جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در معناشناسي نوين، کنش هاي زباني و هويت ارزشي عناصر آن مبتني بر روابط معنايي است که در ساخت ميدان هاي معنايي ظهور مي يابد. عنصر اطاعت و مشتقات آن از مهم ترين واژگان کانوني در قرآن کريم است و معناشناسي اين واژه و ساختارهاي زباني آن سهم بزرگي در کشف جهان بيني قرآن کريم و نظام معنايي آن دارد. پژوهش پيش رو، نخست معناي اطاعت و تطور معنايي آن را در دو دورة پيش از نزول و عصر نزول قرآن با رويکرد درزماني بررسي مي كند و سپس با روش توصيفي ـ تحليلي و با رويکرد هم زماني و تحليل حوزه اي معنا، به واكاوي روابط اين مادة زباني وحي در سه سطح هم نشيني، جانشيني و تقابل معنايي با ديگر واژه هاي مرتبط قرآني، در دو حوزة کلان نظام تشريعي و تکويني قرآن کريم مي پردازد. در جهان بيني قرآن کريم، اطاعت در نظام تشريعي در فضاي ايمان و انقياد نظري از خداوند تصوير شده است و هم سويي آن با اطاعت پذيري همه موجودات در نظام تکوين، در گرو انقياد ماندگار و پرواي پايدار از خداوند است. به طور کلي مي توان گفت ميدان معنايي مادة اطاعت در سطوح پيش گفته، تداعي بخش نظام دقيقي است که بر محور توحيد در جهان هستي در دو بُعد تکويني و تشريعي جريان دارد و سعادت انسان در زندگي فردي و نظام اجتماعي در پرتو بهره مندي از عنصر اطاعت پايدار مي ماند؛ چنان که سرکشي از فرمان خدا موجب سقوط انسان در عذاب خوارکننده خواهد بود.

چکیدهبخش زیادی از آموزه‌های قرآن به حوزه‌ی بینش یعنی؛ معرفت، تفکر و شناخت اختصاص دارد. بینش قرآن بینش توحیدی است؛ یعنی همه‌ی امور جهان آفرینش را در ارتباط با خدا و شناخت و معرفت و ایمان به او می-بیند. مباحث اخلاقی از جمله مباحثی است که در قرآن در رابطه با معرفت و بینش توحیدی مطرح شده است. از سوی دیگر در مسایل اخلاقی به مسئله‌ی معرفت و بینش کمتر توجه و پرداخته شده است، به طوری که بسیاری از رذایل اخلاقی ریشه در بینش و معرفت و اعتقاد ناصحیح انسان از خداوند متعال دارد. در نوشته حاضر سعی بر آن شده تا چگونگی تأثیر بینش توحیدی در کسب فضایل اخلاقی بیان شود. ابتدا در کسب هر فضیلت اخلاقی بینش توحیدی مربوط به آن به خوبی بررسی شده و شناخت و آگاهی از صفات و افعال الهی و معارف توحیدی که در کسب آن فضلیت خاص، مهم‌ترین نقش را داشته‌اند بیان شده‌اند، سپس به تأثیر آن بینش توحیدی در کسب آن فضلیت خاص، بر اساس آیات قرآن پرداخته شده است. روش گردآوری اطلاعات به صورت فیش برداری از کتب اخلاقی و اعتقادی و تفاسیر موجود صورت گرفته است. در نهایت نتایج به دست آمده این است که شناخت خدا و صفات و افعال الهی و معارف توحیدی نقش بسزایی در کسب فضایل اخلاقی دارد، به طوری که ویژگی‌های اخلاقی هر شخص به طور مستقیم به بینش و معرفت ‌او بستگی دارد. بینش و آگاهی به عنوان شرط لازم نه کافی در کسب فضایل اخلاقی و رشد اخلاقی انسان‌ها اثر دارد. خداوند متعال بسیاری از فضایل اخلاقی را به صورت فطری و بالقوه در وجود انسان قرار داده است و انسان به صورت فطری به سوی آنها گرایش دارد. بینش و معارف توحیدی در جهت فطرت بوده و زمینه-های فطری فضایل اخلاقی را در وجود انسان تقویت کرده و آنها را در جهت الهی هدایت می‌کنند.کلید واژه:معرفت توحیدی، بینش توحیدی، اخلاق، فضایل اخلاقی، صفات الهی، افعال الهی

چکیده ندارد.

شیوه زیستن و نحوه‌ی تعامل با محیط اطراف، یکی از مطالب مهم مورد بحث در بین محققین می‌باشد. سبک زندگی انسان با توجه به اعتقادات و نوع نگرش او به جهان هستی، دستخوش تغییرات و تحولات فراوانی گردیده است. اساساًفایده باور به گزاره‌های دینی در زندگی انسان، یکی از مسایل اصلی است که هر فرد دینداری در پی یافتن آن است. با این وجود انسان، همواره به دنبال زندگی همراه با تعالی و پیشرفت بوده است اما چون غالباً مبانی فکری غیرصحیحی داشته، نتوانسته است به هدف خود در زندگی همراه با متعالی شدن دست یابد. ما در این تحقیق اثرات اعتقاد به توحید افعالی الهی را در روش و سبک زندگی انسان‌ها از منظر آیات الهی مورد بررسی قرار دادیم. به نظر می‌رسد بهره‌گیری از دیدگاه موحدانه در نحوه زیستن و سبک زندگی اسلامی از نظر بشر امروزی ـ حتی در بسیاری از جوامع اسلامی ـ مورد غفلت قرار گرفته است. از سوی دیگر چون خداوند متعال خالق و مالک و آگاه به زوایای وجودی مخلوقین خود است ما رابطه بین اعتقاد به توحید افعالی و سبک زندگی را از منظر قرآن کریم که کلام الهی است مورد کنکاش قرار داده‌ایم. این پژوهش که از نوع تحقیقات توصیفی و همچنین میان رشته‌ای و تطبیقی است، هدفش ایجاد معرفت دقیقی از توحید افعالی الهی همراه با عمق بخشیدن به این معرفت در وجود خود و عمل بر طبق تعالیم الهی است تا بتوان با بوجود آمدن شناخت و طرز تفکری صحیح و ایجاد افق فکری وسیع‌تر نسبت به مسائل دنیوی، جریان زندگی را در مسیر صحیحی قرار داد. نتایج این تحقیق و پیاده نمودن آن در درون خود آثار فراوانی در تعالی بخشی به شیوه‌ی زندگی انسان خواهد داشت. نتایج و یافته‌هایی مانند اینکه اعتقاد و باور به مفهوم توحید افعالی می‌تواند انسان را در ایجاد بینش صحیح از زندگی و عمق بخشیدن به آن و ایجاد مفاهیمی همچون صبر، توکل، عدم ترس از فقر و مرگ و... یاری دهد.

گسترۀ موضوع پژوهش حاضر در مرزها و شاخصه‌های زیر تعیین شده است: تحلیل قلمروهای معنایی یکتایی ذات خداوند در قرآن و تحلیل نقادی‌های قرآن از پنداره‌ها و نگره‌های مغایر با آن. بررسی تعابیر مختلف توحیدی قرآن، حکایت از این دارد که اهمّ قلمروهای معنایی توحید ذاتی در قرآن عبارتند از: 1) انحصار الوهیّت (خدایی) به الله؛ بر اساس دلالت انطباقی یا التزامی کلمۀ «لا اله الا الله» و تعابیر هم‌ارز با آن. 2) الله، یگانه ذات مستجمع جمیع کمالات؛ با این توضیح که اسمای حسنای الهی از جهت سعه و شمول با یکدیگر تفاوت دارند و بر این اساس، بازگشت صفات فعل به صفات ذات و بازگشت تمام اسماء و صفات به اسم جلالۀ الله است و الله اسمی است مستجمع جمیع صفات کمالی. 3) الله، یگانه ذات سرمدی (هو الاوّل و الآخر)؛ 4) الله، یگانه ذات ترکیب‌ناپذیر؛ اتّصاف خداوند به احدیّت حاکی از تنزیه مطلق ذات الله تعالی از لوث تمام انواع ترکیبات خارجی، عقلی و وهمی است. 5) الله، یگانه ذات تعدّد‌ناپذیر؛ اتّصاف خداوند به الواحد القهّار، نافی وحدت عددی، نوعی و تمام انواع وحدت‌هایی است که در عالم مخلوقات یافت می‌شود (به دلیل بساطت و محدودیّت‌ناپذیری ذات). 6) الله، یگانه ذات تشبیه‌ناپذیر؛ بر پایه این معنا از توحید، هیچ مشابهتی میان خالق و مخلوق وجود ندارد و حقیقت نفی تشبیه، عبارتست از: اعتقاد به مباینت کامل میان خالق و مخلوق. مهمترین شاخصه‌های تشبیه‌ناپذیری، عبارتند از: بی-همتایی خداوند در تعقل‌ناپذیری، تصورناپذیری، قیاس‌ناپذیری، اکتناه‌ناپذیری، کیفیت‌ناپذیری و توصیف‌ناپذیری. نفی تشبیه، اساس دیانت و اساس توحید است و همۀ مباحث بنیادین توحید از همین معنای اصیل و فراگیر تفریع شده‌اند. 7) الله، یگانه ذات تعطیل‌ناپذیرِ تشبیه‌ناپذیر؛ یعنی: ایمان و اقرار به وجود خداوند و انحصار صفات کمالی در او بدون گرفتار آمدن در دام تشبیه. « إِثْبَاتٌ بِلَا تَشْبِیهٍ» (یا نفی توامان تعطیل و تشبیه) در بردارنده تمام دیگر معانی توحید و مهیمن و معنابخش به تمام مباحث خداشناسی است. از میان دیدگاههای مغایر با توحید ذاتی، قرآن، پنداره‌هایی همچون اسناد ولد به خداوند و اعتقاد به هرگونه رابطۀ نسبی یا سببی با خداوند (آن چنان که مشرکان عرب، یهودیان و مسیحیان به داشتن نوعی رابطۀ خویشی میان خدا و برخی مخلوقات مانند ملائکه، جنّ، عزیر و عیسی معتقد بودند)؛ اعتقاد به انسانْ‌خدایی (مانند اعتقاد به عیسیْ-خدایی و مریمْ‌خدایی) و نگرۀ تثلیث را به شدّت رد کرده، به وجوه متنوّعی بر استحالۀ آنها استدلال و احتجاج می‌کند، از جمله: موهوم و بی‌دلیل بودن؛ تقلید از گذشتگان؛ اولی بودن آدم به ابن اللهی از عیسی؛ اولی بودن موسی به ابن اللهی از عزیر؛ اعتقادی برخلاف منطق و رویّۀ خود مشرکان؛ نشانۀ نقص و نیازمندی خداوند؛ مغایرت با ارادۀ خلاّق و مالکیّت خداوند؛ تنافی با فناپذیری و مقهور ارادۀ الهی بودن عیسی و مریم؛ مغایرت با سیرۀ عبودیّتی و طبیعت کاملاً بشری عیسی؛ مستلزم ترکیب‌پذیری، تشبیه‌پذیری و تجسیم ذات الهی و ...

چکیده مطالبآرامش روحی و بهداشت روانی و دوری از نگرانی ها و اضطراب ها، نیاز اساسی امروز بشر است. انسانها برای رفع این نیاز راههای گوناگونی را پیموده اند ولی در بسیاری از موارد به بیراهه رفته و به هدف خود نرسیده اند. در این میان توجه دادن انسانها به علل ماورای ماده و از آن جمله باور و اعتقاد به توحید و عمل براساس این اعتقاد آیا می تواند انسانها را به این گمشده شان برساند؟ ما در این تحقیق اثرات اعتقاد به توحید ربوبی الهی را در ایجاد بهداشت و آرامش روانی از دیدگاه آیات الهی مورد بررسی قرار دادیم. این همان مطلبی است که شاید از نظر بشر امروزی مورد غفلت قرار گرفته است؛ با توجه به این مطلب که ما این موضوع را از منظر قرآن کریم مورد کنکاش قرار داده‌ایم؛ زیرا که خداوند متعال خالق و مالک و آگاه به زوایای وجودی مخلوقین خود است.این پژوهش که از نوع تحقیقات توصیفی و همچنین میان رشته ای و تطبیقی می باشد، هدفش ایجاد معرفت دقیقی از توحید ربوبی و عمق بخشیدن به این معرفت در وجود خود و عمل برطبق تعالیم الهی است، تا بتوان با بوجود آمدن شناخت و طرز تفکری صحیح و ایجاد افق فکری وسیع تر نسبت به مسائل دنیوی از گرفتاری و ناراحتی های روحی و روانی، رهایی یافت و به آرامش رسید. نتیجه این تحقیق و پیاده نمودن آن در درون خود کاربرد فراوانی در آرامش بخشی انسان خواهد داشت و می توان از نتایج و یافته های آن در مشاوره های اسلامی و بالاخص در مشورت با جوانان استفاده نمود.نتایج و یافته‌هایی مانند اینکه اعتقاد و باور به مفهوم توحید ربوبی می تواند در دنیا انسان را در ایجاد بینشی صحیح از زندگی، و عمق بخشیدن به آن و ایجاد مفاهیمی همچون صبر، توکل، رضا، عدم ترس از فقر و مرگ و دوری از حسادت و. .. یاری دهد و در آخرت نیز انسان را از ابرار و در نهایت از بهشتیان و بالاخره مورد رضایت خداوند متعال قرار دهد.واژه های کلیدی : قرآن، توحید، ربوبیت الهی، آرا مش، بهداشت روان، فشارهای روانی

الهیات قرآن بیش از هرچیز بر یگانگی خداوند تکیه کرده است و شعار نخستین قرآن کریم «لا إله إلا الله» می باشد. شعاری که چندین بار درقرآن تکرار شده و اولین سخن پیامبر(ص) کلمه توحید واخلاص می باشد.اصل توحیدیک امرالهی است که خداوند توسط همه پیامبران خود،کلّ بشر را به توحید و یگانگی وپرستش خود فرا خوانده است.توحید به معنای یکتا دانستن و یکتا شمردن خدا آمده است. برای وجود چنین خدای بی همتایی نشانه هایی وجود دارد. علاوه بر فطرت انسانی، براهینی در آفاق ( عالم خارج از انسان) و انفس(عالم درون انسان)، می توان یافت که دلیلی آشکار است بر وجود او. مثلاً نظم موجود در آفرینش آسمان و زمین و آفرینش شب وروز وخورشیدوماه وستارگان وکوهها و دریاها و ... و آفرینش آدم از خاک واختلاف زبان ورنگهاو... و هزاران موارد دیگری که هرکدام به تنهایی دلیلی است محکم بر وجود خداوند. لذا این پژوهش درپنج فصل به بررسی مسأله توحید از نگاه شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی که از مفسران شیعی به حساب می آیند، پرداخته شده است.فصل اوّل: شامل کلّیاتی درمقوله توحید «مقدمه، تعریف مسأله، اهمیت وجایگاه توحید، پیشینه، حدود، طرح سوالات اصلی وفرعی، فرضیات، اهداف وروش پژوهش، مشکلات، مطرح گردیده است.درفصل دوم: مبانی نظری تحقیق شامل زندگی نامه شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی وتفاسیرآنها سپس ادبیات تحقیق شامل واژه شناسی توحید،معنای لغوی واصطلاحی توحید،اقسام ومراتب توحید،ادله توحید،مطرح گردیده وسپس معنای توحید از دیدگاه صاحب مجمع البیان والمیزان به طور جداگانه مورد بحث وبررسی قرار گرفته است. فصل سوم:که به نشانه های توحید درقرآن اختصاص دارد به دو دسته ازآیات خداوند(آیات آفاقی وآیات انفسی) اشاره شده است که در هر قسم از این آیات، نویسنده نشانه های خدا را نام برده و به آیات قرآن هم استشهاد کرده ودرذیل هرآیه، نظر شیخ طبرسی وعلامه طباطبایی به طور جداگانه شرح داده شده است. درفصل چهارم: که به آثار وموانع توحید درقرآن اختصاص دارد، ابتدا به آثارتوحید پرداخته ودر قسمت بعد به موانع توحید اشاره شده است. همچنین درذیل هرآیه نظرشیخ طبرسی وعلامه طباطبایی آورده شده است. و فصل پایانی(فصل پنجم): نویسنده از مجموع چند فصل نتیجه کلی را ارائه می دهد . بنابراین توحید اگر به معنای اصیل اسلامی آن مورد بررسی قرار گیرد به صورت مسأله ای ریشه دار جلوه می کند که نه تنها در سرلوحه امور اعتقادی قرار گرفته است بلکه در تمام برنامه های زندگی موثر است . بنابراین اعتقاد به توحید ضامن سعادت انسان در دنیا و آخرت می باشد.

معرفی کوتاه:نقد و ارزیابی دیدگاه‌های گروه‌های سلفی و وهابی در مورد توحید و اوصاف خداوند متعال است. در ابتدای این اثر به معرفی اجمالی سلفیه و مفهوم آن پرداخته شده و معنای تبعیت از سلف صالح و مصادیق آنان بیان شده است. آنگاه تاریخچه‌ای از پیدایش سلفیه و انتساب افکار و اندیشه‌های آنان به احمدبن حنبل و ابن‌تیمیه ارایه شده و نقش محمدبن عبدالوهاب در پایه‌ریزی آن بررسی شده است. در بخش دیگری از کتاب نویسنده به تبیین مبانی فکری سلفیه در مورد توحید پرداخته و دیدگاه‌ها و نحوه استدلال آنان در این زمینه را مورد نقد و ارزیابی قرار داده است. وی در این زمینه به روش‌های حسی، نقلی، عقلی، هستی‌شناسانه و معرفت‌شناسانه سلفیه اشاره نموده و نظریات آنان در مورد اثبات وجود خدا و بیان صفات او را بررسی نموده است. وی معتقد است که سلفیه در این قبیل از مباحث به تشبیه، تعطیل و تجسیم مبتلی شده و در بیان معنا و اقسام توحید و شرک و نیز بیان مصادیق آن دو دچار تناقض‌های متعددی شده‌اند. وی معتقد است که سلفیه برای خدا جا و مکان در نظر گرفته و رؤیت او را ممکن دانسته و همانند سایر موجودات برای او قایل به اعضاء و جوارح شدند که این موضوع با هیچ یک از دلایل عقلی و نقلی مربوط به خداشناسی سازگار نیست.