جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

علوم اسلامی، حدیث، تفسیر، فقه و کلام در دورة معاصر رونقى دوباره یافته‌اند. تبیین علل و زمینه‌هاى این رونق، مسئلة این پژوهش است که با نظریة روش‌شناسى بنیادین و روش تحلیلى مورد تبیین قرار گرفته است. احیاى حکمت صدرایی، توسعة علوم تجربی، ظهور رقباى علمی، حضور فلسفه‌ها و علوم غربى و از همه مهم‌تر باور به عدم کفایت آثار موجود، ازجمله عوامل معرفتى این امر به‌شمار می‌روند. توجه به نیازهاى روز، اتخاذ رویکردهاى جهانى و تقریبی، تأسیس مراکز علمی، تدوین آثار علمى و تلاش براى گسترش تعاملات علمی، در زمرة عوامل فردى قرار دارند. درخصوص زمینه‌هاى سیاسى ـ اجتماعى نیز می‌توان به ظهور استعمار، حکومت‌هاى استبدادی، مواجهه با غرب، انقلاب اسلامی، تحول در نظام آموزشى و تقسیم کار علمى اشاره کرد. عوامل معرفتى با ایفاى نقش علّی، و عوامل فردى و عوامل اجتماعى ـ سیاسى با ایفاى نقش اعدادی، رونق علوم یادشده را در قم معاصر به‌دنبال داشته‌اند.

پرسش از معنای علم و منطق تبیین در علوم اجتماعی بحث بنیادینی است که با فهم کلان از هستی ارتباط مستقیم دارد. ملازم با رشد و گسترش رایانه ها و نهادینه شدن منطقِ ریاضیِ صفر ـ یک، تغییرات بنیادینی در فهم از هستی ایجاد شد. فلسفه علوم اجتماعی از منظری فلسفی به نسبت جهان اجتماعی و منطق فهم آن با این تغییرات بنیادین می نگرد. بسیاری از تحقیقاتی که تا کنون درباره تبیین اجتماعی در جهان سایبر انجام شده، صورت های جدیدی از تبیین در بستر جهان سایبر به مثابه یک بنیان هستی شناسی جدید است. تحلیل این نتایج از منظری بنیادین، در یک تقسیم بندی کلان دو جریان را معرفی می کند. اول رویکردهایی که نوعی ارتجاع به روش های مدرن تبیین اجتماعی را دنبال می کنند؛ دوم روش هایی که تلاش می کنند مسیرهای جدیدی را برای منطق تبیین اجتماعی در جهان سایبر فراروی بشر قرار دهند. هرچند نهایتاً در ارائه نظام منطقی جامع و منسجم متناسب با تغییرات بنیادین، خلأها و نقص های فراوانی دارند. در مجموع تمام تلاش ها برای طرح امکان جدیدی از علم اجتماعی در دو دسته کلان قابل بازیابی اند. بالطبع متناسب با مسئله و مسیر تحقیقی که پیش گرفته شده، روش توصیفی ـ تحلیلی مورد استفاده قرار گرفته است.

عنصر بنیادین در تعیین نسبت میان مردمی شدن و آسیب‌دیدگی خانواده، مسئله جنسیت است. خانواده اسلامی بر بنیاد تفاوت‌ جنسبت و نقش‌های جنسیتی استوار بوده و دارای هویت اخلاقی و ساختار عمودی تعدیل یافته است. اما خانواده مردمی‌شده مبتنی بر تشابه نقش‌های جنسیتی، حقوق‌مدار و دارای ساختار افقی است. این مقاله با استفاده از رویکرد فرهنگی، کوشیده است در پرتو تقابل فرهنگ امروزی با فرهنگ اسلامی در موضوع جنسیت، نقش مردمی‌شدن در بحران خانواده‌‌‌های اسلامی در سه سطحی مترتب به‌هم صورت‌بندی می‌شود: 1) در سطح انکار تفاوت‌های جنسیتی، بحران هویت ‌جنسیتی، فروپاشی اقتدار مردانه و زنانه شدن خانواده تحلیل شده است. 2) در سطح انکار نقش‌های جنسیتی، تضعیف نقش‌های مادری و همسری بررسی شده و با تأکید بر اشتغال زنان، فرایند تبدیل شدن خانه به خوابگاه فهم‌پذیر شده است. 3) در سطح تشدید حقوق‌محوری، به برخی دیگر از آسیب‌ها توجه شده که در محورهای سه‌گانه (مناسبات طلبکارانه، افزایش منازعات خانوادگی، و بی‌خانمانی) طبقه‌بندی شده ‌است. نکته مهم این است که در این پژوهش، آسیب‌های مهمی که از خاستگاه مردمی‌شدن بر خانواده‌های اسلامی تحمیل می‌شود به‌گونه‌ای صورت‌بندی شده که با ملاحظه پیوند نظام‌مند آنها و دلالت‌هایی که هرکدام در دیگر ابعاد حیات خانوادگی دارد، می‌تواند تمام آسیب‌های نهاد خانواده را فهم‌پذیر سازد. همین امر موجب می‌شود محتوای این پژوهش متفاوت با پژوهش‌های دیگر باشد.