعی دارند که توجه به این‌ تفاوت ها در شکل گیری تربیت صحیح موثر است، لذا در امور تربیتی جهت نیل به اهداف تربیتی توجه به تفاوت های فردی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.

تفسیرنویسی بر قرآن کریم، به‌سبب جایگاه این کتاب نزد مسلمانان، امری بسیار مهم بوده که از دیرباز تاکنون آثار متعددی در این حوزه به رشته تحریر درآمده است. یکی از نکات مهم درخصوص تفاسیر، اثرگزاری آنها بر فهم مردم عادی از کتاب و در نتیجه تشکیل یک گفتمان عمومی از قرآن کریم است. اسراف یکی از اصطلاحات قرآنی است که 23 مرتبه در این کتاب کاربرد یافته است. گفتمان ایجاد شده در فرهنگ عمومی از معنای اسراف، این شبهه را دامن می‌زند که اسراف صرفاً معنایی مادی و اقتصادی دارد. براساس همین انگاره، بسیاری از مفسران در توجیه برخی از کاربردهای اسراف همچون «اسرفوا علی انفسهم» به تکلف افتاده‌اند. در این پژوهش بناداریم تا با استفاده از روش‌های ریشه‌شناسی و معناشناسی ساخت‌گرا، در یک مطالعه کتابخانه‌ای، به این شبهه پاسخ دهیم. نتیجه این پژوهش آنکه در قرآن کریم دوگونه اسراف وجود دارد: نخست همان اسراف اقتصادی و مادی که مربوط به حوزه مصرف می‌شود و در کاربردهایی نظیر«کلوا و اشربوا و لاتسرفوا» مشاهده می-گردد. معنای دیگر اسراف، که از رهاورد کاربست دو روش مذکور حاصل می‌شود، برابر حالت روانی برخاسته از هیجان، حرص و ولع است که الزاماً مربوط به حوزه مصرف نمی‌‌شود و در کاربردهایی نظیر «لاتسرف فی القتل» ظاهر می‌شود.

سالی نیکولز مدرس نمادگرایی در موسسه آموزشی یونگ در لوس آنجلس در کتاب تاروت، سفری با کهن الگوها با روشی جذاب و نو تصاویر کارت های معروف تاروت را از دیدگاه روان شناسی یونگ تفسیر می کند. او با کمک اسطوره ها و شاهکارهای هنری، معنای هر کارت را بیان می کند و اهمیت آن نماد و نیروی آن کارت را در رشد شخصی و روند فردیت به خواننده نشان می دهد.