جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع تحقیق حاضر، سیمای جامعه در آثار سیف فرغانی و عبید زاکانی است. برای این منظور، سیمای جامعه در آثار سیف و عبید، ویژگی‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، مذهبی، آداب، اعتقادات و باورها مورد تحلیل قرار گرفته است. در بخش هیئت حاکمه، نقش پادشاهان، وزیران، دبیران، حاجبان، عمیدان، قاضیان، محتسبان و... بررسی شده است. در بخش بعدی به بررسی ورزش‌ها و سرگرمی‌های جامعه‌ی آن عصر، شطرنج، نرد و چوگان اختصاص داده شده است. در قسمت‌های بعدی درباره‌ی اقشار مختلف جامعه مانند: روحانیان و وارستگان، خادمان علم و فرهنگ، پیشه‌وران و اهل حِرَف، کارگران، راندگان و طفیلیان بحث و بررسی شده است. در بخش آداب و سنن، به آداب مختلف جامعه‌ی عصر سیف و عبید مانند: آداب گرمابه رفتن، سوگواری، عیادت کردن، مهمانی‌ها، عروسی‌ها و ... بررسی شده است. در بخش اعتقادات و باورهای مردمی مانند اعتقاد مردم به شفابخشی نَفَس پاکان، عذاب قبر و حشر ظالمان، گنج و طلسم، فال و قرعه، قضا و قدر و چشم‌زخم و ... می‌باشد. بنابراین ادبیّات علاوه بر هدف بودن، می‌تواند به عنوان ابزار قدرت‌مندی برای بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی محسوب شود و بستر تعالی‌بخش، شکوفاگرِ اندیشه‌ها و حاوی عناصر سازنده‌ی شخصیّت انسان‌ها به کار آید.

هر سند حقوقى بر اساس مبانى خاصى تدوین مى‌شود از جمله سندهاى حقوقى، اعلامیه حقوق بشر اسلامی است که در نشستى با حضور سران کشورهاى اسلامى در قاهره در سال 1364 با 25 ماده حقوقى به تصویب رسید.قبل از پرداختنبه مبانى دینیاین اعلامیه لازم است حجیت منابع دینی مورد بررسی قرار بگیردچرا که بدون در نظر گرفتن حجیتمنابع ، استناد کردن به آنها امریست نا معقول، به همین علتدر میان منابع حقوقی، قرآن و سنت و عقل ازحجیت کامل برخودارند ولذا مى‌توان اصول این اعلامیه حقوقى را به این سه منبع استناد کرد گرچه به دو منبع اول به مراتب بهتر است.مرحله بعد اصول هفتگانهاین اعلامیه است که عبارتند از: اصل حیاتمادیو معنوی و اصل کرامت و... . وقتی این اصول مشخص باشد استناد کردن به منابع مطلب را واضحو روشنتر می کند.امّا مبانى دینیاین اعلامیه که اصل مطلب را در برمی‌گیرد، همان مستند ات دینیاین اصول هفتگانهاست و در ادامه برای تکمیل بحث، به مبانی کلامی نیز اشاراتیرفته است.بنابراین تعدادی ازاین اصولدر بحث انسان شناختى مطرح است که عبارتند از: اصل حیات مادى، اصل حیات معنوى، اصل کرامت، اصل آزادى، اصل امنیت اجتماعى، اصل عدالت، اصل مسئولیت، اصل مالکیت، اصل نیکوکارى، اصل احترام به دیگران، اصل امر به معروف و نهى از منکر، اصل حفظ محیط زیست، اصل تشکیل خانواده، اصل حقوق زنان، اصل تقوا.و برخى دیگر در بحث خداشناختى مطرح است که عبارتند از: اصل ولایت الهى، اصل مرجعیت شریعت، اصل مساوات، اصل عدالت. و برخى هم در بحث معرفت شناختى مطرح است که اصل تعلیم وتربیت است.

بنیاد حماسه به طور کلی بر اساس سرگذشت انسان آرمانی و ستایش شکوهمندی و سرافرازی پهلوان و قهرمان استوار شده است. تقابل زندگی و مرگ در داستانهای شاهنامه به وضوح و به کرّات آمده است. از نگاه تیزبین فردوسی مرگ جسمانی با همه ی ترس آور بودنش، قطعی و گریزناپذیر است. تلاش در زندگی و خدا پرستی رمز جاودانگی و مانایی است و نیک نامی را به دنبال دارد. مرگ با زندگی پیوند تنگاتنگ و ناگسستنی دارد و به تعبیر رساتر مرگ ادامه ی زندگی است.فردوسی در تمام مراحل زندگی مرگ را به یاد می آورد و تأکید می کند،که چراغ عمر هر زاده ای با تند باد مرگ خاموش می شود. و(ساز و نهاد هر تولّدی)، (سرانجام هر زایشی)، بهره مندی از (بستر خاک)و (بالینی از خشت) است.زبونی و درماندگی انسان در برابر سرنوشت و بازیهای چرخ ناپایدار از نگاه دقیق فردوسی ، صحنه های هیجان انگیزی از حیرت و وحشت آدمیزاد را در برابر سایه ی شوم تقدیر که گاهی بر هم زننده ی لذاید و در هم شکننده ی عمرهای دراز است، به خوبی روایت شده است.مرگ با همه ی شکنندگی و ترسناکی، دادست و بیداد نیست، چرا که مرگ در چشم انسان معاد باوری چون فردوسی، مایه ی انتقال از این جهان خاکی و پر از درد و رنج، به جایگاه بهتر به نام جهان آخرت و سرای جاودانی است . (چو آرام یابد به دیگر سرای)، (گه رفتن آمد به دیگر سرای). فردوسی، روایتگر مرگ های آرمانی و جاودانی قهرمانان،پهلوانان و شاهان نامداری چون فریدون، ایرج، سیاوش، سهراب، رستم، کیخسرو ، اسفندیار و... است که ساختاری تراژدیک وغم انگیز دارند.مرگ سیامک اوّلین مرگ پاک و اهورایی شاهنامه، قتل ناجوانمردانه ایرج، اولین شهید شاهنامه، مرگ اسطوره ای سیاوش، جوانمرگی سهراب، کوچ عارفانه کیخسرو، مرگ اسفندیار، خودکشی جریره و شیرین، یکی در کنار جسد پسر ودیگری در دخمه ی شوهر شکوهمندش، مرگ تلخ و جانکاه رستم پهلوان رؤیایی شاعر، مرگ نابکارانی چون سلم و تور، افراسیاب، گرسیوز و... در اثر سترگ فردوسی، جاودانه و ماندگاراند.

اديان الهي و آيين‌هاي غيرالهي و نيز فيلسوفان بشري براي ساختن جامعه مطلوب توصيه‌ها و برنامه هايي را ارائه كرده‌اند.قرآن و عترت دو منبع اصلي معارف و دو هديه بي بديل الهي به بشر و راهنما به بهترين و استوارترين راه كمال و سعادت انسان تا پايان جهانند. لذا يكي از بزرگترين نعمت‌ها و منت هاي پروردگار نسبت به بندگانش بعثت رسول اکرم(ص) و نصب اوصياي ايشان يعني امامان معصوم از جانب اويند. نصب آنان اكمال دين و اتمام نعمت است. خداوند تعالي به امامان ويژگي هاي منحصر به فردي داده كه در صورت بهره مندي کامل بشر، از آن ذوات مقدس، آرزوي ديرينه او يعني جامعه آرماني تحقق خواهد يافت.سوال اصلي ما در اين رساله، اين است که نظريه امامت (در مذهب شيعه اثني عشري) مبتني بر آموزه‌هاي قرآن و عترت چه نقشي در تحقق جامعه آرماني ايفا مي‌کند؟جامعه آرماني به استناد قرآن و روايات، جامعه اي است که مردم در انديشه و عمل ولايت الهي را پذيرفته اند؛ امام حاکم است و مردم ولايت پذيرند؛ هدف و تلاش آن جامعه رشد معنوي و مادي بشر است؛ دائما در حال رشد و شكوفايي است؛ ميزان معرفت ديني مردم بالاست؛ کرامت انسان‌ها در آن رعايت مي‌شود؛ مردم و مسوولان عدالت و تقواي الهي را در تمام شوون آن به پا مي‌دارند؛ استکبار ستيزند، با ظلم مبارزه و مظلوم را ياري مي‌کنند؛ انسانها نسبت به يکديگر محبت دارند و به هم احسان مي‌کنند؛ اهل عفو و صفح اند؛ اهل صبر و استقامت براي حق و تواصي عمومي به حق و صبرند؛ در مسائل فردي و اجتماعي با افراد ذي صلاح مشورت مي‌کنند؛ سلامت، بهداشت، نظم و امنيت برقرار است؛ تلاش در توليد و قناعت در مصرف، فرهنگ عمومي جامعه است. اصل امامت در مکتب شيعه اثني عشري، تحقق بخش شاخص‌هايي است که از جامعه آرمانيِِ مورد نظر قرآن و عترت بيان شد. لذا براي تحليل اين موضوع ويژگي‌هاي امام مورد بررسي قرار گرفته است. ويژگي هاي امام در ارتباط با تحقق جامعه آرماني به دو دسته كلي تقسيم مي‌شوند: ويژگي هاي ناظر به مقام امامت و ويژگي هاي ناظر به هدايت خلق. ويژگي‌هاي ناظر به مقام امامت عبارتند از : نصب الهي، عصمت، علم، ولايت، ابتلاء، صبر و يقين؛ و ويژگي‌هاي ناظر به هدايت خلق عبارتند از : هدايت علمي، هدايت به امر، ساست و حکومت، هدايت ديني و دفاع از دين باوران، پدري دلسوز و مهربان واصلاح جهانيامام با حاکميت الهي خود، علاوه بر مديريت جامعه، هدايت علمي و هدايت به امر مي فرمايد؛عقل و علم را در جامعه رشد مي دهد و با ابزار سياست و حكومت، عدالت را برپا و به اصلاح جهاني مي پردازد. اصل امامت، در آموزه‌هاي مکتب شيعه اثني عشري تحقق بخش آن جامعه براي اعتلاي اعتقادي، اخلاقي، فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي است. هر كدام از مواردي كه ذكر شد نيز زير شاخه هايي دارند؛ كه در حد مجال و هدف اصلي رساله، به آن‌ها پرداخته شده است.

بوصيري و عطار دو شاعر مسلمان هستند كه در باره ي پيامبر (ص) مدايح قابل توجهي دارند. مضاميني همچون حقيقت محمدي، معجزات و كرامات پيامبر (ص)، معراج، فضايل اخلاقي، برتري بر ديگر پيامبران و شفاعت از جمله مواردي است كه هر دو شاعر به آن پرداخته اند، اما مضاميني همچون مقدمه غزلي، نقد عقايد اهل كتاب و جنگ و جهاد را تنها بوصيري بكار برده است . بوصيري صفات پيامبر را مستقيم و سيره وار بكار برده اما عطار مطالب را به دو شيوه مستقيم و غير مستقيم يا رمز گونه ذكر كرده است، موارد غير مستقيم عطار در خلال تصاويري هنري آمده است كه خواننده را به خود جذب مي نمايد، مدائح بوصيري به دليل سادگي و عاميانه بودن مورد پسندهمگان واقع شده و علي الخصوص برده به عنوان يك شاهكار ادبي جاودانه باقي مانده كه مورد معارضه شاعران مختلف در طول قرون متمادي قرار گرفته است، اما مدايح عطار را اكثراً خواص صوفيه خوانده و بدان توجه كرده اند . از سوي ديگر نگاه عطار به پيامبر (ص) و صفات و رفتار او نگاهي صوفيانه و عرفاني بوده و سير مراحل عرفاني را در آن حضرت به تجلي كشيده است، اما نگاه بوصيري نگاهي زميني بودهو او توان حركت در وادي عرفان را ندارد . هر دو شاعر نسبت به تعصب اظهار بيزاري كرده و در كنار مدح پيامبر به مدح اهل بيت و اصحاب نيز پرداخته اند. بوصيري همه مدايحش را در قالب قصيده بيان كرده اما عطار متنوع تر عمل كرده و مدايحش را در قالب هاي مثنوي، رباعي و قصيده آورده است.

حقوق بشر یک پدیده‌ی تازه و نوینی نیست بلکه جریانی است که در طول حیات بشری، رسیدن به آن همواره دغدغه‌ی فکری افراد بشر بوده است؛ علاوه بر آن حقوق بشر، یک حقوق جهانی است زیرا این حقوق حق طبیعی و مسلم هر فرد از خانواده بشری است و هر فردی با هر ویژگی اعم از نژاد، زبان، جنس، رنگ، دین و غیره باید از آن بهره‌مند شود. آن چه که امروزه به عنوان "حقوق بشر" زبان زد جوامع معاصر گردیده، همان حقوقی است که در صد و هشتاد و سومین اجلاس عمومی مجمع عمومی ملل متحد در 10 سپتامبر 1948در یک نسخه‌ای مدون تحت عنوان "اعلامیه جهانی حقوق بشر" بهتصویب رسید. این اعلامیه محور تعیین مهم‌ترین اصول حقوق و آزادی‌های بشر از جمله اصل آزادی، اصل برابری و مساوات و مانند این‌ها قرار گرفت؛ اما علی‌رغم جهانی بودن آن، چالش‌های بسیاری را در میان برخی ملل جهان و از جمله کشور‌های مسلمان را برانگیخت، که نادیده گرفتن مبنای اصلی حقوق بشر در اسلام یعنی یگانگی و وحدانیت خداوند و اکتفا نمودن به عقول بشری و نیز محور بودن انسان در تدوین این اعلامیه، از چالش‌های اصلی که دنیای جدید غرب برای جهان اسلام به وجود آورد؛ در نتیجه این مسأله باعث شد که مفهوم دقیق حقوق بشر در اسلام، با آن چه که در تفکر حقوقی اسلامی تحت عنوان حقوق بشر شناخته شده است، متفاوت باشد تا جایی که کشورهای مسلمان و مدافعان حقوق بشر اسلامی به دلیل تضاد بسیاری از عناصر حقوقی و اخلاقی اعلامیه با تعالیم اسلامی، در 5 اوت 1990(15 مرداد 1369) اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در قاهره، "اعلامیه اسلامی حقوق بشر" را به تصویب رساندند.

خانواده خميرمايه و سنگ بناي جامعه بزرگ انساني است. در نظام خانواده، هر يک از اعضاء جايگاه خاص خود را دارند، که با جايگاه ديگري متفاوت است. در بین اعضاء خانواده مرد دارای جایگاهی مهم و تأثیرگذار است. از یک‌سو به‌ عنوان همسر، تأمین‌کننده‌ی نیازهای روانی، عاطفی، مادی و معنوی همسر خویش است، و از سویی دیگر به‌ عنوان پدر، مسئولیت سرپرستی، حمایت و هدایت‌ فرزندان را به عهده دارد. این تحقیق بر آن است با روش توصيفي‌ـ تحليلي و با مطالعه متون دینی، به ویژه روایات و علی‌الخصوص نهج‌البلاغه، چگونگی رفتار امام علی(ع) در خانواده نسبت به همسر و فرزندان را تحت عنوان «سلوک امام علی(ع) در شئون خانوادگی با تأکید بر نهج‌البلاغه» مورد بررسی قرار دهد. ابتدا به احسان و محبت امیر مؤمنان علی(ع) به خانواده پرداخته می‌شود. از ديدگاه امام علي(ع) اساس و بنیان خانواده‌ی اسلامی بر محور صمیمیت و محبت بنا شده است. با توجه به اینکه سرسبزی و شادابی کانون خانواده به حضور بانشاط زن بستگی دارد و زن موجودی عاطفی است و نشاط وی به محبت مرد وابسته است، لذا در روایات و سیره‌ی معصومین(ع) و امام علي(ع)، درمورد محبت مرد به همسر خویش سفارش بسیار شده است و البته این محبت گرچه در رفتار مرد نشان داده می‌شود، لیکن لازم است به زبان نیز ابراز گردد. رفتار و برخورد حضرت علی(ع) با همسر و فرزندان خویش، به‌گونه‌ای بود، که نه‌تنها عطر عشق و علاقه را در زندگی میان زن و شوهر و ‏پدر و فرزند جاری می‌ساخت، بلکه باعث استحکام بنیان خانواده در سخت‌ترین شرایط می‌گرديد .‎بعد از آن این اصل در زندگي امام مورد بررسی قرار می‌گیرد که محبت و علاقه‌ی فراوان آن حضرت به اعضای خانواده هرگز مانع اجرای احکام و اوامر الهی نسبت به خانواده نبوده است. حضرت در اجرای احکام و اوامر الهی هیچ تفاوتی بین خانواده‌ی خویش و افراد دیگر قائل نبودند. از آنجایی که مرد به عنوان سرپرست خانواده شناخته می‌شود، علاوه بر محبت نسبت به اعضای خانواده وظایفی را در قبال همسر و فرزندان خویش برعهده دارد. در فصل آخر به حقوق همسر و فرزندان از دیدگاه امیر مؤمنان علی(ع) پرداخته می‌شود.

از دیدگاه اسلام، انسان از کرامت و شرافت ویژه‌ای برخوردار است. کرامت انسان به لحاظ انسان‌شناختی، بر یک سری مبانی استوار است که از حیثیت والای انسان در هستی حکایت می‌کند. انسان کریم در اسلام برترین مخلوق خداوند معرفی شده است مخلوقی که به جهت داشتن روح الهی، خرد و برخورداری از نعمت‌های مادی ومعنوی، در جهت قرب الهی سیر می‌کند. انسانِ با شرافت و کرامت، در این سیر به هدف والا می‌اندیشد؛ خود را اسیر دنیای محدود و فانی نمی‌سازد؛ اکتفا به لذت‌های وهمی را ظلم به رسالت انسانی خویش می‌داند و از هرگونه غرور و خودخواهی می‌گریزد؛ همت خویش را با ارزش‌های الهی همگون نموده و کرامتی بالاتر از کرامت ذاتی یعنی کرامت ارزشی را کسب می‌کند. اما حقوق بشر غرب، مبانی متفاوتی با آنچه برای کرامت انسان از دیدگاه اسلام دارد را تعریف می‌کند. در مبانی حقوق بشر غرب، که زیر بنای فکری آن را اندیشه‌هایی از قبیل اومانیسم، حقوق طبیعی، پوزیتویسم و پراگماتیسم، تشکیل می‌دهد؛ همه انسان‌ها به واسطه قدرت عقل و اختیاری که دارند، از یک نوع کرامت ذاتی و سلب نشدنی برخوردارند. انسان در اندیشه غرب موجودی مستقل، متکی ‌به‌خود و دارای موجودیتی از آنِ خود تلقی شده است که به هیچ قدرتی وابسته نبوده و از هیچ نیروی مافوق استمداد نمی‌جوید. در این پایان نامه، ضمن بررسی مبانی انسان شناختی کرامت انسان، به ارزیابی مبانی حقوق بشر غرب می‌پردازیم که براساس دیدگاه اسلام، مبانی همچون اومانیسم، پوزیتویسم و پراگماتیسم که مبنای فرهنگ غرب در حقوق بشر شده است، مورد نقد قرار می‌گیرد.

بهترین دلیل برای اثبات جامعیّت قرآن، قرآن کریم است. آیات دال بر جامعیت شامل آیات ناظر بر بیانگری همه چیز در قرآن یا کتاب، جهانی بودن و جاودانگی قرآن می شود. علاوه بر آیات، روایاتی و دلایل عقلی ای چون خاتمیت، تکامل دین اسلام و ... نیز جامعیّت قرآن را تصدیق می کنند.درباره ی تفسیر و تعیین قلمرو جامعیت قرآن بحث های بسیار زیادی صورت گرفته و دیدگاه های متعدّدی اظهار شده است. در این زمینه میان دانشمندان سه دیدگاه را به روشنی می توان دید:1- دیدگاه حداکثری که معتقد است قرآن همه ی علوم، حتّی علوم بشری و غیر دینی را دارا می باشد. 2- دیدگاه حداقلی که معتقد است قرآن تنها عهده دار مسائل معنوی و اخروی و شرعی است. 3- دیدگاه اعتدالی که مدافع رویکردی معتدل و مخالف افراط دیدگاه حداکثری و تفریط دیدگاه حداقلی است.فخر رازی و آلوسی، با اهتمام به موضوع جامعیّت قرآن، آن را به سان یکی از اصول اساسی خویش در تفسیر آیات قرآن قلمداد کرده اند. فخر رازی با توجه به اینکه از مفسّران متقدم به شمار می رود در تفسیر جامعیّت قرآن رویکردی حداقلی دارد و قرآن راصرفاً در حوزه ی اصول و فروع دین جامع می داند و استناد عقلی وی بر جامعیّت، علم مطلق خدا است. آلوسی، که از مفسران متأخّر به شمار می رود، هر چند در تفسیر آیات مرتبط با جامعیت نظر رازی را نقل می کند؛ اما در مقایسه با رازی در تبیین قلمرو جامعیّت از آرای دیگری نیز بهره گرفته است. و با توجّه به تحوّل علمی در قرن سیزدهم نسبت به قرن ششم، دامنه ی این بحث را گسترش می دهد و قرآن را نه تنها در دو حوزه ی اصول و فروع دین، که در سایر حوزه ها نیزجامع می داند و استناد عقلی وی بر جامعیّت، فیّاض بودن خداوند است.

چکیدهعواطفکه مجموع کشش‌ها و گرایش‌های نفسانیرا شامل می‌شود به دو دسته‌یفطری و حصولی تقسیم می‌شوندو در هندسه‌ی دورنی انسان‌‌ نقش کلیدیداشته تا آنجا کهسرنوشت او را در سایه‌سار خود رقم می‌زنند.مهندسی سازه‌واره‌هاینرم‌افزار درونی انسان به گونه‌ای است که برای تربیت، هدایت و مدیریت انسان ملاحظه عواطف وی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. از‌این‌رو قرآن در جذب انسان به سمت و سوی هدایت وسعادت، روش خاصی دارد که این پژوهش کوشیده است روشقرآن در جذب عاطفی انسانرا به صورت نظام‌مند بررسی کند.در این بارهبا مطالعه‌یچیستی، هستی، گستره‌یعواطف و ارزش آنهاو نیز میزان توجه قرآن به این ویژگی انسان و بیان اصول، مبانی و راهبرد‌های جذب عاطفیروش قرآن با نگاه ضمنی به راه‌کار‌های کلی و کاربردی آن، این پژوهش سامان یافته است.طرح بحث پیرامون معناشناسی واژگان عاطفی قرآنیبه ویژه واژگان عاطفی‌ایکه در رابطه با خداوند متعال در قرآن آمده است و تقریر چالش‌هایجدی پیرامون معنا و مفهوم آنها و نقل و نقد دیدگاه‌های اندیش‌وران و بیان زاویه‌ی پنهان نگره‌های بنیادینِ دیدگاه‌هایآنها از جنبه‌های نو در این پژوهش استاز‌این‌رو گوشه‌هایی از لغزش‌های معنا و مفهوم‌شناسان و لغت‌پژوهان در این عرصه را نمایانده و نیازهای پژوهشی مسئله را روشن کرده است.