جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شکر و کفران نعمت از مفاهیم بنیادین اخلاقی در اسلام هستند که هم در رشد معنوی فردی و هم در بافت اخلاقی کلی جامعه، اهمیت بسزایی دارند. قرآن و سنت، به طور مکرر بر اهمیت شناخت و قدردانی از نعمت‌های الهی تأکید کرده و در عین حال، نسبت به خطرات و پیامدهای ناسپاسی هشدار می‌دهند. در حالی که اصول اساسی شکر و کفران، به طور جهان‌شمول در سنت اسلامی مورد تأیید قرار گرفته‌اند، تفاسیر ظریف و کاربردهای خاص این مفاهیم ممکن است در بین مکاتب فکری مختلف، متفاوت باشد. در عصر معاصر، با واقعیت‌های پیچیده اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، درک عمیق‌تری از این آموزه‌های اخلاقی برای مسلمانانی که به دنبال پیمودن زندگی مدرن بر اساس اصول اسلامی هستند، بسیار مهم است. به طور خاص، این پژوهش به دنبال پرداختن به این خلأ در مطالعات موجود است: با وجود ادبیات گسترده در مورد اخلاق اسلامی، یک تحلیل تطبیقی جامع از چگونگی درک و بیان آموزه‌های اخلاقی شکر و کفران نعمت توسط مفسران معاصر شیعه و سنی وجود ندارد. درک این دیدگاه‌ها از این جهت مهم است: * احتمال اختلاف: آیا مفسران شیعه و سنی بر جلوه‌های عملی شکر و اشکال خاص کفران نعمت که باید از آنها اجتناب شود، تأکیدات متفاوتی دارند؟ * اهمیت معاصر: این مفسران چگونه این مفاهیم را برای پرداختن به چالش‌های معاصر مانند مادی‌گرایی، نابرابری اجتماعی و تخریب محیط زیست به کار می‌برند؟ * ارتقاء تفاهم: تحلیل تطبیقی می‌تواند زمینه‌های اخلاقی مشترک و نقاط اختلاف احتمالی را آشکار کند، درک دقیق‌تری از اخلاق اسلامی را تقویت کرده و گفتگوی بین‌مذهبی را ترویج کند. بنابراین، هدف این پژوهش، تحلیل تطبیقی آموزه‌های اخلاقی شکر و کفران نعمت، آنگونه که توسط مفسران معاصر شیعه و سنی ارائه شده است، شناسایی زمینه‌های همگرایی و واگرایی، و ارزیابی ارتباط این آموزه‌ها با جوامع مسلمان معاصر است. این مطالعه با بررسی این دیدگاه‌ها، به دنبال کمک به درک جامع‌تری از اخلاق اسلامی و پیامدهای عملی آن در جهان مدرن است.

مشهورِ متکلّمان امامیّه، معتقداند که «اعتقادات»، گمان‌بردار نیست و بر این دیدگاه، به ادله‌ای عمدتاً درون‌دینی، مانند نهی از پیروی از ظنّ در آیات قرآن، همچنین برخی ادلّه‌ی برون‌دینی تمسک کرده‌اند. از طرفی «خبر واحد»، «ظواهر متون دینی» و «تقلید» را موجب پیدایش «ظن» می‌دانند؛ در نتیجه، از نظر ایشان، این سه مورد، نمی‌تواند عقیده را ثابت کند. در مقابل امّا، برخی ـ خصوصاً در دوران متأخّر ـ به این سو گرایش پیدا کرده‌اند که فی الجمله می‌توان پاره‌ای از گزاره‌های ظنی را نیز جزء معتقدات دینی قلمداد کرد و ضمن پاسخ به ادله‌ی دیدگاه سابق، بر مدّعای خود ادلّه‌ای برپا داشته‌اند. ازاین‌رو اخبار آحاد، ظواهر یا تقلید ـ هرچند ظنی هستند ـ می‌توانند مُثبِت گزاره‌ی اعتقادی باشند. در نتیجه‌ی این نگاه، یک فرد دیندار، مجموعه اعتقادات گسترده‌تری نسبت به فردی با دیدگاه اول خواهد داشت. پژوهش حاضر بعد از طرح مباحث مقدماتی، با واکاوی ادله‌ی طرفین در لابه‌لای متون کلامی و اصولی، در نهایت، دیدگاه دوم ـ یعنی ناتوانی ظنون در اثبات اعتقادات ـ را به دلایلی متفاوت از آنچه تاکنون اقامه شده، ترجیح داده و دلایل سابق را به چالش کشیده است. امّا اطلاق ظنی بودن ظواهر متون دینی را نپذیرفته و با استناد به قواعد گفتگو، پس از احراز عدم قرینه بر خلافِ عموم، اطلاق یا معنای حقیقیِ کلام، دلالت آن را بر همان معنای عام، مطلق و حقیقت، قطعی دانسته است؛ همین‌طور نشان داده که خبر واحد، در مواردی که راویْ راستگو و دارای حواس دیداری و شنیداری سالمی باشد، همچنین از حافظه‌ای دست کم در حد معمول برخوردار بوده و دچار فراموشی نباشد، مفید قطع است؛ چنانکه تقلید نیز به طور مطلق موجب پیدایش ظن نیست، بلکه چنانچه تخصص و صلاحیت اهل خبره احراز شود، قطع به دنبال دارد؛ خصوصاً آنجا که همه بر دیدگاه واحدی اتفاق داشته باشند؛ بلکه در مواردی مقلّد می‌تواند با ورود اجمالی به استدلال، درستی مدّعا را ارزیابی کند، که اساساً این صورت، تقلید محسوب نمی‌شود.

در مورد اهمیت تزکیه نفس و داشتن اخلاق اسلامی امام راحل (ره) اینچنین بیان نمودند: 'هر قدمی که برای تحصیل علم بر می دارید، قدمی هم برای کوبیدن خواسته های نفسانی، تقویت قوای روحانی، کسب مکارم اخلاق، تحصیل معنویات و تقوا بردارید'. برای حصول این منظور نیاز بود به موضوع اخلاق اسلامی با منطقی خاص پرداخته شود و نه با عناوین پراکنده. لذا کتاب اخلاق اسلامی که بنا بر نظرات آیت الله محمدتقی مصباح یزدی (ره) نوشته شده است، انتخاب گردید. فقیهی که در وصف آن رهبری اینچنین فرمودند: (ایشان) فقیه، فیلسوف، متفکّر، صاحب‌نظر در مسائلِ اساسی اسلام و یکی از وجودهای مبارک و مغتنم و منبع فکر و اندیشه‌ی بی‌غلّ و غش معارف اسلامی در دوره‌ی ما هستند. بنا بر نظرات این مفکر عظیم الشأن اسلام، اخلاق اسلامی، بنا بر متعلق های افعال، به اخلاق الهی، اخلاق فردی، اخلاق اجتماعی و اخلاق محیط زیست تقسیم شده و در این کتاب از درس پنجم تا آخر کتاب بحث شده است. به اضافه همه این چهار تقسیمات از حیث فضایل و رذایل اینها هم مورد بررسی قرار گرفته است. مطالب این کتاب به دوازده درس تقسیم شده است. چهار درس ابتدایی مشتمل بر مبانی اخلاق اسلامی و مابقی درسها در مورد فضایل و رذایل اخلاقی صحبت کرده است. شرح کوتاه از دروس پنجم تا دهم که فعلاً ترجمه شده و نصف کتاب را تشکیل می دهد به شرح ذیل می باشد: 1)درس پنجم: اخلاق الهی - 1 عناوین بررسی شده: تأثیر خداشناسی در اخلاق، بندگی و عبادت، دعا، ذکر، اِخبات، خشوع، شرمساری، تقوا، اخلاص 2)درس ششم: اخلاق الهی - 2 عناوین بررسی شده: تأثیر ناآگاهی و غفلت از خداوند در رذایل اخلاقی انسان مرتبط با خدا، غفلت، کفر، شرک، نفاق، استکبار، گناه ،درخواست از غیرخدا، ناامیدی از رحمت خدا، ایمنی از مکر الهی، ریا 3)درس هفتم: فضایل اخلاق فردی عناوین بررسی شده: حقیقت جویی، آزاداندیشی، عزت نفس، نظم، اعتدال، زهد، قناعت، مهار غریزه جنسی، محاسبه نفس 4)درس هشتم: رذایل اخلاق فردی عناوین بررسی شده: خودفراموشی، دنیاگرایی، پیروی از هوای نفس، عُجب و کبر، تعصب، پیروی از ظن و گمان، سستی و تنبلی 5)درس نهم: فضایل اخلاق اجتماعی - 1 عناوین بررسی شده: وفای به عهد، امانت داری، عفو و گذشت، خوش رویی، مدارا، مودّت و اخوّت با مؤمنان، نفرت از دشمنان دین، وجدان کاری، خیرخواهی، خانواده گرایی 6)درس دهم: فضایل اخلاق اجتماعی - 2 عناوین بررسی شده: عدالت، امربه معروف و نهی از منکر، راست گویی، شنیدن سخن حق، بخشش مال، نیکی به والدین به‌علاوه این ترجمه از زبان فارسی به زبان اردو انجام شده است که یکی از زبان‌های مهم دنیاست. با یک سرچ ساده می توان دید که 230 میلیون نفر در دنیا از این زبان استفاده می کنند. این امر اهمیت این ترجمه را نمایان می سازد.

عنوان ایثار یکی از ارزش های متعالی در اسلام به شمار می رود و مفهوم ایثار بیانگر روحیه فداکاری و بخشش برای افراد انسانی است. از اینرو ایثار یکی از اصلی ترین ویژگی های اخلاق اسلامی و بیان سیره رفتاری مسلمان نیز محسوب می شود که تعدادی از علما و فیلسوفان در طول تاریخ به بررسی این ارزش اسلامی توجه کرده و در عصر حاضر یکی از این فیلسوفان و علمای بزرگی که در تفسیر و تعمیم آن توجه کرده است، عالم بزرگ ایرانی آیت الله مصباح یزدی است. در بینش قرآنی آیت الله مصباح یزدی ایثار بیانگر مبانی و ارزش های بزرگ انسانی است که بر اساس موازین اخلاقی و دینی، شخصیت انسان را شکل می دهد و ایثار یکی از آموزه های بلند قرآنی است که فرامین اسلام، مردم را به کسب و گسترش آن تشویق و دیگران را به استفاده از آن در برخورد فرد با دیگران در جامعه اسلامی ترغیب می کند و با تعمیم و توجه به این مفهوم متعالی لاجرم جامعه متحول شده و زیبایی های اخلاقی گسترش می یابد. این تحقیق با رویکرد توصیفی و تحلیلی شکل گرفته است و اهمیت آن ناشی از تعالی وبلندی این مفهوم است که تعمیم آن در حقیقت گسترش اخلاقیات اسلام و منافع آن بر منافع شخصی تقدم دارد و مهمترین نتایج که بدست آمد این است که مصباح یزدی یکی بزرگترین متفکران برجسته ای اسلامی است که به مفهوم ایثار از منظر قرآن کریم پرداخته است. علامه مصباح یزدی در این زمینه تاکید می کند که ایثار پیوندی تنگاتنگ با تقوا و بندگی خداوند متعال دارد و از نظر علامه مصباح یزدی ایثار از آگاهی فرد و حقیقت هستی و به هم پیوستگی همه موجودات هستی نشأت می گیرد و از اینرو مؤمن واقعی متوجه می شود که مصلحت دیگران جزء مصلحت شخصی اوست و فداکاری در راه دیگران فداکاری در راه خدای متعال است. بنابراین ایثار نمایانگر تجلی عملی ایمان و توحید است.

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های قرآن و عهد جدید، اعتقاد به جهان آخرت است که انسان پس از مرگ به آن منتقل می‌شود و در آنجا پاداش یا کیفر اعمال خود را در این دنیا دریافت می‌کند. مسئله مهمی که در این باره وجود دارد این است که ایمان به جهان آخرت چه نقش مهمی در زندگی دنیوی انسان و کسب و تحکیم ارزش های متعالی انسانی دارد.این پژوهش به دنبال بررسی مقایسه ای دیدگاه قرآن و عهد جدید پیرامون جهان آخرت و نقش ایمان به آن در تحکیم ارزش های انسانی است.این پژوهش به روش توصیفی - تحلیلی _ انتقادی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. در این پژوهش، آموزه های مربوط به جهان آخرت در قرآن و عهد جدید جمع آوری و از نظر تاثیر بر تحکیم ارزش‌های انسانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در عین اینکه هر دو کتاب به معاد ایمان دارند و در پرتو ایمان به آن اهتمام به تحکیم ارزش‌های انسانی دارند ولی دارای افتراقاتی هستند از جمله اینکه قرآن قیامت و حساب و کتاب را به دست خداوند متعال میداند، اما در عهد جدید، قیامت فقط به معنای رستاخیز عیسی مسیح و داوری او بر مردم فهمیده می‌شود.هدف قرآن کریم از ذکر سیره پیامبران و سرگذشت آنان با قومشان، حفظ میراث اخلاقی پیامبران است که نقطه متمایز کننده رسالت انبیاء علیهم السلام و تکمیل کننده بنای الهی است که ایشان در طول قرون بنا کرده اند. قرآن در صدد احیای فضائل و ارزشهای اخلاقی است که پیامبران بدان دعوت می‌کردند بطوریکه در آیات بسیاری دعوت پیامبران نسبت به قوم خویش، به سوی کسب فضائل و تحکیم ارزش های انسانی مشهود است، در صورتیکه در برخی فقرات عهد جدید سخن از انحرافات و اتهام های ناروا نسبت به برخی انبیاء است. قرآن کریم در همه تعالیم خود، دستیابی به ارزش های صحیح انسانی را ترغیب می کند و آن را نظامی مبتنی بر علم و معرفت و فضایل اخلاقی میداند.قرآن اهتمام ویژه ای به کسب هر دو ارزشهای مادی و معنوی دارد، در حالی که عهد جدید به طور ویژه بر کسب ارزشهای معنوی تمرکز دارد.

در این پژوهش درباره حرکت نفس از دیدگاه ابن‌سینا، ملاصدرا و استاد فیاضی پرداخته شده است که هر کدام بر اساس مبانی فلسفی خود درباره حرکت نفس نظریاتی بیان نموده‌اند. از نظر ابن‌سینا تغیر و تحرک در نفس در اعراض نفس می‌باشد و نفس فاقد هر گونه تغیر و حرکت جوهری است و اساس جوهر نفس ثابت و پایدار است و چون نفس مجرد است هیچ‌گونه تغیری در آن راه ندارد و تغیرات در نفس، از نوع تحول در اعراض است زیرا مشائیان حرکت را از خواص جسم می‌دانند اما ملاصدرا حرکت جوهری را حرکتی ذاتی و درونی اشیاء مادی می‌داند و حرکت جوهری او در برابر نظریه مشهور حرکت در عرض مشائیان است و معتقد است حرکت نفس پس از مرگ محال است و با مرگ و قطع تعلق نفس به بدن دیگر حرکت در نفس وجود ندارد او جهان ماده را جهان حرکت جوهری و سیلان جوهری می‌داند و بر اساس مبانی خودش در حرکت جوهری و مادی دانستن یکی از مراتب نفس، به وقوع حرکت جوهری در نفس تا زمانی که به بدن تعلق دارد، اعتقاد دارد و مبنای حرکت نفس از نظر وی از سنخ وجود است نه ماهیت. اما استاد فیاضی می‌گوید نفس با اینکه ذاتاً مجرد است و از ابتدا وجود تا ابد قابلیت حرکت دارد و حرکت به زندگی دنیوی محدود نیست و امکان حرکت در نفس همیشه وجود دارد، یعنی نفس تا نفس است و وجود دارد چه در دنیا چه در برزخ و چه در محشر حرکت دارد اما ممکن است حرکت در برزخ و قیامت اختیاری نباشد بلکه اجباری باشد. بنابراین هر سه فیلسوف معتقد به حرکت در نفس هستند که ابن‌سینا معتقد به وحدت نفس و تعدد قوا است و ملاصدرا به وحدت نفس و قوا که عین هم هستند و استاد فیاضی به دو نفس نباتی و حیوانی ناطق معتقد است.

نگاه و ارتباط با خداوند در یهودیت، مسیحیت و اسلام موضوعی است که به بررسی عمیق‌ترین ابعاد اعتقادی و روحانی این سه دین بزرگ می‌پردازد. این ادیان، با تاریخچه و متون مقدس خاص خود، هر یک تصویری منحصر به فرد از خداوند و نحوه ارتباط انسان با او ارائه می‌دهند. یهودیت به عنوان دینی با ریشه‌های تاریخی عمیق، بر اساس عهد عتیق و سنت‌های دینی خود، بر مفهوم یکتایی خدا و پیمان‌های الهی تأکید دارد. در یهودیت، خداوند به عنوان خالق جهان و سرپرست قوم اسرائیل شناخته می‌شود و رابطه انسان با او از طریق رعایت احکام شریعت و انجام مناسک مذهبی برقرار می‌گردد. (فرهنگ قهفرخی علی رضا، مفتاح حمیدرضا ، بینای مطلق سعید، 1401، 171) این دین بر اهمیت دعا، توبه و عمل صالح تأکید دارد و پیروان خود را به ایجاد یک رابطه نزدیک و شخصی با خداوند تشویق می‌کند. در مقابل، مسیحیت با تأکید بر شخصیت عیسی مسیح و مفهوم محبت و رحمت الهی، رویکردی متفاوت به ارتباط با خداوند دارد. در این دین، عیسی مسیح به عنوان پسر خدا و نجات‌دهنده بشریت شناخته می‌شود و آموزه‌های او بر محبت، بخشش و ارتباط مستقیم با خدا تأکید دارد. مسیحیان معتقدند که از طریق ایمان به عیسی مسیح می‌توانند به خدا نزدیک شوند و رابطه‌ای عمیق و شخصی با او برقرار کنند. (علم مهرجردی، نسرین، شاکر، محمدکاظم، 1391) همچنین، عبادت در کلیسا، دعاهای جمعی و فردی، و مراسم مذهبی از جمله راه‌هایی هستند که پیروان این دین برای تقویت ارتباط خود با خداوند استفاده می‌کنند. اسلام نیز با اصول توحید و تسلیم در برابر اراده الهی، به دنبال ایجاد رابطه‌ای نزدیک بین انسان و خداوند است. در اسلام، خداوند (الله) به عنوان تنها خالق جهان شناخته می‌شود و مسلمانان معتقدند که باید در همه جنبه‌های زندگی خود به او تسلیم شوند. نمازهای روزانه، روزه‌داری، زکات و حج از جمله عبادات اصلی هستند که مسلمانان برای تقویت ارتباط خود با خداوند انجام می‌دهند. همچنین دعاها و ذکرها نقش مهمی در ایجاد احساس نزدیکی به خدا دارند. هدف این پایان‌نامه بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود در این دیدگاه‌ها است تا بتوان تأثیر این باورها را بر زندگی روزمره پیروان این ادیان تحلیل کرد. این تحقیق سعی دارد تا با توجه به متون مقدس، سنت‌ها و آموزه‌های هر یک از این ادیان، تصویری جامع از نحوه نگرش به خداوند در یهودیت، مسیحیت و اسلام ارائه دهد. همچنین پژوهش حاضر به دنبال فهم عمیق‌تری از چگونگی شکل‌گیری باورهای مذهبی و تأثیر آن‌ها بر تعاملات اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی جوامع مختلف خواهد بود. بدین ترتیب، این تحقیق نه تنها به بررسی ابعاد اعتقادی هر یک از این ادیان می‌پردازد بلکه تلاش می‌کند تا نشان دهد که چگونه این باورها می‌توانند بر زندگی اجتماعی افراد تأثیر بگذارند و زمینه‌ساز همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان ادیان مختلف شوند. در نهایت امید است که این پژوهش بتواند به درک بهتر تنوع مذهبی و معنوی در جهان معاصر کمک کند و بینش جدیدی نسبت به نحوه ارتباط انسان‌ها با خداوند ارائه دهد.

قاعده لطف یکی از مهم ترین اصول کلامی است که در مسیر استنباط اعتقادی قرار می گیرد، لذا متکلمان در بسیاری از جاهای مسائل کلامی بر آن تکیه کرده اند و یکی از اصول عدل است که پس از غیبت معتزله در سینه امامیه رشد کرده است، بنابراین قاعده لطف در موروث امامیه مفروغ الحجیه بوده است. ولی اکثر معاصران، از اساتید امامیه آن را تکذیب کردند و دیگران صورت بندی های جدید آن را به دلیل اهمیت آن در عرصه علم کلام ارائه کردند. از این رو، محقق می خواست آن را از میراث کلامی اسلامی پالایش کند و دریافت که در تاریخ خود دارای صورت بندی های متعددی است: یکی صورت بندی سنتی قاعده لطف، دومی: صورت بندی شیخ جعفر سبحانی و سومی: صورت بندی شیخ محمود بلچی. چهارم صورت بندی ردا برنکار است و این صورت بندی ها خالی از بحث و نقد علمی نیست. محقق فرمول پیشنهادی جدیدی ارائه کرد و فرمول پنجم فرمول پیشنهادی محقق است. طرفداران صیغه سنتی بر دلایل بسیاری استناد کرده اند که مهمترین آنها برهان حکمت، برهان فراوانی الهی و برهان اتمام حجت است. رویکردهای متعددی به آنها ارائه شده است، اما منبع انتقاد بسیاری از معاصران شده است. برخی از آنان منکر ارتباط عقلی احسان و غرض از تکلیف شده اند، مانند اشاعره. برخی دیگر بین مهربانی واقعی و شناخته شده فرق می گذارند و مطابقت علمی بین آنها را انکار می کنند. برخی از آنها به جای اطاعت، اهداف متعددی را برای فعل الهی در نظر می گیرند. همه آنها به دلیل ارتباط عقلی بین احسان حاصله و اطاعت و ارتباط متعارف بین مقرب و اطاعت طبق صورت دوم و چهارم، اساساً باطل است. و اما صاحب صورت دوم، مهربانی را با توجه به هدف خلقت و هدف اطاعت، بدون توجه به تفاوت واقعی آنها، به دست یافتنی و مقرب تقسیم کرده است. محقق آن را در فرمول پیشنهادی به دست یافتنی و تقریبی، همانطور که هست تقسیم کرد. اگر بین آن و چیزی که مورد درمان قرار می گیرد، ارتباط عقلانی وجود داشته باشد، آن چیز قابل حصول است. اگر ارتباط عادی و اجتناب ناپذیری بین آن و مورد معالجه وجود داشته باشد، تقریبی است و ربطی به تعدد اهداف الهی ندارد. در این تحقیق محقق با تکیه بر رویکرد استقرایی تحلیلی به نتایج قبلی دست یافت.

مفهوم دیگر دینی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز با آن یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که جوامع چندفرهنگی در تمامی دوران‌ها با آن روبرو هستند. این مسئله از طبیعت انسان نشأت می‌گیرد که ویژگی‌هایی چون کثرت و تفاوت دارد و از پیچیدگی‌های روابط اجتماعی و سیاسی که ناشی از این تنوع است. در این راستا، نیاز به مطالعات فلسفی انتقادی برای پرداختن به این پدیده و بررسی علل درگیری‌های ناشی از تفاوت‌های دینی و فرهنگی و ارائه راه‌حل‌های عملی مبتنی بر اصول معرفتی و اخلاقی به وضوح دیده می‌شود. این مطالعه دیدگاه‌های فیلسوف اسلامی ابوحیان توحیدی و متفکر معاصر غربی سیلا بن حبیب را در خصوص مفهوم دیگر دینی و امکان هم‌زیستی مسالمت‌آمیز در شرایط تنوع دینی و فرهنگی مورد بررسی قرار می‌دهد. پرسش مرکزی این تحقیق چنین است: چگونه دیدگاه‌های اسلامی و غربی در خصوص دیگر دینی تقاطع می‌کنند و افق‌های ممکن برای تحقق هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان ادیان و هویت‌های مختلف چیست؟ این مطالعه در تلاش است تا دیدگاه‌های فلسفی در تفکر توحیدی و سیلا بن حبیب را تحلیل کند، با تمرکز بر ارزش‌های اخلاقی، مفاهیم عدالت و نقش عقلانیت در تقویت گفت‌وگو میان فرهنگ‌ها. روش‌شناسی تحقیق شامل روش توصیفی تحلیلی انتقادی مقایسه‌ای است؛ روش توصیفی به منظور روشن ساختن پدیده و ابعاد فکری آن، روش تحلیلی برای شکستن مفاهیم و نظریات و فهم ریشه‌ها و اصول معرفتی آن‌ها و روش مقایسه‌ای برای مقایسه دقیق دیدگاه‌های توحیدی و بن حبیب به کار رفته است. روش انتقادی به منظور ارائه دیدگاهی فلسفی نوین که بازنگری در امکان‌پذیری به کارگیری این ایده‌ها در زمینه‌های معاصر را فراهم می‌آورد. از نظر دستاوردهای علمی، این مطالعه توانسته است دیدگاه فلسفی انتقادی جامعی درباره مفهوم ",دیگر دینی", ارائه دهد که ترکیبی از میراث فلسفی اسلامی و دیدگاه لیبرالی غربی است. این مطالعه به ارزش‌های مشترک میان توحیدی و بن حبیب مانند تسامح، احترام به تنوع و اهمیت عقلانیت در غلبه بر درگیری‌ها پرداخته و در عین حال تفاوت‌های اساسی میان آن‌ها را مشخص کرده است، به‌ویژه در زمینه رابطه فرد و جامعه و مرزهایی که میان حقوق دینی و هویت ملی وجود دارد. از جمله دستاوردهای مهم این تحقیق ارائه یک مدل فلسفی پیشنهادی است که ویژگی‌های اخلاقی فکر اسلامی و گشودگی جهانی تفکر غربی را در بر می‌گیرد و امکان نزدیک شدن به یک رویکرد جدید برای حل درگیری‌های دینی و فرهنگی در جوامع معاصر را فراهم می‌آورد. به این ترتیب، این مطالعه سهم علمی ارزشمندی در فراتر از نظریه‌پردازی سنتی دارد و تنها به تحلیل مفاهیم اکتفا نکرده بلکه در پی بازنگری در آن‌ها در یک زمینه فلسفی عملی است که با واقعیت جوامع متنوع روبرو می‌شود و به توسعه بحث فلسفی در خصوص مسائل هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و پذیرش دیگر در دنیای پرچالش کمک می‌کند.

سید نورالدین نعمت‌الله بن عبدالله بن محمد معروف به شاه نعمت‌الله ولی موسس فرقه نعمت اللهیه از سادات حسینی بوده نسبش با نوزده واسطه به پیامبر عظیم الشان (ص) می‌رسید؛ و از جانب مادر به کرد های شبانکاره منسوب بود. پدرش میر عبدالله از علما و دانشمندان شهر حلب به شمار می‌رفت. سید نعمت‌الله ولی در دوشنبه چهاردهم ربیع‌الاول سال 731 هجری قمری در شهر حلب یا بنا به نقل برخی از تذکره نویسان در شهر کوه بنان کرمان، متولد شد. پدر وی در اوان کودکی شاه ولی از شهر حلب به ناحیه کچ مکران مهاجرت می‌کند و سید نعمت‌الله کودکی و جوانی خود را در ایران می‌گذارند. وی در دوران جوانی به فراگیری علوم متداول زمان چون علم کلام و بلاغت و فقه پرداخت سپس سال‌ها به ریاضت و تصفیه و تزکیه باطن مشغول گردید و به سیر آفاق‌و انفس پرداخت در سن 24 سالگی در مکه معظمه از دست شیخ عبدالله یافعی خرقه پوشید و از جمله مریدان او گردید. شاه نعمت‌الله پس‌ازآن دست به مسافرت‌های گوناگونی می زند از طریق مصر به شام و آذربایجان به ماوراءالنهر می‌رود و پس از مدتی اقامت در سمرقند عاقبت در کرمان رحل اقامت می‌افکند و در ماهان خانقاه و باغ و حمام می‌سازد و پنج سال باقیمانده عمر خود را در ماهان می‌گذراند. شهرت سید، ایران و هند را فراگرفته بود و از مردم عادی تا بزرگان تصوف و شاهان و امرا از معتقدان و مریدان وی بودند. طریقه‌ی نعمه اللهی منسوب به اوست و هنوز هم در ایران این دسته از صوفیان فرقه مهمی محسوب می‌شوند. شاه نعمت‌الله ولی، مؤسس و قطب سلسله صوفیه نعمت الهیه، در عرفان نظری از پیروان راستین و از شارحان آثار و افکار محیی الدین بن عربی بوده، اما در عرفان عملی و تعلیم و تربیت سالکان طریقت و طالبان حقیقت، چنان‌که مؤلف در بعضی مقالات و تألیفات خود به‌تفصیل بیان کرده است، با وسعت مشرب و شیوه‌ای نوآیین و ابتکاری، بر مبنای استعداد و لیاقت مریدان به ارشاد و هدایت آنان پرداخته و بدین گونه در مقامات طریقت در جهات صوری و معنوی به منزلت و پایگاهی نائل‌آمده که از قرن نهم هجری تاکنون هیچ‌یک از پیشوایان و اقطاب عالی‌مقام صوفیه بدان منزلت و پایگاه نائل نشده است (فرزام، 1374، 158-164). این منزلت براثر تهذیب نفس و تجرد روح و تربیت سلوکی و ریاضتهای شرعی و مداومت بر اذکار و اوراد و دوری از دنیا و عالم نفس و خیال و کثرت و انعزال از مردم عوام و جهّال از علماء و بیخردان و مخالفان سیر و سلوک إلی الله و اشتغال به خود و اعمال و گفتار و پندار خود و توسّل به ولایت و وساطت اهل‌بیت عصمت و طهارت سلام‌الله علیهم اجمعین حاصل‌شده است. این پژوهش به روش توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای در پی بررسی: اولیا الله و تهذیب نفس در دیوان شاه نعمت‌الله ولی خواهد بود.