جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زمان تأليف: قرن سيزدهم هـ. ق. نويسنده مي گويد چون از دين آبائي خود نصرانيت باسلام رو آوردم در كتاب هداية المضلين به رد عقايد آنها پرداختم و اصول هفتگانه آنها را يك يك باطل نمودم ولي چون به افكار و عقايد صوفيان دست يافتم و اشعار گلشن راز را خواندم ديدم كه اين گروه كم از نصاري نيستند و اينها نيز به همان امور معتقدند پس بر آن شدم كه برد عقايد ايشان پردازم و نشان دهم كه چگونه آنها گرفتار كفريات مسيحيانند. اين رساله به فارسي است. (عبدالله انوار) وي در عهد شاه سلطان حسين صفوي مي زيسته و كتاب خود، هداية الضالين را در رد بر نصاري و اثبات حقانيت اسلام و تشيع به نام آن پادشاه كرده است [ در خيراتيه آقا محمد علي بهبهاني كرمانشاهي - كه در رد صوفيه است - آمده كه علي قلي پادري مستبصر در هداية الضالين خويش آورده كه صوفيان اسلام مذهب خود را از نصاري اتخاذ كرده اند، اما چنانكه ديده مي شود علي قلي در رساله حاضر - رد صوفيه - اين سخن را به تفصيل آورده و بيان عقائد نصاري را در مورد اتحاد خداوند با عيسي در رحم مريم به كتاب هداية الضالين خود ارجاع مي دهد. ] مؤلف در اين رساله چند بار از هداية الضالين خويش ياد ميكند. و علت پرداختن به تأليف رساله حاضر را چنين بيان مي دارد: «در آن هنگام (هنگام تأليف هداية الضالين) كه اين كمترين مشغول رد اين اعتقاد فاسد ايشان (اعتقاد نصاري به اتحاد خداوند با عيسي در رحم مريم) بودم جوابي از طرف ايشان به خاطر رسيده ... كه هرگاه شما اين اعتقادها را ... باطل مي دانيد ... چرا متوجه احوال صوفيه خود نمي شويد ... كه به وحدت وجود قائلند و وجود الهي را ساري در جميع اشياء مي دانند بر خود لازم ساختم كه شمه اي از احوال صوفيه ... در اين رساله به تحرير در آورم كه شيعيان ... به زهد و تقواي ظاهري ... به شال پوشي و رياضت كشي ... به ولايت و پيري ايشان اعتقاد بهم نرسانند و خود را از داخل نصاري شدن محفوظ دارند» تنها نسخه اي از آن كه مي شناسيم و كامل است نسخه مسجد سپهسالار (مطهر كنوني) است. (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: آغاز 1: سزاوار حمد و ثناي كثير خداوند سميع و بصير است ... آغاز2: بحر پر آشوب وجود و مستغرقان درياي وحدت موجود ... اما بعد چنين گويد تراب اقدام متابعين ائمه هدي عليهم السلام عليقلي جديد الاسلام كه بعد از مشرف شدن به دين مبين محمدي صلي الله عليه و آله جميع عقائد نصاري را كه در باب اقانيم ثلاثه دارند ... در كتابي موسوم به هداية المضلين جمع آورده ... . رد و باطل نموده ... در حين رد اصل دوم ... كه تعلق به انسانيت دارد يعني ... به اين كه حق تعالي داخل رحم مريم شد ... انجام كتاب: گويند در اين طايفه خوبان هستند خوبي به بلاي بد گرفتار شود اميد دارم كه خداي تعالي ظهور قائم آل محمد را صلي الله عليه و آله نزديك گرداند كه هر كس به آنچه اختيار كرده است شادمان يا محزون شود. [فهرست سپهسالار 5/6؛ ملي 10/181؛ مجلس شورا 23/239؛ منزوي 789: 2؛ فهرستواره منزوي 6/148]

شيخ الطائفه ابو جعفر محمد بن حسن طوسي متوفي 460 هـ ق، كتاب معروفي دارد بنام مصباح كه اين كتاب را علامه حلي متوفي 726 هـ ق، خلاصه نموده است و بنام منهاج الصلاح في مختصر المصباح موسوم داشت و بر آخر اين كتاب، يك باب افزود كه در عقائد بود و اين باب بنام باب حاديعشر ناميده شد و بعلت شمول آن بر مطالب اعتقادي شيعه اين باب بصورت مجزي تحرير يافت و بر آن شروح و حواشي و تعليقاتي نگاشته گرديد كه از آنجمله مولي عبدالباقي بن محمد حسين بر اين باب حاديعشر گزارشي بعربي نگاشته است و بنام حاشيه باب حادي عشر خوانده شده است و سپس از او خواستند تا اين گزارش را بفارسي بنويسد، او نيز رساله اي بتفصيل بزبان شيرين فارسي نبشت و باسم ذخيرة يوم المحشر في شرح الباب الحادي عشر مسمي ساخت گويا پس از اين كتاب ذخيره را خلاصه كرده است و بنام روضة الانوار و زبدة الافكار ناميده است. (محمود فاضل) حاشيه توضيحي نسبتاً‌ مختصري است بر رساله «الباب الحادي عشر» علامه حلي با عناوين «قوله - قوله» و گاهي به رد و ايراد نيز مي پردازد. اين حاشيه جز شرح فارسي مفصل شارح است كه به نام «ذخيره يوم المحشر في شرح الباب الحادي عشر» پس از اين حاشيه نوشته است. (احمد اشكوري) [الهيات مشهد 2/266؛ مركز احياء ميراث 1/503؛ نشريه 13/387؛ رايانه ملي 1178]

رساله اي است در رد گفتار آقا جمال الدين بروجردي ابن ملا علي حكمي كه مؤلف پس از بازگشت از نجف اشرف (در ماه مبارك رمضان سال 1313هـ ق در همدان) نگاشته است با عناوين (قال لعنه الله، اقول) (سيد محمود مرعشي و محمد حسين اميني) [مرعشي 44/343]

رساله اي متوسط در رد فلاسفه و حکماء است که درسابق نيز کتابي در اين باره بنام «توحيد نامه» نگاشته بوده و در مقدمه از آن نام مي برد. کتاب که به شاه سلطان حسين صفوي (1105-1135ق) تقديم شده، در يک مقدمه در شرف معرفت و وجوب تحصيل معرفت صحيح و چند فصل و يک خاتمه درذکر حديث بيضه تنظيم شده است. او در ابتدا آورده است: « كتاب جلاء القلوب في معرفة تعالي بالنظر في العالم و التفكر في خلق السموات و الارض و بيان بطلان طريقة الفلاسفة في معرفته تعالي ». اگر چه متكي به دين است ولي خوب از فيلسوفان در مباحث وجود و عدم و جعل خرده گرفته است. آنچه از سبك كار و روش مؤلف ديده مي شود، نشان دهنده جريان فكري شايع عصر سلطان حسين صفوي است كه علوم عقلي و فلسفي مورد مخالفت جدي قرار مي گيرد و تاليفات گوناگوني در رد و نقد روش فلاسفه نوشته مي شود كه مي توان به عنوان نمونه آن را در كارهاي ملا محمد طاهر قمي و بوارق مشرقه سيد حسين تفرشي و تحفة الموحدين سميع بن غلام علي قمي ديد. در ص ع آمده: « كتاب جلاء القلوب في معرفة تعالي بالنظر في العالم و التفكر في خلق السموات و الارض و بيان بطلان طريقة الفلاسفة في معرفته تعالي » در يك مقدمه است در ذكر شرف معرفت و وجوب تحصيل معرفت صحيح، سپس چند فصل و يك خاتمه، بفارسي است و بنام شاه سلطان حسين صفوي در انتقاد از فلسفه متداول و بسيار متقن، اگر چه متكي به دين است ولي خوب از فيلسوفان در مباحث وجود و عدم و جعل خرده گرفته است، مي توان اين رساله را بجاي تهافت الفلاسفة غزالي و دو رساله آيينه حكمت و الفة الفرقة حسن لاهيجي (دانشگاه 4/2267 و 5 و 2/2495 - آستان قدس 4/29) را بجاي تهافت التهافت ابن رشد در سده 13 پنداشت، مولف در ديباچه از توحيد نامه و « تحفه توحيد خانه » خود ياد مي كند همانكه در كتابخانه آستانه قم ديده ام (ش 5942) آنهم بنام شاه سلطان حسين ساخته شده و نماينده فرهنگ ديني كاركنان و پيروان توحيد خانه يا خانقاه رسمي صفويان است (ص 95 فهرست) چنين است فهرست مطالب آن: مقدمه در ذكر شرف معرفت و وجوب تحصيل معرفت صحيح معتدبها و بيان اينكه معرفت الله تعالي به حسب وضوح و خفاء و به اعتبار اختلاف مراتب توحيد و اخلاص مختلف مي شود و تفاوت عظيم دارد و اينكه اصل معرفت فطري است و كمال معرفت احتياج دارد به اكتساب و اينكه مسلك ناس در تحصيل معرفت مختلف است و معرفت صحيح به نظر در آيات سموات و ارض و آثار بهم مي رسد چنانكه طريقه انبياء و ائمه طاهرين است ع و طرق مبتدعه محجوبين عن الله تعالي مودي به معرفت صحيح نمي شود و در اشاره اجمالي به مرتبه اعلي معرفت. فصل اثبات صانع به روش قلاسفه و اثبات توحيد به شرع. فصل در تزييف طريقه معرفت فلاسفه به نحوه ديگر تبصره از براي فصل اين امر و اينكه پرده از روي اشراك فلاسفه بر خيزد و فاش و آشكار شود كه فلاسفه قايلند به مهيات في نفسهاي بالذات و اثبات اقتضاها و تاثيرهاي بالذات مي كنند از براي مهيات في نفسهاي بالذات و مجال تمويه و تخليط مقلد بن متعصب نمايد، در اينجا « فجل كتاب الشفاء بل كله تهافت عن اللبيب البصير و قد صنف بعض الفضلاء المتدينين كتابا في تهافت الفلاسفة آمده است. «خاتمه در اشاره طريقه حقه به ذكر حديث بيضه از جعفر صادق ع كه ابو شاكر ديصاني گفتگو داشته است. (محمد تقي دانش پژوه) آغاز كتاب: بسمله. حمدله صلاه. و بعد فاني بينت الامر في معرفة الله تعالي و توحيده بالهام الله و توفيقه علي النظر الي حسن نظام العالم و التفكر في خلق السموات و ما بينهما من عجائب الصنع و لطايف الحكمة و اعرضت عما اختلقته الاوهام الفاسدة و لفقته العقول القاصرة التي هي اوهن من بيت العنكبوت و عملت في ذلك كتابي المبارك المسمي بتوحيد نامه و تحفه توحيد خانه ... . فوضعت هذه الرسالة الشريفة لابطال ما تمسك به المحجوبون من القاسية قلوبهم عن ذكر الله تعالي اعني فلاسفة يونان و من يحذ و حذوهم ... . و سميناها جلاء القلوب ... . . و بيناها علي مقدمة و عدة فصول و خاتمة. انجام كتاب: كمثل السراج يحرق نفسه لغيره (تمت الرساله) [دانشگاه تهران 16/380]

في التبري عن اعداء الدين فارسي. (سلمان هادي آل طعمه) [مخطوطات كربلا 3/375]