جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در جامعة اسلامی، تبلیغ دین از وظایف اصلی نهاد دینی است و حوزة علمیه به‌عنوان یک نهاد علمی ـ دینی از بدو تأسیس بر اهمیت تبلیغ تأکید ورزیده است. از سویی، امر تبلیغ متأثر از خواست‌ها و نیازهای اجتماعی مردم است و با توجه به حاکمان به‌عنوان عوامل بیرونی و ساختار حوزه به‌عنوان عوامل درونی تحول می‌یابد، که این امر نیازمند بررسی تاریخی است. حوزة علمیة قم از بدو تأسیس تا کنون دو دورة پیش و پس از انقلاب را تجربه کرده است. دردورة پیشاانقلاب عوامل بیرونی‌ای همچون رویکردهای پهلوی که سبب مدرن شدن زندگی اجتماعی مردم شد و ازاین‌رو نیازهای جدید مردم درخواست‌های جدیدی را به‌سمت حوزة علمیه در دوران حاج‌شیخ عبدالکریم حائری و آیت‌الله بروجردی روانه کرد، سبب احساس نیاز به تحول در بخش‌های مختلف حوزة علمیه، از جمله تبلیغ، شد. پس از انقلاب نیز با توجه به تحول ساختار حکومت و توجه به نیازهای اجتماعی مردم در نسبت با دین (عامل بیرونی) ازیک‌سو و به‌تبع آن، تحول در ساختار حوزه (عامل دورنی) ازسوی‌دیگر، امر تبلیغ دین دچار تحول شگرفی شد، که از نتایج آن تأسیس نهادهای تبلیغی، به‌روزرسانی و تلاش برای کارآمدی امر تبلیغ و پاسخ‌گویی به نیازهای مردم بوده است. افزودنی است که شناخت شرایط سیاسی ـ اجتماعی جامعه به‌منظور تحول در بخش‌های حوزه توسط دانش اجتماعی که با شناخت شرایط اجتماعی، فعالیت‌های تحول‌گرایانه صورت پذیرفت. در این پژوهش با استفاده از روش بررسی اسناد تاریخی مربوط به پیش و پس از انقلاب و به‌کارگیری روش تحلیل متحوای کیفی برای بررسی محتوای شرح وظایف نهادهای تبلیغی، به تحلیل نسبت یادشده پرداخته‌ایم.

علوم اسلامی، حدیث، تفسیر، فقه و کلام در دورة معاصر رونقى دوباره یافته‌اند. تبیین علل و زمینه‌هاى این رونق، مسئلة این پژوهش است که با نظریة روش‌شناسى بنیادین و روش تحلیلى مورد تبیین قرار گرفته است. احیاى حکمت صدرایی، توسعة علوم تجربی، ظهور رقباى علمی، حضور فلسفه‌ها و علوم غربى و از همه مهم‌تر باور به عدم کفایت آثار موجود، ازجمله عوامل معرفتى این امر به‌شمار می‌روند. توجه به نیازهاى روز، اتخاذ رویکردهاى جهانى و تقریبی، تأسیس مراکز علمی، تدوین آثار علمى و تلاش براى گسترش تعاملات علمی، در زمرة عوامل فردى قرار دارند. درخصوص زمینه‌هاى سیاسى ـ اجتماعى نیز می‌توان به ظهور استعمار، حکومت‌هاى استبدادی، مواجهه با غرب، انقلاب اسلامی، تحول در نظام آموزشى و تقسیم کار علمى اشاره کرد. عوامل معرفتى با ایفاى نقش علّی، و عوامل فردى و عوامل اجتماعى ـ سیاسى با ایفاى نقش اعدادی، رونق علوم یادشده را در قم معاصر به‌دنبال داشته‌اند.

در 60 سال گذشته، جنگ داخلی مخرب ترین شکل درگیری نظامی خشونت آمیز بوده است. زمانی که مسائل حل نشده و جناح ها آشتی نکرده اند، دوباره جنگ های داخلی شروع می شود. آشتی که از بازگشت به جنگ داخلی جلوگیری می کند، دشوارترین و مهم ترین وظیفه سیاسی دوران ما است. روش‌های پدیدارشناختی می‌توانند انواع وفاداری را که افراد به گروه‌های مختلف گواهی می‌دهند، روشن کند: دولت، نهادهای قانونی و قضایی، نیروهای مسلح آن. نیروهای مسلح در شورش مجتمع های معدنی و صنعتی فراملی و شرکت های چند ملیتی. قاچاقچیان اسلحه عواملی که از بازرگانان، صاحبان زمین های ثروتمند، و شرکت های معدنی، از معادن و شرکت های چوب مالیات می گیرند. عواملی که از دیاسپورا کمک می گیرند. آدم ربایی برای باج. سیاستمداران و افسران نظامی درگیر سودجویی در جنگ بودند. باندهای جنایتکار آشتی امکان‌پذیر نخواهد بود مگر اینکه حقیقت در مورد بی‌عدالتی‌هایی که محرک درگیری هستند و در مورد جنایاتی که در جریان درگیری انجام شده است، ثابت شود. چه نوع حقیقتی می توانند تولید کنند و چه نوع حقیقتی لازم است؟ آیا حقیقتی که کمیسیون حقیقت منتشر می‌کند، تعارض را حل می‌کند و بر آشتی تأثیر می‌گذارد یا به تداوم درگیری منجر می‌شود؟ تعداد زیادی از جنایات جنگی و جنایات معمولی که تحت پوشش جنگ مرتکب شده اند، تحلیل پدیدارشناسی می تواند عدالت انتقالی و عدالت ترمیمی را که ممکن است مصالحه نیاز داشته باشد، روشن کند.

پرسش از معنای علم و منطق تبیین در علوم اجتماعی بحث بنیادینی است که با فهم کلان از هستی ارتباط مستقیم دارد. ملازم با رشد و گسترش رایانه ها و نهادینه شدن منطقِ ریاضیِ صفر ـ یک، تغییرات بنیادینی در فهم از هستی ایجاد شد. فلسفه علوم اجتماعی از منظری فلسفی به نسبت جهان اجتماعی و منطق فهم آن با این تغییرات بنیادین می نگرد. بسیاری از تحقیقاتی که تا کنون درباره تبیین اجتماعی در جهان سایبر انجام شده، صورت های جدیدی از تبیین در بستر جهان سایبر به مثابه یک بنیان هستی شناسی جدید است. تحلیل این نتایج از منظری بنیادین، در یک تقسیم بندی کلان دو جریان را معرفی می کند. اول رویکردهایی که نوعی ارتجاع به روش های مدرن تبیین اجتماعی را دنبال می کنند؛ دوم روش هایی که تلاش می کنند مسیرهای جدیدی را برای منطق تبیین اجتماعی در جهان سایبر فراروی بشر قرار دهند. هرچند نهایتاً در ارائه نظام منطقی جامع و منسجم متناسب با تغییرات بنیادین، خلأها و نقص های فراوانی دارند. در مجموع تمام تلاش ها برای طرح امکان جدیدی از علم اجتماعی در دو دسته کلان قابل بازیابی اند. بالطبع متناسب با مسئله و مسیر تحقیقی که پیش گرفته شده، روش توصیفی ـ تحلیلی مورد استفاده قرار گرفته است.