جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب «هدیه‌های آسمان» چهارم ابتدایی از لحاظ میزان توجه به مؤلفه‌های تربیت جهادی در بعد فردی و اجتماعی، به روش کمّی مبتنی بر تحلیل کیفی است. جامعة آماری شامل هفت عنوان کتاب درسی بود که با توجه به نمود بیشتر مؤلفه‏های تربیت جهادی در کتاب «هدیه‌های آسمانی»، این کتاب به‌عنوان نمونه انتخاب شد و همة مطالب کتاب، شامل متن، تصاویر و پرسش‏ها بررسی شدند. در این پژوهش برای جمع‌آوری اطلاعات، از فهرست وارسی سنجش مؤلفه‏های تربیت جهادی، و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از روش کیفی‌ـ توصیفی استفاده شد. یافته‏های پژوهش حاکی از آن است که 116 قسمت از کل کتاب به مؤلفه‌های تربیت جهادی اختصاص یافته است: تصاویر با فراوانی 17؛ جملات درون متن با فراوانی 55 و پرسش‌ها و تمرین و فعالیت انتهای هر درس با فراوانی 44. از نکات قابل توجه اینکه مؤلفة تعاون و همکاری با فراوانی 18 و درصد فراوانی 51/15، بیشترین فراوانی را در بین مؤلفه‌های تربیت جهادی به خود اختصاص داده و صبر با فراوانی 15 و درصد فراوانی 93/12 در ردة دوم و مبارزه با ظلم و شرک با فراوانی 14 و درصد فراوانی 06/12 در جایگاه بعدی قرار داشته‌اند. همچنین به مؤلفه‌های شجاعت، روحیة جهادی و پرکاری، کمترین توجه معطوف شده است.

پژوهش حاضر که به منظور بررسی جایگاه مؤلفه های آداب و مهارت های زندگی اسلامی (طرح کرامت) در کتاب های درسی دورة اول ابتدایی انجام شده، از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ شیوة گردآوری داده ها از نوع تحلیل محتواست که به روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون انجام شده است. جامعة آماری کتاب های دورة ابتدایی و نمونة آماری پژوهش شامل کتاب های درسی پایه های اول، دوم و سوم (دورة اول) ابتدایی است که به روش هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های پژوهش، سیاهة محقق ساختة تحلیل محتوای آداب و مهارت های زندگی اسلامی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بیشترین ضریب اهمیت در پایة اول مربوط به مهارت ارتباط با خدا با ضریب اهمیت 161/0، در پایة دوم مربوط به مهارت ارتباط با خدا با ضریب اهمیت 118/0 و در پایة سوم مربوط به مهارت ارتباط با خدا و همدلی با ضریب اهمیت 127/0 است. در پایة اول به مهارت های شرافت و خودآگاهی، پایة دوم به مهارت های عزت نفس و خودآگاهی و در پایة سوم به مهارت های مدیریت هیجانات و خودآگاهی توجهی نشده است.

معضل صفات الهی (صفات مشترک با انسان‌ها) و سخن معنی‌دار گفتن دربارۀ خداوند دغدغۀ مشترک فیلسوفان متأله و متکلمان در علم کلامو فلسفه است. معضلی که یک سوی آن به مسلک تعطیل می‌انجامد و سوی دیگرش به تشبیه و تجسیم راه‌های گوناگونی که پیش روی ایشان مطرح است، یعنی بی‌معنایی، معنای سلبی، معنای ایجابی استعاری و مجازی، معنای ایجابی حقیقی اعم از اشتراک معنوی، اشتراک لفظی و صفات علی در این مقال مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. انالوژی راه حل انحصاری توماس آکویناس است که فراتر از دو گانة اشتراک لفظی و معنوی با لحاظ دو مبنای مشابهت و علیت راهی نو را پیش روی فیلسوفان و متکلمان مسیحی هم برای مشکل مزبور و هم برای توجیه برخی عقاید خاص مانند تثلیث و تجسد گشوده است. در این مقال ضمن طرح تفصیلی انالوژی، مبانی، ابعاد، جایگاه و اقسام آن به نحوة تطبیق آن بر صفات الهی، سپس به بررسی و نقدهای وارد بر این نظریه و بیان مدلولات صحیح و نیز نارسایی‌های آن پرداخته خواهد شد.

هدف از انجام این پژوهش، خوانش انتقادی اهداف شاخص های ده گانة طرح تربیتی مدرسة امین است. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل محتواست. جامعة تحقیق در این مطالعه چارچوب مفهومی طرح تربیتی مدرسة امین، مصوبة معاونت تبلیغ حوزة علمیة قم است. یافته های حاصله حاکی از این است که طرح تربیتی امین برخوردار از قابلیت هایی است که به استفاده از ظرفیت دانش آموختگان حوزه های علمیه در آموزش و پرورش، پررنگ شدن حوزة تربیت با تمرکز بر تربیت اعتقادی و عبادی و اخلاقی در مدارس، تلاش جهت برقرار کردن ایجاد ارتباط بین دانش آموزان و روحانیون منجر می شود. ضمن اینکه اهداف طرح با کاستی هایی مواجه است. از کاستی های اهداف این طرح می توان به این موارد اشاره کرد: نسبت برقرار نکردن اهداف شاخص های ده گانه با سند تحول بنیادین آموزش و پرورش؛ مشخص نبودن رویکرد حاکم بر اهداف و شاخص ها؛ فقدان مبانی نظری؛ روشن نبودن ملاک استخراج شاخص ها؛ روشن نبودن نسبت بین شاخص ها و دوره های تحصیلی؛ فقدان پیوست اعتبار سنجی شاخص ها؛ نبود ارتباط منطقی بین شاخص ها؛ یک جنس نبودن شاخص ها؛ روشن نبودن محتوای آموزشی دربارة تک تک شاخص ها؛ و فقدان برنامة عملیاتی برای تک تک شاخص ها. ازاین رو لازمة گسترش این طرح در مدارس، بازاندیشی دربارة موارد یادشده است.

«اخلاق عرفانی» عبارت از نوعی اخلاق خواهد بود که بر مبنای ارتباط بی‌واسطه با حقیقتی غایی/ غیبی، آراستگی به صفاتی خاص مشابه با صفات آن حقیقت را اقتضا می‌کند. مؤلفه‌های اخلاق عرفانی عبارتند از ابتنای بر وحی، توجه به مبدأ‌ و معاد، جامعیت، شریعت محوری، تغییر ظاهری ناشی از تحول باطنی و بهره‌گیری از تربیت تدریجی. هدف از اخلاق عرفانی، تخلّق به اخلاق الاهی یعنی تسمّی به اسماء الاهی و اتصاف به صفات الاهی است. تخلق به صفات الاهی به جهت تقسیم آنها به جمالی و جلالی، از دو حیث تشبیهی و تنزیهی امکان پذیر می‌گردد. از این رو وقتی خدا را در نسبت با دیگر مخلوقات، قیاس ناپذیر بدانیم، می‌توانیم او را در رابطه با صفاتی درک کنیم که بر تمایز، تعالی و تفاوت دلالت می‌کنند.در این راستا، انسان‌ها خدا را به مثابة وجودی عظیم، عزیز، کبیر، قهار، سلطان، غیور و محیط درمی‌یابند. حال اگر بر شباهت بین خدا و مخلوقاتش تاکید شود، خدا همچون موجودی مشبَّه و قریب تلقی می‌شود و در لباس صفاتی همچون مهربانی، رحمت، زیبایی، عشق، بخشش، گذشت، غفران و نفع ظهور می‌یابد.

پرسش دربارة اينکه آيا خداي تعالي صفت دارد و اگر آري، داراي چه نسبتي با ذات الهي است، مجموعه‌اي از مباحث را در انديشة اسلامي فراهم كرده است که معمولاً زيرعنوان توحيد صفاتي دسته‌بندي مي‌گردند و امروزه با عنوان «هستي‌شناسي اوصاف الهي» شناخته مي‌شوند. اين مباحث به‌لحاظ تاريخي از همان قرن اول هجري در ميان انديشمندان مسلمان مطرح بوده‌اند و هريک براساس مباني‌ و پيش‌فرض‌هاي دستگاه فکري خود، به نظريه‌پردازي دربارة آنها پرداخته‌اند. يکي از مهم‌ترين نظريه‌ها در اين زمينه، نظرية نيابت است که واکنش‌هاي مختلفي را به خود ديده است. در اين مقاله با نگاهي تحليلي ـ تاريخي، به بازخواني نظرية نيابت و شناخت ارکان آن پرداخته‌ايم و ضمن اثبات وجود چنين نظريه‌اي در ميان معتزله، باورمندان به آن را از معتزله و ديگر مذاهب بازشناسي كرده‌ايم. براين‌اساس به اين نتيجه رسيده‌ايم که اين نظريه تبييني براي نفي صفات است و تحويل آن به نظرية عينيت صدرايي درست نيست.

برغم اقامت طولاني سيد‌علي‌خان صدرالدين مدني شيرازي (1120ـ1052) در هند و دوري وي از شيراز و اصفهان، مباني كلامي او در تبيين صفات خبرية خداوند در رياض السالكين، آشكارا نشان از تأثيرپذيري او از ملاصدرا دارد. اما با وجود پذيرش مباني حكمت متعاليه، در تفسير يا تأويل صفات الهي، روش وي با اصول فلسفة صدرايي كاملاً مطابقت ندارد. او در تبيين اتصاف خداوند به صفات انسانگونه، بمنظور تنزه خداوند از ويژگيهاي بشري، روش «اخذ به اعتبار غايات» را برگزيده است، زيرا مبادي و مقدماتِ صفاتي چون رحمت و غضب كه حاكي از هيجان و رقت و تأثر دروني هستند، دربارة خداوند صادق نيست و اين دسته از صفات، تنها به اعتبار غايت و نتيجه بر خداوند اطلاق ميشوند. اگرچه وي از اثبات صفات براي خدا بدون تشبيه سخن ميگويد ولي اين راهكار بتصريح ملاصدرا و بلحاظ مبنايي، با اصول حكمت متعاليه بويژه تشكيك وجود و تفاوت مرتبة وجودي صفات خدا با بشر، سازگاري ندارد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش، تقریر، مقایسه و ارزیابی الهیات سلبی در حوزة معرفت‌شناختی صفات الهی در اندیشة موسى بن میمون(متولد 530 ق/ 1135 م)، ‌الهی‌دان برجستة یهودی و آیت‌الله دکتر محمد صادقی تهرانی(۱۳۰۵-۱۳۹۰ ش)، قرآن‌پژوه معاصر بود. روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به تحلیل عقلانی این دو دیدگاه پرداخته است. یافته‌ها: به باور این دو شخصیت، نه تنها صفات ثبوتی ذاتی الهی، بلکه حتی وجود الهی نیز بیانگر معنای سلبی است و محذور تشبیه، برهان مشترک آنان در نقد الهیات ایجابی است. نتیجه‌گیری: «خلط میان مفهوم و مصداق»، «یکسان‌انگاری شناخت ماهوی و غیر ماهوی»، «تفسیر ناصحیح دو آموزة قرآنیِ همراهی حمد با تسبیح و تنزیه ذات الهی از توصیف غیر مخلصان» و «فقدان تصویر صحیح از الهیات ایجابی عینیت»، مهم‌ترین آسیبهای معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی این دو دیدگاه است.

به عقیدة حکما شناخت حق تعالی، از بالاترین کمالات انسانی است.‌این شناخت متضمن ابعاد مختلفی است. یکی از جنبه‌های شناخت خداوند، شناخت صحیح صفات اوست.‌این نوشتار، با به کارگیری روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای، می‌کوشد تا به‌این پرسش پاسخ دهد که «آیا اتصاف حق تعالی، به صفات فعلی جایز است؟». به منظور پاسخ به‌این پرسش به تقریر و تبیین معنا صفات فعلی، زمینه و عوامل پیدایش اعتقاد به‌این قبیل صفات، تفسیر حکما از‌این صفات و محذورات‌این نظریه مطرح و در نهایت، دیدگاه قابل قبول ارئه شده است. نتیجة حاصل از بررسی ‌«نظریة صفات فعلی» چنین است که اگرچه حق تعالی در مرتبة‌ فعل متصف به صفاتی می‌گردد اما صفات فعل به آن‌گونه که مشهور تفسیر می‌کنند، اولاً ریشه در فهم برخی محدثین سده‌های نخستین از ظاهر بعضی روایت، دارد ثانیاً مستلزم انتقادات چشمگیری از جمله استناد ضعف و نقصان به حق تعالی است درحالی‌که با بررسی تفسیر اهل حکمت از روایات مذکور، روشن می‌شود که آن روایات اساساً مستلزم پذیرش صفات فعلی نیستند همچنین روایاتی صریح خلاف ادعای قائلان به صفات فعلی وجود دارد که نشان می‌دهد صفاتی چون خالق، رازق و... عین