جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نویسنده این کتاب یوستین گردر در نروژ به دنیا آمد. سال ها در برگن فلسفه تدریس می کرد، و پیوسته در فکر متن فلسفی ساده ای بود که به درد شاگردان جوانش بخورد؛ چون متن مناسبی نیافت خود نشست و دنیای سوفی (۱۹۹۱) را نوشت. کتاب با استقبال غیرمنتظره ای روبرو گردید و در همان چند سال اول انتشار به بیش از سی زبان ترجمه شد و تاکنون میلیون ها نسخه در جهان فروش رفته است. گردر استاد ساده نویسی و ایجاز است. سه هزار سال اندیشه را در ۶۰۰صفحه می گنجاند و زیرکانه از قول گوته می گوید: کسی که از سه هزار سال بهره نگیرد تنگدست به سر می برد. و چه راحت مباحث پیچیده فلسفه غرب را بی آنکه مبتذل شود به زبان ساده و شیوا و همه فهم بیان می کند.

کتاب «پیامبر دیگر؛ مسیح در قرآن» تصویر باشکوهی را به‌دست می‌دهد: کلام مسیحی و پیامبرشناسی قرآن سر از چارچوب پنجره‌ی تفاسیر متعارف بیرون آورده‌اند و چنان مشتاقانه به‌هم اقبال کرده‌اند که می‌توانند یکدیگر را در آغوش بکشند، حتی اگر مخاطره‌ی سقوط در میان باشد و طُرفه این‌که کماکان در چارچوب‌ها باقی می‌مانند. روشنگری‌‌های کتاب بیشتر از آن‌که متضمنِ مبادی تاریخی و تفسیری باشد، به پرسش‌های کلامی نظام‌مند در هر دو سوی اسلام و مسیحت می پردازد؛ این خصیصه کتاب پیش‌روی را از آثار مشابه متمایز می‌گرداند. کتاب «پیامبر دیگر» دستاویزهای قابل‌اتکایی به‌دست می‌دهد تا با استمداد از آن گفت‌وگوهای کلامی عمیق و ناظر به منابعِ غنی اطراف گفت‌وگو، بتواند نشانه‌هایی را در راهی عرضه بدارد که با ارائه‌ی منظرهایی تازه، دامنه‌ی مفاهمه‌ی پیروان را فراخ کند. چنین کتابی ضرورتی محتوم برای روزگار ما است.

کوبلر راس «در باب زندگی پس از مرگ» را نخستین بار در سال ۱۹۹۱ منتشر کرد. کتاب که تا کنون به زبان‌های زیادی ترجمه شده و در نقاط مختلف جهان مطالعه شده، به طور کلی حول مفاهیمی چون معنای زندگی و مرگ، وجودِ پس از مرگ و کنار آمدن با مرگ یکی از والدین به بحث می‌پردازد.

این کتاب نشان می دهد که مردانه بودن عقل انسان تنها به یک سونگری سطحی زبان خلاصه نمی شود، بلکه ریشه های آن در دل سنت فلسفی غرب نهفته است. قصد این نیست که بگوییم زن حقیقتی خاص خود دارد یا ضوابطی مشخصاً زنانه برای باورهای عقلانی هست. غرض، اقامه ی نظری است که لاف زنی های «عقل» را کم وبیش رسوا می کند. گذشته از این، جنسیت یکی از چیزهایی است که تصور می رود اندیشه ی به راستی عقلانی باید از آن برکنار باشد. این باور که اگر همه ی ذهن ها عقلانی باشند اساساً فرقی با هم ندارند، زیربنای بسیاری از ایده آل های اخلاقی و سیاسی ماست.

این کتاب سیری در بخشی از تاریخ فلسفه، با نگاه به چهار شخصیت مهم و تاثیرگذار بر نگرش فلسفی. کارل یاسپرس در فصل اول از جلد نخست کتاب فیلسوفان بزرگ، که ترجمه فارسی آن با عنوان فیلسوفان بزرگ: سقراط، بودا، کنفوسیوس و عیسی منتشر شده است، ضمن بحثی مقدماتی در باب اینکه عظمت در حوزه فلسفه با چه معیارهایی سنجیده و مشخص می‌شود و فیلسوفان بر چه اساسی دسته‌بندی می‌شوند، به معرفی سقراط، بودا، کنفوسیوس و عیسی، به عنوان متفکرانی بزرگ و تأثیرگذار بر تاریخ فلسفه، پرداخته است. یاسپرس در این فصل از فیلسوفان بزرگ به دورترین ریشه‌های سنت فلسفی و فلسفه‌ورزی نقب می‌زند و بخشی از پیشینه تاریخ فلسفه را از خلال بررسی افکار چهار متفکر تاریخ‌ساز روایت می‌کند. یاسپرس، چنانکه در پیشگفتار کتاب اشاره شده، در فیلسوفان بزرگ از فلاسفه‌ای سخن می‌گوید که در عین پیوند با امور عام از این امور فراتر رفته‌اند و «گوهر فلسفه را مکشوف ساخته‌اند».کتاب حاضر، بخشی از کتابی سه‌جلدی است که نویسنده در آن شماری از فیلسوفان جهان را از حیث خصوصیات تفکر و دامنه تأثیر تاریخی گروه‌بندی کرده است. نویسنده با این اثر مخاطب را در عرصه تاریخ فلسفه از گام‌های نخستین تفکر فلسفی تا عصر جدید هدایت می‌کند و طرح جامعی از تاریخ فلسفه به دست می‌دهد. نوشتار حاضر، فصل نخست جلد اول این مجموعه است. این فصل شما دیباچه‌ای است در موضوع معیارهای تشخیص عظمت در قلمرو فلسفه و اساس گروه‌بندی فیلسوفان. نویسنده سپس به توصیف چهار شخصیت تاریخی می‌پردازد که در تفکر بشر نقش تعیین‌کننده داشته‌اند، چنان‌که تاریخ بدون آنان صورتی دیگر و مسیری دیگر می‌یافت. این چهار تن عبارت‌اند از «سقراط»، «بودا»، «کنفوسیوس» و «عیسی».

کتاب هستی و نیستی ابتدا با یک مقدمه طولانی آغاز می‌ شود و ژان پل سارتر موضوعات مورد نظر خود را در آن مطرح می‌ کند. سپس او در چهار بخش با نام‌ های مسئله نیستی، هستی برای خود، هستی برای دیگری و داشتن، کردن، هستی به بررسی مفهوم هستی می پردازد. سارتر در بخش مسئله نیستی تلاش دارد تا معنای هستی و به دنبال آن نیستی را روشن کند. او در این بخش مسئله پدیدارشناسی نیستی را به صورت مدون درآورده و در ادامه آن را توضیح می‌ دهد. در بخش دوم به عنوان هستی برای خود سارتر از این می گوید که انسان با آگاه شدن به همه چیز معنا می‌ دهد. در بخش سوم کتاب یعنی هستی برای دیگری، مباحثی چون هستی دیگری، تکامل انسان و روابط بین انسان و دیگری از دیدگاهی فلسفی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش چهارم نیز مباحث داشتن، انجام دادن و بودن توصیف شده اند.

فلسفه، از افلاطون تا شوپنهاور، نیچه و هایدگر، محصول تلاش برای فکر کردن به مرگ است. پرسش «مرگ» با همه‌ی پرسش‌ها فرق دارد. ولی به همه‌ی پرسش‌ها، عشق، نفرت، جنگ، جامعه، سیاست، گره خورده است. چرا باید کتابی درباره‌ی مرگ بخوانیم؟ اصلا چرا باید به مرگ فکر کنیم؟ شاید بگوییم فکر کردن به مرگ، فکری «سالم» نیست. ناخوش است. شاید بهتر باشد به روی خودمان نیاوریم. ولی تا کجا؟ اگر عاشق شدیم چه؟ وقتی عاشق می‌شویم دیواری که دور زندگی تک‌وتنهای خودمان کشیده‌ایم فرو می‌ریزد و ناگهان زندگی شخصی دیگر برایمان مهم می‌شود. مدام دلواپس‌ایم که آن مخلوق اعجاب‌آور در معرض آسیب است. ما باز می‌مانیم و مرگ و یا دست‌کم تهدید مرگ. در این کتاب میخوانیم: چگونه باید با مرگ مواجه شد؟ پرسشی که گویی در برخی مواقع حساس، مثال در هنگام خطر، با سماجت بیشتری خود را به رخ می‌کشد. ولی در واقع همواره به قوت خود باقیست و در آشکار و نهان، همراه ما. انسان حیوان عجیبی است که می‌داند روزی باید بمیرد. بی‌تردید، احساس بنیادین آسیب‌پذیری در همۀ موجودات زنده مشترک است. ولی فقط انسان از خصلت ناپایدار وجود خود آ گاه است. می‌داند که وجود او تا ابد بر دوام نیست و درست همانگونه که آغازی داشته، روزی نیز به پایان می‌رسد. زایش و مرگ، این دو سرحد وجود، فقط برای دیگران روی می‌دهد، نه برای کسی که آن را از سر میگذران و هم از این رو، هیچ تسلط و اختیاری در آن ندارد. میتوان مرگ را تسریع کرد یا به تأخیر انداخت، میتوان با خودکشی باعث آن شد یا با مراقبت درست، آن را به تعویق انداخت؛ ولی نمیتوان میان مردن و نمردن یکی را برگزید، خودم زادن همانگونه که میان زادن و نزادن. و درست همانگونه که در زمان زادن خودم نبودم عنی خواهان آن نبودم و متعلق به گذشتهای است که هرگز برای من حکم زمان حال را نداشته، و به همین دلیل آن را به یاد ندارم – بنابراین، مرگ نیز رویداد آینده‌ای است که هرگز بر سر من نخواهد آمد، چرا که دیگر نیستم تا شاهد آن باشم، اگرچه می‌دانم که از آن گریزی ندارم. در زادن، چیزی هست که همواره برای هر یک از ما درک‌ناپذیر می‌مانَد (مثلاً هیچ تصوری از به دنیا نیامدن نداریم)، ولی معمای مرگ، معمای نابودی کامل وجود ما، بیش از زادن، عقل ما را نکار می‌کند. بنابراین، زایش و مرگ رویداد‌هایی نیست که مرزهای نهایی وجود ما را از بیرون تعیین کند، بلکه وجوه بنیادین وجود ماست. و همچنان که هر فرد به صِرف زاده‌شدن باید عهده‌دار مسئولیت‌هایی شود، باید با چشم‌انداز مرگ آینده‌ی (a venir) خود نیز رودرو شود.

سلاوی ژیژک در فاصله کمتر از پنج سال، با انتشار چهار کتاب راهگشا، شهرت یکی از متفکران چالش برانگیز، آگاه کننده و رسواکننده اخیر را به دست آورده است. شاید بیش از هر نویسنده دیگری، نوشته‌های او قانع‌کننده‌ترین شواهد موجود برای شناخت ژاک لاکان به‌عنوان فیلسوف برجسته عصر ما باشد. ژیژک در گام برداشتن با تفکر منفی، نقد معاصر ایدئولوژی را به چالش می کشد و با انجام این کار راه را برای درک جدیدی از تضاد اجتماعی، به ویژه طغیان های اخیر ناسیونالیسم و مبارزه قومی باز می کند. ژیژک می‌پرسد، آیا ما محدود به جهان پست مدرنی هستیم که در آن حقیقت به تأثیر احتمالی رویه‌های گفتمانی گوناگون تقلیل می‌یابد و سوبژکتیویته ما از طریق انبوهی از مواضع ایدئولوژیک پراکنده می‌شود؟ پاسخ او خیر است و راه خروج، بازگشت به فلسفه است. این بازنگری به ایده آلیسم آلمانی به ژیژک اجازه می دهد تا نقد ایدئولوژی را به عنوان ابزاری برای افشای پویایی جامعه ما بازنگری کند، که یکی از جنبه های مهم آن بحث بر سر ناسیونالیسم است، به ویژه آن گونه که در بالکان - خانه ژیژک - گسترش یافته است. او بحث در مورد ناسیونالیسم را وارد حوزه سیاست فرهنگی معاصر می کند و بن بست متمرکز بر ملی گرایی ها را همزمان با آرمان های فاشیستی و ضد استعماری می شکند. ژیژک به طرز تحریک آمیزی استدلال می کند که آنچه موجب تضاد ملی گرایانه و قومی می شود، امتناع جمعی از لذت خودمان است. این اثر با استفاده از نمونه‌هایی از فرهنگ عامه و تئوری عالی برای روشن کردن یکدیگر - اپرا، فیلم نوآر، جهان‌شمولی سرمایه‌داری، بنیادگرایی مذهبی و قومی - گواه این واقعیت است که کانت و هگل بسیار رادیکال‌تر از سوفسطایی‌های پست مدرن، معاصران ما هستند. این کتاب موضوع تاریخ، فلسفه، منطق به چاپ رسیده است.اکنون فروپاشی دیگری بزرگ به بخشی از تجربه‌ٔ هر روزه‌ٔ ما تبدیل شده است. ژیژک در کتاب درنگیدن با امر منفی هرگونه تلاش برای گریز از پذیرش این فروپاشی را خوار می‌شمارد ــ خواه عقب‌نشینی بزدلانه به سنت و پناه‌جویی در اَشکال پیشادکارتیِ اتحاد با دیگری بزرگ، خواه توسل کلبی‌منشانه به حقایق نسبی. از دید او، یگانه راه حقیقی در مواجهه با فروپاشی دیگری بزرگ، تکرار حرکت کانت و هگل، به گردن گرفتن نبود دیگری و «درنگیدن با امر منفی» است. از این‌رو، او در کتاب حاضر، با به‌کارگیری مثال‌هایی از فرهنگ عامه و فلسفه‌ٔ محض ــ از فیلم نوآر و تاریخ اپرا و تاریخ فلسفه گرفته تا ظهور ملی‌گرایی و نزاع‌های قومی و بنیادگرایی‌های دینی ــ نشان می‌دهد که کانت و هگل، بسی بیش از سوفیست‌های پسامدرن، معاصران ما هستند.