جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین مسئله جامعه شیعی در عصر غیبت، وجود الگو و راهبردی برای زیستن در جامعه بود این‌که آیا امامان شیعه برای زیست شیعیان در جامعه با سایر مذاهب و نحله‌های اسلامی استراتژی خاصی ارائه کردند یا خیر؟ از این رو مقاله حاضر برای تبیین الگوهای زیستی ارائه شده توسط امامان معصوم؟ع؟، براساس چارچوب(swot)قوت _ ضعف و فرصت _ تهدید، استراتژی سیاسی _ فرهنگی صادقین؟عهم؟ در عبور از بحران‌های پیش روی جامعه شیعی در مواجهه با سایر جریان‌ها و نحله‌های فکری را مورد بررسی قرار داده است. در ابتدا با استفاده از روش سوات، محیط سیاسی داخلی و خارجی عصر صادقین؟عهم؟ ذکر شده است. محیط داخلی جامعه شیعی از لحاظ قوت(S) مانند: تشکیل مکتب علمی، گسترش جغرافیای تشیع و وضعیت فرهنگی جامعه شیعی و ضعف(W) مانند: ضعف اقتصادی شیعیان، وضعیت خفقان سیاسی _ اجتماعی حاکم بر شیعیان، انشعاب و پیدایش فرقه‌های شیعی و قیام‌ زید و فرزندش یحیی، سپس محیط خارجی جامعه شیعیان از لحاظ فرصت(O) مانند: درگیری امویان و عباسیان، تأسیس حکومت عباسیان و رفع ممنوعیت حدیث و تهدید(t) مانند: جریان‌های فکری سیاسی عصر صادقین، رواج احادیث ساختگی و مجعول و عملکردهای حکومت‌های وقت می‌باشد؛ در نهایت با تلفیق الگوی ضعف _ تهدید(wt)، استراتژی فرهنگی: استقامت، مدارا و صبر و براساس الگوی قوت _ تهدید(st) و استراتژی سیاسی: بنیان‌گذاری و گسترش سازمان وکالت و تبری برای زیست و عبور شیعیان از بحران‌های پیش رو در جامعه، برای عصر غیبت ارائه شده است.

به رویدادها و تحولات منطقه نَجْد، در شبه جزیره عربستان، در مطالعات تاریخ صدر اسلام و سیره نبوی، کمتر پرداخته شده‌است. تمرکز روایت سیره بر نزاع‌های میان پیامبر و قریش از سویی و پیامبر و قبایل یهود از سویی دیگر است. این در حالی است که نجد در شرق حجاز، یکی از مناطق بسیار بااهمیت از منظر سیاسی و اجتماعی است و تعداد درخور توجهی از غزوات و سرایای پیامبر هم در مواجهه با ساکنان نجد روی داده و گسترش اقدامات تبلیغی بدان سو نیز در برنامه پیامبر قرار داشته‌است. نجد منطقه نسبتا بزرگی حدفاصل حجاز در غرب و صحراهای نَفود و دَهناء در مرکز شبه‌جزیره است و قبایل متعدد و بزرگی را در خود جای داده‌است که قبایل غطفانی‌تبار، یکی از آن مجموعهها هستند و به لحاظ جغرافیایی بیشترین تماس را با حوزه قلمرو حکومت پیامبر در مدینه داشتند. این مقاله در پی آن است که نشان دهد واکنش قبایل نجد نسبت به دعوت و گسترش فعالیت پیامبر در نجد چگونه بوده و اقدامات پیامبر در این منطقه به چه نتایجی رسیده‌است. نتایج نشان می‌دهند که قبایل غطفانی عمدتا تا پایان دوره نبوی، در برابر گسترش دعوت پیامبر در نجد سرسختی نشان دادند و علاوه بر ایجاد تهدیدهای فراوان امنیتی نسبت به مدینه، با قریش و قبایل یهودی هم همکاری فعالی داشتند.

در عرفان اسلامی همه موجودات عالم، مظهر اسما و صفات الهی هستند. در میان همه موجودات،انسان مظهریّت اتمّ دارد. بر حسب اینکه عارف معتقد است هر موجودی در عالم از عین ثابت خود در مقام علم ربوبی پیروی می کند، در بحث سلوکی نیز این قاعده مطرح می­شود. بنابراین سیر تربیتی و الهی سالک نیز از این قاعده مستثنا نیست.سالک به واسطه عین ثابته خود و مظهریّت خویش از اسمی از اسمای الهی، تربیت می­یابد و از مقام و مرتبه معنوی همان اسم برخوردار می­شود. از نظر امام خمینی اسم علامت و نشانه ای است که نشان از ذات حق داشته و آدمی به عنوان مظهر اکمل اسمای الهی در فرایند سلوکی متحقق به حقیقت اسما می­شود.او می تواند به تناسب مرتبه وجودی خود در اسمی یا اسمهایی از اسماء حق سیر کند که در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی به نقش اسماء الهی در سیر و سلوک از نظر امام خمینی می­پردازیم.

آموزه مهدویت در طول چهار قرن نخست هجری در فرقه اسماعیلیه تطوراتی را از سر گذرانده است. نزد برخی اسماعیلیان پیشافاطمی، اسماعیل به عنوان مهدی موعود شناخته می‌شد؛ هر چند اکثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند. از نظر اسماعیلیان نخستین، پس از مهدی دیگر امامی نیست و او پس از پایان دادن به عالم جسمانی روز رستاخیز را بر پا می‌دارد. با ظهور فاطمیان، عبیدالله مهدی، نخستین خلیفه فاطمی، با اصلاحاتی عقیدتی، مهدویت خویش را مطرح کرد و به فرزند خود نیز لقب قائم داد. معز، خلیفه چهارم فاطمی، با هدف جلب همراهی قرمطیان در شرق جهان اسلام، ایده بازگشت محدود به مهدویت محمد بن اسماعیل را با تغییراتی مطرح و پیگیری نمود. به طور کلی، آموزه مهدویت در دوره اسماعلیان نخستین، ابعاد دینی قوی‌تری داشته و کمتر مورد سوء استفاده سیاسی قرار گرفته است که می‌توان این پدیده را در پرتو عدم دستیابی آنان به اقتدار سیاسی قابل توجه تبیین نمود. اما فاطمیان، همچون کیسانیه، از همان آغاز حکومت برای مشروعیت‌بخشی به جنبش خود، از این آموزه دینی بهره می‌برده و در صورت لزوم، آن را طبق سیاست‌های خود از دو بعد نظری و مصداقی اصلاح می‌کرده‌اند.

سنجش مرتبه عقل نظری در ترازوی عرفان ابن عربی محور این مقاله است. عارفان به کرات درباره عقل اظهار نظر کرده اند. برداشت اولیه و کم عمق از این اظهارات، معمولا این بوده است که عرفان، وادی ضد عقل و ضد منطق است. به طور طبیعی دیدگاه شخصیتی همچون ابن عربی که جایگاهی ممتاز در عرفان اسلامی دارد، می تواند به شناخت دقیق تر نسبت طور عقل و طور عرفان کمک کند. در این مقاله سعی شده است مبتنی بر اصلی ترین و مفصل ترین اثر عرفانی ابن عربی، یعنی فتوحات مکیه و با استفاده از روش تحلیل گزاره ای، دیدگاه وی در این باره استخراج شود.

یکی از مباحثی که عرفا در آثارشان در مورد آن بحث کردهاند معنا و زبان است، به طور کلی معنا در دستگاه فکری عرفا هویتی متقدم دارد و در تقابل با دیدگاه زبانشناسی امروز است که لفظ را مقدم بر معنا میداند. ابن‌عربی دیدگاه تقدم معنا را با ژرفای بیشتری تحت عنوان روح معنا بررسی کرده است و اعتقاد دارد معنای یک واژه روح معنایی واحدی تلقی می‌شود که در تمام مصادیق آن، به صورت حقیقی و به تشکیک قابل اطلاق است. این دیدگاه از مبانی الهیاتی ابن‌عربی لازم آمده است که تلاش کرده‌ایم با روشی توصیفی-تحلیلی این مبانی را در دو ساحت هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی بررسی کرده و به نتایج جدیدی دست یابیم. مفروض نگارنده این بوده است که نگاه وحدت وجودی ابن‌عربی به معنا و مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی آن به نتایج منحصر به فردی دربارۀ ماهیت زبان منجر می‌شود که با نظریه‌های معاصر نیز در عین تقابل همسویی‌هایی دارد. از جملۀ این نتایج تشکیکی بودن تقلید از خداوند است که خود نتایج جدیدی دربارۀ حقیقت الفاظ و وضع لازم می‌آورد. ابن‌عربی در طرح دیدگاه خود دربارۀ معنا و لفظ در تحلیل نهایی خدا را خالق معنا و لفظ می‌داند. علاوه بر این با توجه به این یافته که تقلید از خداوند امری تشکیکی است، علاوه بر ساحت تنزیهی زبان، ساحت تشبیهی زبان را نیز می‌توان به خداوند نسبت داد.

راه رشد فردی را به ما معرفی می کند؛ مثلا “اگر من به اشتباه خودم را براساس شغلم، نقشم، سلامتیم و یا توانایی هایم به دیگران معرفی کنم، در واقع در موقعیتی قرار می گیرم که اگر در این حیطه ها شکست بخورم، احساس ناکامی کرده و دیگر احساس خوب بودن نمی کنم”. هنجارهای رقابتی و دستاوردهای فردی، می تواند به این فرآیند دامن بزند، چون هر شخص عادت دارد که خودش را با دستاوردهایش مقایسه کند. شیوه ی فکرکردن من چه مثبت باشد و چه منفی، بازتاب واقعی شرایط و میزان سلامت خود درونی من است. اگر افکار من از ابتدا منفی، منتقدانه و مبتنی بر قضاوت خودم و دیگران باشد.

آنی مورفی پال در کتاب توسعه‌ تفکر برون مغزی به طرح یکی از چالش برانگیزترین و جدیدترین ایده‌های مطرح‌شده در پژوهش‌های روانشناختی می‌پردازد که معتقد است از ابتدای تاریخ به بزرگ‌ترین دانشمندان و متفکران زمان در طرح و کشف ایده‌های جدید کمک کرده است. آنی مورفی پال با مطالعه و بررسی آثار متعدد پژوهشی در حوزه‌ی علوم شناختی و فلسفه‌ی ذهن به طرح شواهد و دلایل اثبات این ایده می‌پردازد که در واقع عوامل برون مغزی، از جمله شرایط جسمی، روابط اجتماعی و عوامل محیطی، بسیار بیشتر از چیزی که فکرش را می‌کردیم در کاهش یا افزایش سطح «هوش» ما اثرگذار هستند.

برخلاف بسیاری از گونه‌های حیوانی که فقط با تغییر گونۀ خود می‌توانند خود را اصلاح کنند، انسان موفق شده است که با دگرگون کردن جهان، خود را دگرگون کند و با بنانهادن ساختارهایش، خود را ساختارمند نماید، بدون آن‌که به‌دلیل سرنوشت از ‌پیش‌ تعیین ‌شده، غیرزمان‌مندی این ساختارها از بیرون یا درون بر او تحمیل شوند. فعالیت کنشگر مستلزم تمرکززدایی مداوم است که او را از خویش‌محوری فکریِ خودجوش رها می‌سازد و زمینه را نه دقیقاً برای عامل جهان‌شمول از‌پیش‌تعیین‌شده و بیرون از او، بلکه برای فرایند وقفه‌ناپذیر هماهنگی‌ها و تناظرسازی‌ها مهیا می‌سازد؛ و همین فرایند است که ساختارها را تولید می‌کند که به ‌طور دائم در حال ساخته‌شدن یا بازسازی هستند. کنشگر وجود دارد، زیرا به‌‌طور‌کلی «وجود» ساختارها یعنی ساختارمند کردن آنها. ساختارگرایی» نوشته‌ی ژان پیاژه اثری مهم است که به بررسی اصول‌بنیادی و کاربردهای ساختارگرایی در روانشناسی و فلسفه می‌پردازد. پیاژه، یک روانشناس پیشگام سوئیسی که به خاطر کارهای پیشگامانه خود در روانشناسی ‌رشد شهرت دارد، بررسی جامعی از ساختارگرایی به عنوان چارچوبی نظری برای درک شناخت و رفتار انسان به خوانندگان ارائه می‌دهد. این کتاب با ردیابی منشأ ساختارگرایی آغاز می‌شود و ریشه‌های آن را در آثار فردیناند دو سوسور زبان‌شناس و کلود لوی استروس انسان‌شناس بررسی می‌کند. پیاژه یک دید کلی واضح و مختصر از مفاهیم و اصول‌ کلیدی ساختارگرایی را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد، از جمله این ایده که تجربه‌ی انسانی توسط سیستم‌های زیربنایی از قوانین و الگوها ساخته شده است . یکی از موضوعات محوری کتاب پیاژه، کاربرد اصول ساختارگرایی در مطالعه‌ی رشد‌شناختی است. پیاژه با تکیه بر تحقیقات و مشاهدات خود از کودکان، نشان می‌دهد که چگونه ساختارگرایی می‌تواند بینش‌های ارزشمندی را در مورد راه‌هایی که افراد از طریق آن‌ها دانش کسب می‌کنند، معنا می‌سازند و با محیط خود سازگار می‌شوند، ارائه دهد. علاوه بر این، پیاژه مفاهیم ساختارگرایی را برای درک پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی بررسی می‌کند. او بررسی می‌کند که چگونه ایده‌های ساختارگرایانه در زمینه‌هایی مانند انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، و نظریه‌ی ادبی به کار گرفته شده‌اند و ساختارهای زیربنایی حاکم بر رفتار انسانی و نهادهای اجتماعی را روشن می‌سازد. «ساختارگرایی» نوشته‌ی ژان پیاژه علاوه‌بر بینش‌های نظری خود، مفاهیم عملی را نیز برای مربیان، روانشناسان و محققان ارائه می‌دهد. پیاژه بحث می‌کند که چگونه ایده‌های ساختارگرایانه می‌توانند شیوه‌های آموزشی، مداخلات بالینی و روش‌های تحقیق تجربی را آگاه کنند و ابزارهای ارزشمندی را برای درک و پرداختن به مشکلات دنیای واقعی در اختیار خوانندگان قرار دهند. همچنین کتاب پیاژه خوانندگان را دعوت می‌کند تا در‌مورد مفاهیم گسترده‌تر ساختارگرایی برای فلسفه و علم تأمل کنند. او رابطه‌ی بین ساختار و عاملیت، ماهیت واقعیت و محدودیت‌های دانش بشری را بررسی می‌کند و خوانندگان را به بازنگری در مفروضات خود درباره جهان و جایگاه خود در آن به چالش می‌کشد. «ساختارگرایی» نوشته‌ی ژان پیاژه برای هر‌کسی که علاقه‌مند به درک اصول اساسی و کاربردهای این چارچوب نظری تأثیرگذار است، کتابی ضروری است. سبک نوشتاری واضح و قابل‌دسترس پیاژه، همراه با بینش عمیق و تحلیل انتقادی او، این کتاب را به منبعی ارزشمند برای دانشجویان، محققان و خوانندگان عمومی تبدیل کرده است. چه در این موضوع تازه کار باشید و چه به دنبال تعمیق درک خود هستید، «ساختارگرایی» سفری غنی و پربار به پیچیدگی‌های تفکر، رفتار و فرهنگ انسانی ارائه می دهد.

پس از قتل عثمان خلیفه سوم، شام در برابر حکومت امام علی(ع) عَلَم مخالفت برافراشت. گزاره‌های مشهور تاریخی، شام را منطقه¬ای ضد علوی و یکپارچه نمایش داده‌است؛ اما در برخی گزارش‌‌ها، از طیف‌هایی سخن به میان آمده که با توده شامیان همراه نبوده، خود را از لشکر معاویه جدا کردند؛ بروز رفتارهایی که یک‌رنگی شامیان را زیر سؤال می‌برد. این پژوهش با تمرکز بر رفتارشناسی، ساکنان عرب‌تبار شام را به دو سنخ «همراه کامل» و «غیرهمراه» تقسیم کرده و سپس مواضع سیاسی اعراب شام را در رابطه با نحوه مشایعت یا مخالفت با معاویه تحلیل کرده‌است. بنابر یافته¬های پژوهش، سنخ اول، متأثر از باورهای دینی بازمانده از دوره بیزانس، بهره‌گیری معاویه از سیاست رئیس بیگانه، شهرنشینی و همگنی جمعیت، تمامیت‌طلبی و باج‌خواهی، با معاویه همراه شدند. سنخ دوم، متأثر از سیاست¬های روشنگرانه امام علی(ع)، سیاست بی‌طرفی، منفعت‌جویی و احتیاط دینی با معاویه همراهی نکردند.