چکیده :
آنه ماری شیمل[۱] در هفتم آوریل ۱۹۲۲ در ارفورت[۲] آلمان متولد شد. خانواده او پروتستان و از طبقه متوسط بودند. پدر او کارگر شرکت پست بود و مادرش متعلق به خانوده ای با فرهنگ و از بازرگانان بین المللی بود. شیمل از پدرش به عنوان “یک همبازی خوب و پراحساس” یاد میکرد. از کودکی و با شنیدن قصههای عربی به زبان عربی و جهان اسلام علاقمند شد. ۱۵ ساله بود که فراگیری عربی را آغاز کرد، در ۱۶ سالگی دوره دبیرستان را به پایان رساند وسپس در ۱۷ سالگی و با آغاز حکومت رایش سوم وارد دانشگاه برلین شد و به تحصیل زبان و ادبیات عرب و اسلام شناسی پرداخت. در دانشگاه عمیقا تحت تاثیر استادش هانس هاینریش شدر[۳] قرار گرفت و به پیشنهاد او به مطالعه و تحقیق دیوان شمس مولانا روی آورد. . در سال ۱۹۴۱ در حالیکه تنها نوزده سال داشت با اخذ درجه دکترا، فارغ التحصیل شد. موضوع رساله دکترای او “موقعیت خلیفه و قاضی در اواخر قرون وسطی در مصر” بود. پس از آن مدتی به عنوان مترجم در وزارت خارجه آلمان مشغول شد و تحقیقاتش را به صورت آزاد و شخصی دنبال کرد.
پس از پایان جنگ جهانی دوم و درماه می ۱۹۴۵ به اتهام همکاری با نازی ها دستگیر شد و پنج ماه را در زندان سپری کرد اما جرمش به اثبات نرسید و تبرئه شد. در ۱۹۴۶ و در بیست و سه سالگی استاد مطالعات اسلامی و عربی دانشگاه ماربورگ[۴] آلمان شد. شیمل در ۱۹۵۰ ازدواج کرد اما زندگی خانوادگی او دوام چندانی نداشت و خیلی زود به سمت مطالعات علمی اش بازگشت. دومین درجه دکترا را در سال ۱۹۵۴ از دانشگاه ماربورگ[۵] و در رشته تاریخ ادیان کسب کرد و در همین سال به ترکیه و دانشگاه آنکارا رفت. او نخستین استاد زن و اولین غیر مسلمان بود که در این دانشگاه الهیات و تاریخ دین را تدریس میکرد. شیمل پنج سال در ترکیه ماند و این دوران نقطه عطفی در زندگی او بود. در این زمان بود که او با اسلام از زاویه دیگر آشنا شد و خود را در فرهنگ و سنتهای عرفانی غرق کرد. در سال ۱۹۶۷ به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت و رشته مطالعات هندی-اسلامی را در آن دانشگاه تأسیس کرد و تا زمان بازنشستگى در این دانشگاه به تدریس اشتغال داشت. شیمل اغلب به موزه متروپولوتین نیویورک میرفت، حافظه تصویری قوی او سبب شد تا به عنوان مشاور از او در موزه بهره ببرند. حافظه او در تشخیص و تثبت نسخههای خطی و سبکهای خوشنویسی تقریبا همانند دوربین عکاسی بود. در طول دهه هشتاد شیمل از اعضای هیئت تحریره دانشنامه دین بود که در ۱۶ جلد تحت نظارت میرچا الیاده[۶] منتشر شد. وقتى میرچا الیاده دراوایل سال ۱۹۸۶ درگذشت، شیمل به جاى او بر مسند مدیریت مرکز بین المللى تاریخ ادیان نشست. مناصب علمى شیمل محدود به همین مورد نیست. او مدتى ریاست «انجمن جهانى علوم دینى، عضویت آکادمى سلطنتى علوم هلند در ادبیات (از سال ۱۹۸۱)، عضویت آکادمى ایالت راین وست فالن[۷] آلمان، عضویت آکادمى علوم و هنر آمریکا (از سال ۱۹۸۷)، کارشناس موزه هنر نیویورک در خوشنویسى (از سال ۱۹۸۱۱) و ویراستار و مؤلف بخش مربوط به اسلام دایرهالمعارف عربى در ادیان (از سال ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۶) را نیز برعهده داشت. در سالهای بازنشستگی به سمت استاد تمامی دانشکده هند و اسلام دانشگاه هاروارد و در همان زمان به سمت استادِ افتخاری دانشگاه بن رسید. پس از بازنشستگیاش به آلمان بازگشت و تا پایان عمر در بن ماند.
آنه مارى شیمل، علاوه بر زبان هاى انگلیسى و آلمانى که کتاب ها و مقالات خود را بیشتر به این دو زبان نوشته است به زبان هاى فرانسه، فارسى، عربى، ترکى، اردو، سندى و بنگالى نیز احاطه داشت و آثار وى نشان مى دهد که وى به سهولت مى توانسته است متون قدیم و جدید را به این زبانها، خاصه فارسى و عربى، بخواند و در آثارى که به این زبان ها نوشته شده به تحقیق بپردازد و حتى از آن ها به انگلیسى و آلمانى ترجمه کند. از شمیل بیش از یکصد اثر شامل کتاب و مقاله درباره اسلامشناسی و نیز ایرانشناسی بر جای مانده است. مطالعات او در زمینههایی مانند عرفان، شعر، فرهنگ، هنر اسلامی و پدیدارشناسی اسلام بوده است. علاوه بر کتابهای متعددی که در این زمینه ها تألیف کرده، آثار بسیاری از شعرا، عارفان و فیلسوفان مشرق زمین را به زبان آلمانی ترجمه کرده است.
سماع، رمز و راز اعداد، تصویر نگاری اسلامی، سالنامه اسلامی، سرزمینهای اسلامی، شعر عرفانی در اسلام، خاطرات سفر به هند و پاکستان، تصویر عیسی و مریم در عرفان اسلامی ، زندگی و افکار مولانا، شکوه شمس، ابعاد عرفانی اسلام، سر عشق، ردای خداوند، راه و سفر در اسلام، حکمت اسلامی، گل سرخ محمدی، بسم الله الرحمن الرحیم، راهنمای اسلام، خواب خلیفه و استعاره و حقیقت در اسلام، از جمله آثار او محسوب میشوند. برخی از آثار او در ایران به همت خسرو ناقد به فارسی برگردان و به چاپ رسیده است.
بیشترین مطالعات شمیل به عرفان اسلامی مرتبط می شود و شاید بتوان وی را به نوعی عارف مسلک خواند. او با طبع شعری که دارد و نیز علاقه وافری که به شعر عرفانی اسلام به ویژه شعر فارسی دارد، بیشترین زمان خود را صرف بازشناسی مولوی کرده است. وی در پژوهشهایش خود را از پیش فرضهای اسلامشناسان اروپایی رها و سعی کرده است تا واقعگرایانه به اسلام نگاه کند. در کتاب «تبیین آیات خداوند» نوشته شمیل بیان شده است که تسلط وی بر زبانهای اسلامی از جمله ترکی، عربی، فارسی و اردو موجب شده تا از منابع دست اول بهره بگیرد. او با صراحت لهجه میگوید که اسلام دینی است که بسیار در غرب بد فهمیده شده و حتی توسط عدهای از افراد ناوارد به نوعی بدویت یا توحش متهم شده است. خانم شیمل روش هایلر را الگوی کار خود قرار داد و در کتاب «تبیین آیات خداوند» گفت: «من معتقدم که نگرش پدیدارشناسانه برای شناخت و درک بهتر اسلام کاملا مناسب است. به ویژه الگویی که فردریش هایلر[۸] در اثر جامع خویش، صور و ماهیت ادیان به وجود آورده است، چرا که وی میکوشد ابتدا با مطالعه پدیدهها و سپس سطوح عمیق تر بازتابهای انسانی در مقابل الوهیت (ذات الهی) به کانون یا قلب یک دین وارد شود تا اینکه به درونی ترین امر مقدس، یا خدای انتزاعی آن دین دست یابد . از این رو کتاب تبیین آیات خداوند را با همین دید نگاشت. در این کتاب خانم شیمل ابتدا، ساحت و مقامی را برای اسلام قائل می شود و سپس به تجلیات مختلف یا به تعبیر خودِ وی آیات این ساحت مقدس، اعم از آیات آفاقی و انفسی، می پردازد. در سال ۱۹۹۵ جایزه صلح ناشران آلمان که یکی از معتبرترین جوایز فرهنگی این کشور محسوب می شود به وی اعطاء شد. اعطاء این جایزه به سبب انتقادی که او از سلمان رشدی، نویسنده کتاب «آیات شیطانی» به عمل آورده بود مورد اعتراض برخی از محافل ادبی در آلمان قرار گرفت. ولی شیمل در مقابل تمام انتقادات پایداری نشان داد و این جایزه طی مراسمی از سوی رییس جمهوری وقت آلمان به ایشان تقدیم شد. آنه ماری شیمل، در یک مصاحبه تلویزیونی در خصوص حکم اعدام سلمان رشدی گفته بود: من طبیعتا از این حکم جانبداری نمی کنم، اما نباید فراموش کرد که رشدی احساسات دینی میلیونها مسلمان را جریحه دار کرده است.
یکی دیگر از نکاتی که در پژوهشهای شیمل به چشم میخورد تاثیر مسافرتهای شیمل به کشورهای اسلامی در اندیشههایش است. وی مسافرتهای زیادی به کشورهای اسلامی از جمله ترکیه، پاکستان و ایران انجام داد. این مسافرتها و معاشرت با مسلمانان این کشورها اثرات زیادی بر درک او از اسلام و زندگی و فرهنگ مسلمانان گذاشت. مطالعات اسلامشناسی شیمل منابع لازم را برای تحقیقات ایرانشناسان و اسلامشناسان مسلمان و غیرمسلمان فراهم آورده است و با توجه به تسلط وی به زبانهای مختلف، ترجمه دقیق و درستی از بسیاری از متون اسلامشناسی و فرهنگ اسلامی و ادبیات فارسی به زبانهای اروپایی از سوی وی ارائه شده است. همچنین تصویری که او از اسلام ترسیم کرده، تصویری مناسب و به دور از تعصب و پیشداوری و غرضورزی است. علاوه بر این، ارائه روش های درست علمی برای مطالعه موضوعات اسلامی و معرفی منابع مهم اسلامی به غیرمسلمانان، از دیگر خدماتی محسوب میشود که به جهان اسلام عرضه داشته است..
شیمل در تربیت دانشجویانش هم شیوه مخصوص به خود را داشت. شاگردانش با چشمان بسته و با کمک گرفتن از حافظه اشعار عرفانی را قرائت می کردند تا در عمق روح و جان آنها نفوذ کند.
خدمات ارزنده او در قبال اسلام و فرهنگ اسلامی جوایز متعددی را برای او به ارمغان آورد. از جمله جایزه یوهان هاینرش[۹] در سال ۱۹۸۵، جایزه کتاب صلح آلمان در سال ۱۹۵۵، عضویت در جامعه مسلمانان آلمان در سال ۱۹۷۷، کسب نشان افتخار از دانشگاه های مختلف جهان از جمله پاکستان، ترکیه، سوئد، ایران و جوایز و افتخارت بسیار دیگر.
آنه ماری شیمل در ۲۶ ژانویه سال ۲۰۰۳ درگذشت. روی سنگ قبر او با خط نستعلیق این کلمات از امیرالمؤمنین علی (ع) نقش بسته است : «الناس نیام فاذا ماتوا انتبهو. مردم خوابند و وقتی میمیرند بیدار خواهند شد ».
کتابشناسی منتخب
As Through a Veil : Mystical Poetry in Islam (376 pages). New York: Columbia University Press, 1982. ISBN 9781851682744.
And Muhammad Is His Messenger: The Veneration of the Prophet in Islamic Piety (367 pages). Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1985. ISBN 0807841285.
Nightingales under the Snow: Poems. London and New York : Khaniqahi Nimatullahi Publications, 1994. ISBN 0933546548.
Anvari’s Divan: A Pocket Book for Akbar. New York: Metropolitan Museum of Art, 1994.
A Dance of Sparks: Imagery of Fire in Ghalib’s Poetry. New Delhi: Ghalib Academy, 1979.
A Two-Colored Brocade: The Imagery of Persian Poetry. Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1992. ISBN 0807820504.
Deciphering the Signs of God: A Phenomenological Approach to Islam (314 pages). The 1991-1992 Gifford Lectures. Albany: State University of New York Press, 1994. ISBN 0791419827.
Gabriel’s Wing: Study into the Religious Ideas of Sir Muhammad Iqbal. Karachi: Iqbal Academy, 1989. ISBN 969416012X.
Mystical Dimensions of Islam (512 pages). Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1975. ISBN 0807812714. Spanish translation: Las dimensiones místicas del Islam, translated by A. López Tobajas and M. Tabuyo Ortega. Madrid: Trotta, 2002. ISBN 8481644862.
Introducción al Sufismo (152 pages). Barcelona: Editorial Kairós, 2007.
I Am Wind, You Are Fire: The Life and Work of Rumi. Boston: Shambhala Publications, 1997. Reissued as Rumi’s World : The Life and Works of the Great Sufi Poet. Boston: Shambhala Publications, 2001. ISBN 0877736111.
Im Reich der Grossmoguls: Geschichte, Kunst, Kultur. Munich: Verlag C.H. Beck, 2000. English translation: The Empire of the Great Mughals: History, Art, and Culture (352 pages). London: Reaktion Books, 2004. ISBN 1861892519.
Look! This Is Love. Boston: Shambhala Centaur Editions, 1996. ISBN 1570622248.
The Triumphal Sun: A Study of the Works of Jalaloddinn Rumi. London: East-West Publications, 1980.
Islamic Literatures of India. Wiesbaden : Otto Harrassowitz Verlag, 1973. ISBN 3447015098.
Mohammad Iqbal, Poet and Philosopher: A Collection of Translations, Essays, and Other Articles. Karachi : Pakistan-German Forum, 1960.
Classical Urdu Literature: From the Beginning to Iqbal. A History of Indian Literature, v. 8. Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag, 1975. ISBN 344701671X.
Islam: An Introduction (166 pages). Albany: State University of New York Press, 1992. ISBN 0791413276.
We Believe in One God: The Experience of God in Christianity and Islam, edited by Annemarie Schimmel and Abdoldjavad Falaturi; translated by Gerald Blaczszak and Annemarie Schimmel. London: Burns & Oates, 1979.
Islamic Calligraphy. Evanston, Ill.: Adler’s Foreign Books, 1970.
Calligraphy and Islamic Culture. New York University Press, 1990. ISBN 0814778968.
Islamic Names: An Introduction (134 pages). Edinburgh University Press, 1990. ISBN 0852246129.
Meine Seele ist eine Frau. Munich: Kosel Verlag, 1995. English translation: My Soul Is a Woman: The Feminine in Islam (192 pages). New York and London: Continuum, 1997. ISBN 9780826414441.
Make a Shield from Wisdom: Selected Verses from Nasir-I Khusraw’s Divan (112 pages), translated and introduced by Annemarie Schimmel. London: I.B. Tauris, in association with the International Institute of Ismaili Studies, 2001. ISBN 1860647251.
Pain and Grace: A Study of Two Mystical Writers of Eighteenth-Century Muslim India. Leiden: Brill, 1976. ISBN 9004047719.
Das Mysterium der Zahl (310 pages). Munich: Eugen Diederichs Verlag, 1983. English edition, The Mystery of Numbers (314 pages). New York: Oxford University Press, 1993. ISBN 0195089197.
Islam and the Wonders of Creation: The Animal Kingdom. London: Al-Furqan, Islamic Heritage Foundation 2003. ISBN 9781873992814.
Introduction to Cats of Cairo: Egypt’s Enduring Legacy, with photographs by Lorraine Chittock. New York: Abbeville Press, 1995. Reissued as Cairo Cats: Egypt’s Enduring Legacy (96 pages). American University in Cairo Press, 2005
______________________________________________________________________________
[۱] -Annemarie Schimmel
[۲] – Erfurt
[۳] -Hans Heinrich Schaeder
[۴] – Philipps-Universität Marburg
[۵] – Marburg
[۶] – Mircea Eliade
[۷] – Rhine-Westphalia
[۸] – Friedrich Heiler
[۹] – Johann_Heinrich
سیدموسوی