جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در سده‌های اخیر، کشف آثار نویافته در جهان یهودیت و مسیحیت، به دنبال راه‌یافت رویکرد انتقادی نسبت به درون‌مایۀ کتاب مقدس که از پیامدهای عصر روشنگری بود زمینه‌ساز بازنگری در تاریخ و تعالیم این دو دین شد. در واقع محققان تلاش‌ کردند با استفاده از منابع کشف‌شده، به خوانشی جامع و هماهنگ از ادیان مزبور نزدیک شوند. در این بین، اگرچه امکان بهره‌مندی از برخی داده‌ها در منابع اسلامی نیز به‌عنوان مرجعی کارآمد فراهم بوده، تا به امروز چندان التفاتی به آن نشده است. پنداشتی که همیشه متوجه این دسته از گزارش‌ها بوده آن است که بنابر باورداشت رایج مسلمانان، جملگی آن‌ها از مجرای ماورایی دریافت شده و ازهمین‌رو فاقد ارزش تاریخی است؛ بنابراین در این گره‌گشایی سهمی نخواهد داشت. این مقاله در گام نخست به قرآن توجه کرده و با تکیه بر روایات،به جایز نبودن رویکرد تاریخی نسبت به آیاتش رهنمون شده است؛ آنگاه به سراغ احادیث رفته و امکان رویکرد تاریخی را در آن اثبات کرده است. در این راستا، همۀ روایات مربوط به تاریخ ادیان به صورت نظام‌مند شناسایی و موقعیت آن‌ها فهم و تعیین شد؛ سپس با ابزار گردآوری کتابخانه‌ای استنادی و روش توصیفی‌تحلیلی، دلایل و قراین روایی و نیز شواهد تاریخی آن جمع‌آوری گردید. مطالعۀ حاضر در انتها به چهار ثمرۀ رویکرد تاریخی نسبت به احادیث دست یافت. به نظر می‌رسد بیان گزارش متفاوت، تأیید درون‌مایۀ کتاب مقدس، تکمیل دادۀ موجود در کتب مزبور و انعکاس گزارشی جدید، عمدۀ نتایج رویکرد تاریخی به روایات ادیانی است که در تحقیقات مربوط به کتاب مقدس کارآمد خواهد بود.

قرآن معجزه جاویدان فرازمانی و فرامکانی است و تمام احکام آن دارای مصلحت و حکمت به فراخور مکلف است. یکی از تکالیف قرآن در زمینه خانواده موضوع پرداخت نفقه زن به واسطه شوهر است. از آنجایی که در جامعه فعلی زنان دارای موقعیت برابر یا برتر اقتصادی و اجتماعی شده‏اند بعضاً امتثال یا عدم امتثال این تکلیف مشکلاتی بین زوجین به وجود می‏آورد. پژوهش حاضر برآن است با استفاده از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و ابزار گردآوری کتابخانه‏ای – اسنادی به این سوالات پاسخ دهد که در عقد دایم پرداخت نفقه بر چه مبانی شرعی استوار است؟ آیا پرداخت نفقه می‏تواند تابعی از شرایط اقتصادی زوجین باشد؟ یافته‏های پژوهش حاکی از آن است که مفهوم‏شناسی نفقه دلالت مستقیم بر فلسفه آن یعنی رفع احتیاج زن به واسطه مرد دارد و اصلی‏ترین مبنای قرآنی نیز بیانگر احتیاج اقتصادی زن به واسطه عدم اشتغال و کسب درآمد است و ضمناً اثبات‏کننده عقلایی بودن تکلیف است. همچنین بر مبنای روایی فلسفه نیاز تأیید می‌شود. نفقه از نظر فقهی با مبانی «احتیاج» و «عِوَضِ احتباس» تناسب بیشتری دارد. دلایلی همچون غیرتعبدی بودن حکم نفقه، غیرمعاوضی بودن نفقه، نظریه صحت شرط عدم نفقه، حق بودن نفقه، ارتکاز عرفی و اقتضائات جامعه و سیاست‏گذاری‏های کلان کشور اثبات می‏کند که تکلیف نفقه بر اساس نیاز زن است که در صورت نیاز زن وجوب قطعی دارد ولی در صورت بی‏نیازی و داشتن درآمد حکم آن می‏تواند بر اساس فلسفه تعیین شود و در صورت برگشت به نیازمندی مجدد حکم وجوب برقرار شود.

آیات 27 و 28 سوره نور از حق حریم خصوصی افراد در ورود به منازل شخصی سخن می‌گوید. قرآن کریم در آیه 27 برای مفهوم طلب اجازه برای ورود به منزل، از واژه «استیناس» استفاده کرده است. همین امر موجب تضارب آراء مفسران در باب مفهوم دقیق آن و ارتباطش با اذن ورود شده است. مسأله اصلی این مقاله واکاوی مفهوم دقیق «استیناس» و حکمت به کاربردن آن به جای واژه استیذان و توجه به ابعاد اخلاق و تربیتی این دستور اسلامی با استناد به منابع تفسیری و با روش تحلیلی است. براساس یافته‌های این پژوهش، قرآن با استفاده از دو واژه «تستأنسوا» و «تسلموا»، اذن را از حکمی قانونی و رسمی به حکمی اخلاقی تبدیل کرده که معاشرت را آسان و دلخواه کرده، دوستی و یکدلی را بین افراد جامعه رواج می‌دهد. این نتیجه علاوه بر آرامش و امنیتی است که اذن ورود به تنهایی برای جامعه به ارمغان می‌آورد.

تمدّن ظهور و بروز فرآیندی پیشرفت‌های هدفمند و نظام‌مند در یک یا چند جامعه بر اساس طرز تفکری روشن است که شکل معنادار و منضبط به خود گرفته و جامعه را به مقصد مورد نظر می‌رساند. از این‌رو تمدّن رابطه‌ای بنیادین و عمیق با دین داشته که بعثت انبیاء الهی و سیر هدایتی ایشان نمایانگر این ارتباط است. بررسی اهداف بعثت انبیاء در قرآن کریم و سیره عملی ایشان، نشان از پایه‌گذاری تمدّن توحیدی در جهت عمومی‌سازی معارف دینی و پیشرفت انسان در حوزه‌های مادّی و معنوی دارد؛ این پژوهش بر این فرض است که در داستان آدم علیه السلام به عنوان پدر بشریت ظرفیت‌ها و چارچوب‌های نخستین تمدن سازی نهفته است و توجه به آن انسان سرگشته امروز را به بازسازی تمدّن دینی رهنمون می-سازد. این ظرفیت‌ها را می‌توان در دو بخش ظرفیت‌های درونی و بیرونی برای بهره‌مندی رهبران الهی و جامعه دینی مورد توجه قرارداد. مقاله حاضر با روش تحلیلی- توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، ظرفیت‌های تمدّن‌سازانه موجود در سیره و داستان قرآنی آدم علیه السلام را استخراج نموده است تا به‌عنوان الگویی جهت تلاش‌های امروزین در این حوزه معرفی نماید. نتایج گویای آن است که ظرفیت‌های درونی حضرت آدم علیه السلام شامل بهره‌مندی از علم الهی و خلافت الهی، دشمن شناسی، قدرت بر تحمل سختی‌ها و توبه و انابه است. این بخش در پیوستگی‌تام با سطح بیرونی داستان حضرت آدم علیه السلام است که با خطاب «بنی‌آدم» شامل تنظیم پوشش، مدیریت سازه‌ها و مناسک دینی است.

سه فیلسوف بزرگ دوران سازی که در جنبش عقل گرایی شرکت دارند - دکارت، اسپینوزا، لایب نیتس - چشم اندازهای مبتکرانه و بی نظیری در خصوص جهان گشودند. با این حال، آثار آنها چنان دشوار است که خوانندگان خود را حین مطالعه آن در مخمصه می یابند. «درآمدی به فهم عقل گرایی» راهنمایی است برای هر کس که می خواهد برای نخستین بار این اندیشمندان را مطالعه کند. «درآمدی به فهم عقل گرایی» قفل نظام متافیزیکی دشوار آنها را می گشاید، نظامی که شگفت انگیز، قانع کننده و گهگاهی عجیب نیز هست. کتاب حاضر همچنین مواضع بحث انگیز آنها را در باب مسائل اخلاقی، سیاسی و دینی تبیین می کند. این تحقیق با بحثی درباره نگرش ها و مضامین کلی مشترک بین این سه فیلسوف آغاز می شود، و با تحلیل میراثی که برای سایر فلاسفه بر جای گذاشته اند به انجام می رسد.

مصاحف صحابه در مواردی ازجمله ترتیب سوره‌ها در مصحف، تعداد سوره‌ها، نام سوره‌ها، به‌کاربردن لهجه‌های متنوع، جای‌گذاری کلمات مترادف به‌جای واژگان اصیل قرآنی وافزودن اضافات تفسیری توسط برخی از صحابه، با یکدیگر اختلاف داشتند. این اختلافات تاحدی طبیعی بود؛ زیرا صحابه، مصاحف خود را به‌منظور استفاده شخصی تدارک دیده بودند؛ بااین‌حال، پس از رحلت پیامبر اکرم(ص) و اقتدای عموم مسلمانان به صحابه در قرائت قرآن، اختلافات صحابه دراین‌باره به‌سطح جامعه کشانده شد و درزمان خلافت عثمان به‌اوج خود رسید. عثمان برای جلوگیری از اختلافات، مصاحفی را به‌عنوان مصاحف معیار تدوین کرد و به شهرهای مهم اسلامی فرستاد که به مصاحف امصار مشهور شدند؛ بااین‌وجود، بنابه‌دلایلی ازجمله وجود اختلاف در مصاحف امصار وابتدایی بودن خط عربی، اختلافات قرائی متوقف نشد وحتی افزون‌تر گشت. روایات منقول از عثمان دررابطه با وجود لحن در مصاحف و روایات منقول از عایشه دررابطه با شکایت به طرز نوشتن برخی لغات در مصاحف از آغاز نشان از وجود اختلاف در مصاحف امصار بود. اختلافات مصاحف امصار عبارتنداز: اضافه وکم شدن همزه، اضافه وکم شدن «الف»، اضافه وکم شدن «واو»، اضافه وکم شدن «ل»، اضافه وکم شدن «ف»، اضافه وکم شدن «ه»، تفاوت در نقطه‌گذاری و اعراب، تغییر حرف به هم‌جنس خود و تغییر برخی واژگان. پژوهش حاضر با روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی نشان داده است که تنها موارد معدودی از اختلاف لهجات از زمان صحابه در مصاحف باقی مانده و اغلب اختلاف‌های مصاحف صحابه با توحید المصاحف برطرف شده است. درمقابل، اختلافات مصاحف امصار مهم‌ترین واصلی‌ترین عامل ایجاد اختلافات قرائی شده و تا امروز ادامه پیدا کرده است.

آیه 6 سوره مبارکه صف، از زبان حضرت عیسی (ع) به ظهور پیامبر موعود بشارت می‌دهد. اکثر پژوهشگران عبارت «اسمُهُ أحمَدُ» را بیانگر نامگذاری خاص پیامبر (ص) به «أحمد» دانسته‌اند و برای اثبات نبوت وی دنبال این اسم یا معادل معنایی آن در انجیل گشته‌اند و مواردی را بیان نموده‌اند. برخی خاورشناسان درصدد انکار این مساله شده‌اند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با بهره‌گیری از قراین لفظی مثل کشف بن معنایی واژگان، معنای اسم علم، سبک‌زبانی قرآن و عهدین در معرفی شخصیات و توسعه معنایی و قراین غیر لفظی مثل ادله تاریخی، روایی و عقلی در صدد کشف معنای این عبارت مهم و چالش‌انگیز بوده‌ است. نتیجه اینکه معنای واژگان «اسم» و «أحمد» صرفاً به معنای (نام او احمد است) نیست؛ بلکه می‌توان معنای (صفات او ستوده‌تر است) را از آن اراده کرد که این اوصاف برجسته یکی از دلایل روشن بر تمایز و شناخت آن حضرت از دیگران شده است. از طرفی الزاما آیه 6 سوره صف دلالت بر وجود این نام در انجیل ندارد بلکه ممکن است بشارت با این نام در سنت شفاهی حضرت عیسی(ع) باشد. با بررسی قراین یادشده، شایسته است معنای این عبارت را به مفاهیمی والاتر از صرف ارجاع به اسم علم آن حضرت(ص) تعبیرکرد و می‌توان با لحاظ نمودن توسعه معنایی هم معنای نام و هم صفات اخلاقی و رفتاری رسول اکرم (ص) را از عبارت اراده کرد که وی را سرآمد دیگر پیام آوران الهی کرده است.

کتاب "زیبایی شناسی" نوشته "سباستین گاردنر" توسط انتشارات "کتاب طه" منتشر شده است. این کتاب به ما این سوالات را مطرح می‌کند و بحث می‌کند: چرا برای ما اهمیت دارد که به آثار هنری فکر کنیم و درباره آن‌ها بحث کنیم؟ چه عواملی باعث می‌شود یک شیء در یک اثر هنری جا بیافتد؟ چگونه رابطه میان فرم و محتوا در آثار هنری برقرار می‌شود؟ آیا آثار هنری می‌توانند از ذهن هنرمندان پیام‌های خاصی منتقل کنند؟ هدف اصلی فلسفه هنر این است که به صورت منطقی به این پرسش‌های جذاب و پیچیده پاسخ دهد. اندیشیدن در مورد زیبایی و هنر یک زمینه عمیق و متنوع از مسائل فلسفی ایجاد می‌کند و این کتاب به این موضوعات پیچیده پرداخته و یک مقدمه گام به گام برای مطالب زیبایی‌شناسی معاصر فراهم می‌کند. به علاوه، کتاب به بررسی رابطه میان مسائل زیبایی‌شناسی و دیگر حوزه‌های فلسفی مانند اخلاق، متافیزیک و فلسفه ذهن می‌پردازد. همچنین، جایگاه زیبایی‌شناسی در برخی از نظام‌های فلسفی بزرگ را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. این کتاب به خوانندگان فرصتی برای تفکر در عمق و تسلط بر مفاهیم زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر ارائه می‌دهد.

کتاب آبی گویایی کلیه‌ی مضامین اصلی ویتگنشتاین متأخر است، مضامینی بس غنی و با این وصف سخت به یکدیگر درپیچیده. کاربرد و معنا و نظریه‌ی سفسطه‌آمیز «نام»؛ فهم و سلطه‌ی تکنیک؛ قاعده‌ها، بازی‌های زبانی و «شکل‌های زندگی»؛ این آموزه‌ها، و ردّ «زبان خصوصی» همچون اجزاء پازلی با هم تطبیق می‌کنند. این کتاب، به لحاظ فشردگی‌اش، و گونه‌ای جاذبه‌ی مخصوص تحسین‌شده‌اش، می‌تواند معرفی خوبی بر ویتگنشتاین متأخر باشد… تنها در این‌جا [کتاب آبی] است که بازی‌های زبانی و مسائل مربوط به قاعده‌ها به کمال برجسته می‌شود. دیگر نمی‌توان در اهمیت موضوع دوم مبالغه کرد؛ فیلسوفان اخیر این مفهوم را به‌کار برده‌اند اما ندرتاً مثل ویتگنشتاین به بررسی آن پرداخته‌اند.»