جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان قرآنی از حیث معرفت‌شناختی و وجودشناختی انسانی است که وجود و ماهیتش را در آیینه زلال وحی جست‌وجو کرده و آغاز و انجام خویشتن را در «من الله» و «الی الله» با هدف «لقاء الله» مشاهده می‌کند به این معنا که انسان قرآنی دارای فطرت الاهی و سرشت توحیدی و ذات ملکوتی است لذا در منطق وحی انسان حیّ متاّله است و استکمال جوهری اشتدادی در تکوین و تشریع دارد و آفاق و انفس را به نحو واحد ذومراتب در خود متجلی می‌سازد زیرا خلیفه و امانتدار خدا و حامل اسماء جمال و جلال متعالی است در نتیجه مراقبت دائمی در پرتو شریعت محمدی یا خویشتن بانی مستمر معقول و مشروع داشته تا به خلق الاهی و اوصاف قرآنی متخلق و موصوف گردد. آری انسان قرآنی، انسانی عقل مدار و خرد گرا، خود آگاه خود ساخته، صاحب حیات طیبه جاودانه، عبودیت پیشه، دارای علم صائب، عمل صالح و متعادل و متوازن در همه ساحت‌های فردی، خانوادگی و اجتماعی است. مقاله حاضر بر آن است ضمن تبیین هویت و شناسنامه وجودی انسان در قرآن، مؤلفه‌های محوری و مختصات حقیقی انسان قرآنی را با استمداد از آیات و احادیث تشریح نماید و افق ویژه‌ای را در حوزه‌ انسان شناسی و کمال گرایی و ساحت اخلاق و تربیت فرا روی آدمیان قرار دهد و انسان آگاه و مسئول منزلت واقعی و موقعیت راهبردی خویش‌ را در نظام احسن خلقت درک و دریافت نماید و در محضر و مکتب قرآن، نورانی گردد.

مباحث کلامی و اعتقادی همواره مورد مناقشه و گفت وگو بوده و موجب نشاطی چشمگیر در فضای علمی شده است. در این میان مبحث صفات از مباحث مهم و گسترده کلام اسلامی است که دیدگاه ها و مواضع گوناگون در این زمینه ارائه شده و نحله های متفاوتی شکل گرفته است. از جمله مباحث مهم در این باب این است که چرا دانشمندان مسلمان، الفاظی چون علیم و قدیر و حی و... را، که در قرآن به مثابه اسمای خدا به کار رفته اند، به مثابه صفات خدا تلقی کرده اند. منشأ این بحث این است که آیا سنت اسلامی و منابع نقلی دین، با تأملات و اندیشه های خود اندیشمندان و متفکران مسلمان شکل گرفته، یا الهام گرفته از خارج دنیای اسلام بوده است؟ در این باره هری اوسترین ولفسن، دانشمند اسلام پژوه معاصر بر آن است که این مبحث از فضای مسیحی وام گرفته شده و به عالم اسلام وارد شده است. این پژوهش با رویکرد تحلیلی، به بررسی این ادعا و مستندات و شواهد آن می پردازد. حاصل این مقاله این است که برداشت وی اشتباه و مستندات او برای اثبات ادعا وی ناکافی است.

قاضی سعيد بر مبنای مطلق و غيب الغيوب بودن ذات خدای متعـال، او را غيرقابـل شـناخت می داند و هيچ اسم و رسم و وصف و نعتی را به او نسبت نمی دهد. به عبارت ديگر، معتقد است ذات خدای متعال به گونه ای است كه اعتبار هيچ كثرتی از جمله كثـرت صـفات در آن ممكن نيسـت و اسـمای خـدای متعـال مرتبـه ای از مراتـب هسـتی و تجليـات آن ذات نهان اند كه وجودشان برای ظهور كمالات مطلق و لابشرط او ضـرورت دارد. او كمـالات و صفات را به نحو ايجابی به مرتبه واحديت (مرتبه اسما و صفات يا مرتبه اسم االله) نسـبت می دهد و به تفكيك احكام ذات و صفات پرداخته است. در عين درسـت بـودن برخـی از مبانی فكری او، نقدهايی نيز بر گفته های وی وارد است كه برخی از آنها عبارتند از: خلط مباحث كلامی و عرفانی، عدم توانايی در جمع ظاهر و باطن و منعزل دانسـتن ذات حـق از عالم، ناسازگاری عقيده به تباين و وحدت وجود، محجـوب دانسـتن ذات حـق و غيرقابـل شناخت دانستن آن به نحو مطلق.