جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫تفسیر پژوهی دانشی است که در قرن اخیر شکل گرفته است و به بررسی شرایط زندگی مفسر، فضای علمی فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زمان مفسر که در شناخت نحوه ی شکل گیری تفسیر مؤثر می باشد، می پردازد. همچنین به تحلیل و بررسی و نقد سبک و روش تفسیر و اصول و مبانی مفسر در علم تفسیر توجه می شود. آیت الله حسینی نجفی همدانی، از جمله مفسران شیعه در عصر حاضر است که در این نوشتار کتاب تفسیر هجده جلدی ایشان از لحاظ علم تفسیر پژوهی مورد مطالعه قرار گرفته است. ا ز ویژگیهای بارز این تفسیر، استفاده ی فراوان از احادیث اهل بیت (ع) می باشد که این ویژگی با تقیّد بسیار زیاد مفسر در تحلیل مطالب تفسیری وارائه ی تفسیر اجتهادی همراه شده است و شیوه ای جالب از تفسیر قرآن را ارائه می دهد. در ضمن اینکه مفسر به طرح مباحث اخلاقی -عرفانی و مسائل تربیتی در قالب جملات فلسفی گرایش فراوانی داشته است. پژؤهش حاضر در چهار فصل تدوین شده است؛ فصل اول شامل سه بخش کلیات زندگی نامه و معرفی تفسیر می باشد که مباحثی از قبیل طرح مسأله، اهمیت و ضرورت بحث، روش تحقیق، سوالات و محدودیت ها، زندگی، تحطیلات و آثار علمی به جا مانده از مفسر و انگیزه و شیوه ی نگارش تفسیر مذکور بررسی شده است فصل دوم، مبانی تفسیری «انوار درخشان» است، که شامل: عقیده ی مفسر در هدایت گری قرآن، حجیت ظواهر الفاظ و قابل فهم بودن آن، و حیانی بودن قرآن، التزام مفسر به کلام معصومین، جاودانگی و جامعیت قرآن، عقیده به نظم و ارتباط آیات و التزام به قرائت مشهور می باشد. در فصل سوم، شیوه ی مفسر در تفسیر قرآن، منابعی که در روش او تاثیر گذار بوده اند و جهت گیری های وی در تفسیر مشخص شده است. وبالاخره در فصل چهارم مباحث علوم قرآنی که در تفسیر انوار درخشان مورد توجه بوده، بررسی شده است. کلید واژه ها : تفسیر، مبانی، روش، گرایش، علوم قرآنی، آقا نجفی همدانی. Abstract Exegetic research is a knowledge formed in recent century studying the life condition of the interpreter as wall as his scientific, cultural, political and social circumstances which impact upon the way an interpretation takes from. It also analyses and criticizes the exegetic method and the interpreter’s fundamental attitudes in this science. Ayt. Hosseini najafi hamenani is of the Shiite interpreters whose interpretation of 18 volumes is studied here exegetically. The enormous usage of ahlulbait’s traditions along with deep commitment to the exegetic analysis and self-concluding interpretation leading to a fascinating interpretation of the Koran count among its major characteristics. In addition, the interpreter/exegete has shown high tendency to moral-mystical as wall as training issues arranged in philosophical sentences. the present research is organized in four parts, the first to cover three chapters of generalities, biography and introducing the interpretation in which discussions such as producing problem, importance and necessity of the discussion, method of research, questions and limitation, life, studied and works of the interpreter as wall as the method of the interpretation are studied. the second part, discusses the exegetic essentials of "anwar-e drathshan" (the luminous lights) including the belief of the interpreter in the koran’s guidance role, the proof of the appearance of the words and their comprehensibility, the revelatory nature of the Koran, his commitment to the saying of the infallibles, eternity and universality of the Koran, belief in other and coherence of the verses and obligation to the famous narration [of the loranic text]. In the their part, the exegete’s method of interpretation of the Koran, the sources effecting the method and his attitudes through the interpretation are characterized. Finally, the forth part studies the discussions covering the koranic studies rules used within the interpretation. Key words: interpretation/ essentials/ method/ koeranic studies/ agh nagafi hamadani.

---

معرفت بشری در مسیر تکامل خود، منزل‌گاه‌های متفاوتی را اختیار کرده است. امروزه بر سر این نکته اختلاف چندانی وجود ندارد که درباره‌ی خاستگاه معرفت، نمی‌توان به‌طور قطع اظهار نظر کرد. در آثار تاریخیِ بر‌جای-مانده از دوران‌های قدیم و اندک اطلاعات موجود، می‌توان نقش حوزه‌های جغرافیایی مختلفی را همچون چین باستان، بین‌النهرین و شمال آفریقا، در گسترش زمینه‌های مختلف معرفت بشری و تقویت بنیان‌های اساسی آن، پر رنگ دید. سیر حکمت از این حوزه‌های جغرافیایی به یونان باستان در همراهی با شرایط مختلف جامعه‌ی آن روزگار یونانساختمان جدیدی از دانش و معرفت را در زمینه‌های متنوعی بنا نهاد و نوابغ یونان سهم خود را در حرکت تکاملی دانش بشری به‌خوبی ایفا کردند. بعد از افول ستاره‌ی یونان در اندیشه‌ورزی و تنگ‌شدن عرصه بر اندیشمندان آن دیار، کاروان دانش در جستجوی منزل‌گاهی جدید برای نوزایی، جان‌های تشنه‌ی معرفتِ مسلمانان را رصد کرد و قلب‌های آکنده از شوقِ به دانستن آنان را که با آیات و روایات به حرکت درآمده بود مأمن مناسبی برای رشد و شکوفایی یافت.بنابراین سیر حکمت و معرفت در گذر زمان به دنیای اسلام نیز رسید و بر اساس مدارک موجود، نقش دانشمندان مسلمان در پیش‌برد علم و دانش، انکارناپذیر است. پیشرفت مغرب زمین در حوزه‌های مختلف در طول دو قرن اخیر و دست‌یابی به توانائی‌های متنوع علمی، فنی و مهندسی، صنعتی، مالی، سیاسی، نظامی و ... که یک شکاف عمیق میان آن‌ها و دیگر مناطق به‌وجود آورده است، زمینه-ی شکل‌گیری این تصور را در اذهان مردم مغرب‌زمین فراهم کرده است که فرهنگ خود را حائز مشخصه‌هایی بدانند که مبنای این رشد چشم‌گیر قرار گرفته‌اند و بالتبع دیگران را فاقد این ویژگی قلمداد می‌کنند. از نظر آن‌ها، استقراء و کاربردِ منطق، متعلق به خودشان است و مشرقیان از این عناصر بی‌بهره‌اند و درعوض اهل مکاشفه و شهودند.از طرفی می‌توان ادعا کرد که میان روش پژوهش هر شاخه از معرفت بشری با همان شاخه، همبستگی متقابل وجود دارد. البته این همبستگی به‌گونه‌ای نیست که نتوان به صراحت بر این نکته پای فشرد که روش پژوهش هر علم بر خود آن علم مقدم است. حال پرسش این است که اگر دانشمندان مسلمان توانستند در طول چند قرن حاکم بلامنازع قلمرو معرفت‌های بشری باشند و افق‌های جدیدی در عرصه‌های مختلف علمی پدیدار سازند به چه روش‌های علمی استناد جسته‌اند و آیا اصولاً روش‌شناسی و روش‌های پژوهشی که بتوان به کمک آن بر معتبر بودن یافته‌هایشان مهر تأیید زد، به‌کار گرفته‌اند؟ و این‌که از این رهگذر آیا می‌توان خط‌مشیِ علمی و پژوهشی آنان‌را با دست‌آوردها و معیارهای امروز بشر در عرصه‌های پژوهشی سنجید و قالبی مستدل و مستند برای گزینش و اختصاص ایشان به هر کدام از آن‌ها پایه‌ریزی نمود؟ بر این اساس فهم و اطلاع از روش‌شناسی و روش‌های پژوهشی که دانشمندان مشهور مسلمان ایرانی در دوره‌ی طلایی نهضت علمی دنیای اسلام مورد استفاده قرار داده‌اند، هدف اصلی پژوهش قرار گرفت. این هدف به‌ویژه از آن‌رو حائز اهمیت است که تقریباً در اکثر منابع مربوط به روش‌های پژوهش، نام و نشانی از تلاش‌های دانشمندان مسلمان در این زمینه دیده نمی‌شود. در این میان با توجه به نقش بارز ابوریحان بیرونی و ابن سینا در گسترش مرزهای دانش، بررسی موضوع پژوهش بر تعدادی از آثار ایشان متمرکز گردید.

---