جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

همگان «رنه دکارت»، فیلسوف فرانسوی عصر روشنگری را از جمله بنیان‌گذاران فلسفه جدید (فلسفه پس از روزگار نوزایش) می‌دانند. او نخستین فیلسوف بزرگ پس از سده‌های میانه است و به همراه فیلسوفانی چون «اسپینوزا» و «گوتفرید لایبنیتز» به مکتب «خردگرایی» تعلق دارند؛ اين مکتب بر آن بود که: «به آنچه حواس انسان ارائه می‌دهند نمی‌توان اطمینان کامل داشت، بلکه تنها از راه عقل است که شناخت حقیقی و یقین‌آور صورت می‌گیرد». در این کتاب با نگاهی به زندگی دکارت و عصر او، اندیشه‌های دكارت، واکاوی و تأثیرش بر فیلسوفانی چون «کانت»، «هیوم» و... و نیز بر زبان‌شناسی، علم ریاضیات و... بررسی می‌شود.

«جورج ایوانویچ گورجیف» نویسندة کتاب حاضر، در سال 1866 م در شهر «الکساندروپل» در منطقه‌ای در امپراطوری سزاری به دنیا آمد. او در جست‌وجوی دانش و معرفتی که به امکانات نهان مردم و جایگاهش در عالم بپردازد، سفرهای بسیاری کرد و در سال ۱۹۲۲م نهاد تکامل هماهنگ مردم را در کاخِ «دو پریوه درفونتن بلو ـ آوون» نزدیک پاریس بنیاد گذاشت. نوشته‌های گورجیف سه سلسله دارد که کتاب حاضر سلسلة اول: سه کتاب با نام «نقد عینی و بی‌طرفانة زندگی مردم» یا «قصه‌های بلزباب برای نوه‌اش» است. او در این کتاب بینش خود را از هدف و مقصود زندگی مردمی در طرح گسترده کیهان‌شناسی آشکار شدن زندگی در عالم سطوح زندگی به تصویر می‌کشد و نقدی از خشونت و گمراهی در فرهنگ مردم و نیروی بالقوه تکامل را به نمایش می‌گذارد.

از منظر کتاب حاضر، قطار اروپا رو به سوی خراب‌آباد دارد و وضع موجود نمی‌تواند چنان‌که هست تداوم یابد. بدین منظور، آراء و نظریات دو متفکر جهان غرب در باب تحول و دگرگونی فضای پیرامونی‌شان مورد بررسی قرار می‌گیرد. اولین متفکر هایدگر است که بنا به خوانش‌های معمول زمانه، او در عرصات رازورزانگی و شاعرانگی سیر می‌کند و گویی نسبت و مناسبتی با اندیشه تحول و دگرگونی ندارد، حال آن‌که در کتاب پیش رو، تر وادن ایده‌های هایدگر در باب انقلاب را می‌کاود و در باب کارکردها و کژکارکردهای‌شان سخن به میان می‌آورد، به عبارت دیگر نشان می‌دهد که اندیشه­ ورزی در فراسوی ماده و انرژی یا فیزیک، خود می‌تواند جزئی از اجزای تشکیل­ دهنده یک وضعیت سیاسی و انضمامی باشد.

دو هزار سال قبل پسری جوان به نام مارکوس اورلیوس از یک زندگی ساده به مقامی بسیار بالا رسید و امپراتور سرزمینی پهناور شد. حکایت آنچه آموخت، آنچه انجام داد، و آنچه بود، در طول تاریخ طنین انداخته است. نویسنده ی معروف رایان هالیدی، که کتابهایش به بیش از سی زبان ترجمه شده است، در امپراتور فیلسوف داستان زندگی و اندیشه های مارکوس اورلیوس را به زبانی روان و به همراه تصاویر ماهرانه ی ویکتور یوهاس شرح می دهد.

در میان کتاب‌های زیادی که در شرح اندیشهٔ نانسی نوشته شده‌اند، ویژگی یکّهٔ کتاب فلسفه ژان - لوک نانسی آن است که فلسفهٔ او را به شکلی سیستماتیک و نظام‌مند، و نه به‌صورت تاریخی، شرح می‌دهد. یک امتیاز چنین رویکردی آن است که خواننده به منطق یا ژستِ اصلی فلسفه‌ورزی فیلسوف فرانسوی در جمیع آثارش پی خواهد برد، و از این رهگذر خواهد توانست خط فکری و روش‌ِ مواجههٔ واحدی را در اندیشهٔ او در خصوص مسائل و عرصه‌های گوناگون هستی‌شناختی، سیاسی، اجتماعی و هنری رصد کند. نویسنده بر همین اساس، به تأکید می‌گوید فهم نوشته‌های نانسی در گرو درک هستی‌شناسی اوست و از خواننده می‌خواهد به‌دقت فصل نخست را به مطالعه گیرد و در ادامه هم بارها به مفاهیم و تعاریف و اصطلاحات تشریح‌شده در آن فصل رجوع کند. اما از سوی دیگر ممکن است این نحو عرضهٔ سیستماتیک فلسفهٔ نانسی، موجبِ از دست رفتن برخی زمینه‌های تاریخی و فکری‌ای شود که فلسفهٔ نانسی در آن‌ها بالیده است. البته نویسنده اشاراتی اجمالی و فشرده به پیوندهای فکری نانسی با منظومه‌های مفهومی‌ای که زمینِ فلسفهٔ او هستند می‌کند، اما شاید این توضیحات برای خوانندهٔ متعارف کافی نباشد و او را به درک درست و عمیق موضوع نرساند، گرچه نباید از یاد برد که به‌دست آوردن تصویری یکسره شفاف از فلسفهٔ نانسی ناممکن است. مطالعهٔ این کتاب چندان آسان نیست. خواننده، به‌رغم نثرِ شیوای نویسنده، با عباراتی غریب و نامتعارف مواجه می‌شود. دلیل این دشواری، علاوه بر ماهیتِ پیچیدهٔ فلسفهٔ نانسی، آن است که او مفاهیم و مقولاتِ سنتی فلسفی را به معنایی یکسر تازه به استخدام فلسفهٔ خویش درمی‌آورد، و علاوه بر آن در گفت‌وگوی مداوم با فلاسفهٔ گوناگون، از کانت و هگل گرفته تا هایدگر، باتای، دریدا، بلانشو و دیگران است. بنابراین خواننده برای فهمِ گفتار نانسی می‌بایست آشنایی کمابیش عمیقی با مسائل و معضله‌های آن فلسفه‌ها، علی‌الخصوص سنتِ پدیدارشناسی و واسازی، داشته باشد.