جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهمترین مسائل فلسفه بحث در مورد خداوند است و پرسشی که اکثراً در این زمینه مطرح می‌شود پرسش وجود‌شناختی است؛ اما در مورد وجود خدا پرسش ارزش‌شناختی نیز قابل طرح است. پرسش از آثار ارزشی وجود خدا انگیزه پیدایش مبحث جدیدی در فلسفه دین معاصر شده‌ است که ارزش‌شناسی خداباوری نام دارد. در مقام پاسخ به این پرسش پنج موضع قابل اتخاذ است: مدافع خداباوری، ضد خداباوری، لاادری‌گری، سکوت و موضع خنثی. قائلین به هر موضع برای اثبات نظر خود استدلال‌هایی را اقامه کرده‌اند. یکی از این استدلال‌ها که توسط ضدخداباوران مطرح شده است استدلال از طریق معنای زندگی نام دارد. در این پژوهش پس از تبیین مبانی ارزش‌شناسی خداباوری و ادعای کلی ضدخداباوران، این استدلال تحلیل می‌شود. در گام اول گزارشی از ادبیات شکل گرفته حول این استدلال ارائه می‌شود و در گام دوم به تحلیل آن با توجه به مبانی فلسفی ملاصدرا پرداخته خواهد شد. در این تحلیل از مبانی همچون اصالت وجود، وجود رابط، حرکت جوهری و عشق میان خدا و انسان استفاده می‌شود. نتیجه بحث اینکه بر اساس مبانی صدرایی چنین استدلالی چه به شکل شخصی چه غیر شخصی رد می‌شود؛ زیرا اولاً جعل معنا برای زندگی از نظر ملاصدرا مردود است؛ ثانیاً خدا نقش محوری در معنای زندگی از نظر ملاصدرا دارد و قرب به او هدف نهایی تعیین شده برای انسان است. انسان تعریف شده بر اساس مبانی صدرایی رابطه وجودی خاصی با خدا دارد و معنای زندگی‌اش تنها در پرتو وجود خداوند تعریف می‌شود؛ بنابراین امکان ندارد که وجود خدا زندگی او را بی‌معنا کند.

پرسش از نسبت میان حقیقت و هنر، پرسشی به قدمت تاریخ فلسفه کلاسیک است. گادامر در بخش نخست کتاب حقیقت و روش در پی پاسخ به این پرسش است. او در تلاش است تا تبیینی از حقیقتِ هنر ارائه دهد که زیربنایی برای هرمنوتیک فلسفی‌اش باشد. او در هرمنوتیک فلسفی خود، در پی تنزل سهم «روش» در شناخت، فهم و دستیابی به حقیقت است. این به معنی انکار نقش روش نزد او نیست، بلکه تغییر دیدگاه از هرمنوتیک روش‌شناختی به هرمنوتیک هستی‌شناختی را مدنظر دارد. گادامر در هرمنوتیک فلسفی‌اش تلقی بدیعی از فهم ارائه می‌کند که مقدمه پرداختن به آن را در تبیین حقیقتِ هنر می‌یابد. هنر نزد گادامر از صرف لذتی که در زیبایی‌شناسی کانتی داشت، فراتر می‌رود و در نسبت با حقیقت قرار می‌گیرد. او اهمیت فلسفی هنر را در این می‌داند که در اثر هنری حقیقتی به تجربه در می‌آید که از هیچ طریق دیگر قابل حصول نیست و این حقیقت در برابر سیطره‌جویی هرگونه تأمل عقلی نسبت به خود ایستادگی می‌کند. گادامر در تلاش است تا از طریقی غیر از شناخت گزاره‌ای و مفهومیِ علم تجربی به حقیقت دست‌ یابد تا بتوان آن را به شناخت در حوزه علوم انسانی تعمیم داد. او برای این امر از بازیابی شأن معرفتی هنر آغاز می‌کند و با بررسی مفاهیم اومانیستی بیلدونگ، حس مشترک، قوه حکم و ذوق که پیش از کانت مولفه‌هایی برای دست‌یابی به حقیقت بودند و توسط کانت از ارزش معرفتی‌شان کاسته شد و به حوزه‌ ذهن تقلیل یافتند، به نقد ذهنی‌سازی هنر و آگاهی زیبایی‌شناختی می‌پردازد. گادامر پس از بیان نقد خود به زیبایی‌شناسی کانتی با توسل به مفاهیمی مانند بازی، جشن و نماد، به دفاع از حقیقتی می‌پردازد که از مواجهه با اثر هنری حاصل می‌شود. در این پایان‌نامه، پس از بررسی پیشینه هرمنوتیک و مسئله فهم و همچنین پیشینه زیبایی‌شناسی و هنر و نسبت آن با حقیقت، به نقد گادامر بر زیبایی‌شناسی کانتی و آگاهی زیبایی‌شناختی می‌پردازیم و سپس هستی‌شناسی اثر هنری را که گادامر برای تبیین چگونگی فهم تجربه اثر هنری و دریافت حقیقت آن، با توسل به مفاهیم کلیدی‌ای از جمله بازی، جشن و نماد بهره می‌گیرد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل مفاهیم اسماء جلاله در قرآن کریم و ارتباط آن‌ها با دعای جوشن کبیر انجام شده است. سؤال اصلی تحقیق بر این محور استوار است که چگونه می‌توان ارتباط میان اسماء الله الحسنی و مفاهیم دینی در دعای جوشن کبیر را بر اساس مبانی قرآنی تحلیل کرد؟ در راستای پاسخ به این سؤال، مفاهیم اسماء الله الحسنی در قرآن کریم، مضامین و مفاهیم دعای جوشن کبیر و میزان سازگاری اسمای بکارگیری شده در این دعا با مضامین دینی و قرآنی مورد بررسی قرار گرفت.روش پژوهش بر اساس تحلیل محتوا و مطالعات تطبیقی انجام شد که شامل بررسی آیات قرآنی مربوط به اسمای حسنی، تحلیل ساختار و محتوای دعای جوشن کبیر و مقایسه مفاهیم مشترک میان این دو متن بود. مطالعه با تکیه بر منابع تفسیری معتبر و آثار علمای مسلمان در زمینه اسماء الله الحسنی صورت پذیرفت. تقسیم‌بندی اسمای حسنی به دسته‌های جلالیه، جمالیه، ذاتیه و فعلیه در قرآن و بررسی تطبیقی آن‌ها با ساختار دعای جوشن کبیر از محورهای اصلی این تحقیق محسوب می‌شود.یافته‌های تحقیق نشان داد که بیش از 89 درصد اسمای مطرح در دعای جوشن کبیر دارای ریشه مستقیم یا غیرمستقیم در قرآن کریم هستند. تحلیل مطابقت معنایی و مفهومی آشکار کرد که ارتباط میان قرآن و دعای جوشن کبیر فراتر از تشابهات لفظی، شامل همسویی در مضامین، تکمیل‌کنندگی مفاهیم و اشتراک در ابعاد تفسیری است. ریشه‌یابی قرآنی اسمای کلیدی در سه دسته اصلی اسمای ربوبیت و خالقیت، رحمت و مغفرت و قدرت و حاکمیت نشان داد که تدوین‌کنندگان این دعا با دقت علمی از مفاهیم قرآنی بهره‌برداری کرده‌اند.الگوهای مفهومی مشترک میان قرآن و دعای جوشن کبیر شامل محوریت توحید، تأکید بر رحمت و عدالت الهی و ترغیب به تقرب و قرب الهی است که نشان‌دهنده هماهنگی عمیق در ساختار فکری این دو متن می‌باشد. کارکردهای معرفت‌شناختی، عبادی و تربیتی اسمای الهی در هر دو متن، حاکی از تأثیر چندبعدی این اسما بر زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان است. بررسی بافت آیاتی و تفسیری اسمای مطرح در دعا، پیوند عمیق آن با سنت تفسیری اسلامی را آشکار می‌سازد.نتیجه‌گیری تحقیق نشان می‌دهد که دعای جوشن کبیر نمونه بارز و موفقی از تعامل سازنده سنت اسلامی با منابع اصلی وحی است که توانسته است بدون انحراف از اصول قرآنی، گنجینه‌ای غنی از اسمای الهی ارائه دهد. کارکرد تکمیل‌کنندگی متقابل میان قرآن و دعای جوشن کبیر امکان بهره‌گیری همزمان از هر دو منبع را برای دستیابی به تجربه روحانی عمیق‌تر فراهم می‌آورد. این یافته‌ها اثبات می‌کند که ارتباط میان اسمای الله الحسنی در قرآن و دعای جوشن کبیر هم از نظر علمی معتبر و هم از نظر عملی مؤثر است و می‌تواند نقش مهمی در تعمیق معرفت دینی و تقویت تجربه معنوی مسلمانان ایفا کند.

تربیت دینی یکی از ارکان اساسی در شکل‌گیری شخصیت فردی و اجتماعی انسان‌هاست و اصول و مبانی آن نقش حیاتی در رشد و تعالی فرد و جامعه ایفا می‌کند. در این راستا، فهم صحیح از مبانی و اصول تربیت دینی در بستر اسلام، می‌تواند مسیر رسیدن به اهداف عالی انسانی و اسلامی را هموار سازد. از این رو، بررسی دیدگاه‌های دو تن از اندیشمندان برجسته دینی معاصر، آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله جوادی آملی، در زمینه تربیت دینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. مبانی تربیت دینی از منظر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله جوادی آملی به‌طور مشترک بر اهمیت تربیت انسان به‌عنوان موجودی متعالی و معنادار تأکید دارند. از دیدگاه این دو اندیشمند، تربیت دینی نه‌تنها به آگاهی‌های دینی، بلکه به پرورش معنوی و اخلاقی انسان‌ها نیز توجه دارد. آیت‌الله خامنه‌ای به نقش تربیت در تقویت ایمان، معرفت دینی و عمل صالح تأکید دارند و معتقدند که تربیت دینی باید انسان را به مرحله‌ای برساند که هم در زندگی فردی و هم در ارتباط با جامعه، اصول اسلامی را عملی کند. آیت‌الله جوادی آملی نیز به مبانی فلسفی و معرفتی تربیت دینی پرداخته و بر تأثیر عقل و معرفت در تربیت انسان تأکید دارند. ایشان اعتقاد دارند که تربیت دینی باید بر اساس شناخت دقیق از حقیقت و نیازهای انسان باشد تا فرد بتواند به کمال حقیقی خود برسد. در مجموع، هر دو اندیشمند بر ضرورت تبیین اصول تربیت دینی از منظر قرآن و سنت و تأثیر آن در ساختار شخصیت فرد و جامعه تأکید دارند.

قرآن کریم به عنوان «میزان شناخت خود»، منبع اصلی و معیاری بی بدیل برای درک حقیقت خویش است. شناخت هر پدیده از منبع اصیل آن ضرورت دارد؛ بنابراین، برای فهم قرآن باید به خود قرآن مراجعه کرد، چرا که این کتاب، معرفی کننده ذات، اهداف و معارف خود است. این اثر با توجه به جایگاه علمی آیت الله جوادی آملی به عنوان فقیه، مفسر برجسته، و صاحب نظر در علوم قرآنی، از اهمیت ویژهای برخوردار است. ایشان با نگارش تفسیری گسترده، عمق بینش قرآنی خود را نشان دادهاند، و این کتاب به عنوان یکی از آثار ماندگار ایشان، مرجع معتبری در حوزه مطالعات قرآنی محسوب میشود. با بهره گیری از روش مفهومی و تمرکز بر دقیق مفاهیم قرآنی، تلاش شده است تا محتوای کتاب به شیوهای نظاممند و هماهنگ با روح کلی قرآن ارائه گردد. با مطالعه این کتاب به نتائج زیر رسیدیم 1. این کتاب، قرآن کریم، با عظمتی بیمثال، هدایتگر بشریت تا قیامت است. 2. این کتاب الهی، فرازمانی و فرامکانی است 3. این کتاب «حجت الهی» برای همه انسانها در هر عصر و مکانی، پاسخگوی نیازهای فکری و عملی بشر است.

نگاه و ارتباط با خداوند در یهودیت، مسیحیت و اسلام موضوعی است که به بررسی عمیق‌ترین ابعاد اعتقادی و روحانی این سه دین بزرگ می‌پردازد. این ادیان، با تاریخچه و متون مقدس خاص خود، هر یک تصویری منحصر به فرد از خداوند و نحوه ارتباط انسان با او ارائه می‌دهند. یهودیت به عنوان دینی با ریشه‌های تاریخی عمیق، بر اساس عهد عتیق و سنت‌های دینی خود، بر مفهوم یکتایی خدا و پیمان‌های الهی تأکید دارد. در یهودیت، خداوند به عنوان خالق جهان و سرپرست قوم اسرائیل شناخته می‌شود و رابطه انسان با او از طریق رعایت احکام شریعت و انجام مناسک مذهبی برقرار می‌گردد. (فرهنگ قهفرخی علی رضا، مفتاح حمیدرضا ، بینای مطلق سعید، 1401، 171) این دین بر اهمیت دعا، توبه و عمل صالح تأکید دارد و پیروان خود را به ایجاد یک رابطه نزدیک و شخصی با خداوند تشویق می‌کند. در مقابل، مسیحیت با تأکید بر شخصیت عیسی مسیح و مفهوم محبت و رحمت الهی، رویکردی متفاوت به ارتباط با خداوند دارد. در این دین، عیسی مسیح به عنوان پسر خدا و نجات‌دهنده بشریت شناخته می‌شود و آموزه‌های او بر محبت، بخشش و ارتباط مستقیم با خدا تأکید دارد. مسیحیان معتقدند که از طریق ایمان به عیسی مسیح می‌توانند به خدا نزدیک شوند و رابطه‌ای عمیق و شخصی با او برقرار کنند. (علم مهرجردی، نسرین، شاکر، محمدکاظم، 1391) همچنین، عبادت در کلیسا، دعاهای جمعی و فردی، و مراسم مذهبی از جمله راه‌هایی هستند که پیروان این دین برای تقویت ارتباط خود با خداوند استفاده می‌کنند. اسلام نیز با اصول توحید و تسلیم در برابر اراده الهی، به دنبال ایجاد رابطه‌ای نزدیک بین انسان و خداوند است. در اسلام، خداوند (الله) به عنوان تنها خالق جهان شناخته می‌شود و مسلمانان معتقدند که باید در همه جنبه‌های زندگی خود به او تسلیم شوند. نمازهای روزانه، روزه‌داری، زکات و حج از جمله عبادات اصلی هستند که مسلمانان برای تقویت ارتباط خود با خداوند انجام می‌دهند. همچنین دعاها و ذکرها نقش مهمی در ایجاد احساس نزدیکی به خدا دارند. هدف این پایان‌نامه بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود در این دیدگاه‌ها است تا بتوان تأثیر این باورها را بر زندگی روزمره پیروان این ادیان تحلیل کرد. این تحقیق سعی دارد تا با توجه به متون مقدس، سنت‌ها و آموزه‌های هر یک از این ادیان، تصویری جامع از نحوه نگرش به خداوند در یهودیت، مسیحیت و اسلام ارائه دهد. همچنین پژوهش حاضر به دنبال فهم عمیق‌تری از چگونگی شکل‌گیری باورهای مذهبی و تأثیر آن‌ها بر تعاملات اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی جوامع مختلف خواهد بود. بدین ترتیب، این تحقیق نه تنها به بررسی ابعاد اعتقادی هر یک از این ادیان می‌پردازد بلکه تلاش می‌کند تا نشان دهد که چگونه این باورها می‌توانند بر زندگی اجتماعی افراد تأثیر بگذارند و زمینه‌ساز همزیستی مسالمت‌آمیز میان پیروان ادیان مختلف شوند. در نهایت امید است که این پژوهش بتواند به درک بهتر تنوع مذهبی و معنوی در جهان معاصر کمک کند و بینش جدیدی نسبت به نحوه ارتباط انسان‌ها با خداوند ارائه دهد.

قرآن کریم نقش مهمی در تبیین حقایق عالم دارد و منبع نخستین برای شناسایی معارف دینی شمرده می شود. در رابطه با جایگاه قرآن کریم، از امام صادق (ع) نقل شده که می فرماید: «کتاب خدا بر چهارگونه است: عبارت، اشارت، لطایف و حقایق ؛ عبارت برای عوام، اشارت برای خواص، لطایف برای اولیاء و حقایق مربوط به انبیاست».(فیض کاشانی1373ش، ج1، صص14-13) از سوی دیگر ، حدیث نقش مهمی در تبیین آیات قرآن داشته؛ به اعتقاد امام خمینی حدیث، سند اسلام است و بی‌توجهی به آن، بی‌توجهی به قرآن شمرده می شود. (موسوی خمینی، 1349 ش، ج1، ص 11) ایشان پس از آنکه مهم ترین پیش نیاز اجتهاد را قرآن شناسی و سنت شناسی می شمارد ، انس با روایات اهل بیت (ع) و شیوه فهم آنها را برای استباط درست لازم می شمرد. ( موسوی خمینی ، 1344ش، ج1، ص 13- 12)

مسئله معجزه‌مندی پیامبر اسلام (ص) یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز در اندیشه اسلامی معاصر و مطالعات استشراقی است که در تعارض با دیدگاه سنتی قرار دارد. سنت‌گرایان بر وقوع هزاران معجزات حسی متعدد تأکید داشته و آن‌ها را دلایل قطعی بر صدق رسالت وی می‌دانند، در حالی که عقل‌گرایان تنها قرآن را به‌عنوان معجزه جاویدان معرفی کرده و سایر معجزات را تأویل یا نفی می‌کنند. از طرفی، مستشرقان با دو رویکرد تاریخی و الهیاتی، معجزات منسوب به ایشان را اسطوره‌سازی و تحریفات تاریخی دانسته و حتی در برخی موارد، وجود تاریخی وی را مورد تردید قرار داده‌اند. این تنوع و اختلاف‌نظرها، که از پذیرش گسترده معجزات تا نفی کامل آن‌ها را شامل می‌شود، اهمیت بازنگری علمی و قرآنی این موضوع را دوچندان کرده است .پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و با بهره‌گیری از تدبر قرآنی، نقد روایی و تحلیل تاریخی, این موضوع را مورد بررسی قرار داده است؛ در این راستا این پژوهش با بررسی معجزات منسوب به ایشان، دیدگاه‌های مختلف را تحلیل کرده و بر مبنای مستندات قرآنی، نتایج متفاوتی ارائه می‌دهد. فصل نخست به کلیات پژوهش پرداخته و شامل بررسی مفاهیم امور خارق‌العاده، انواع آن‌ها و دلالت معجزه در اندیشه اسلامی است. فصل دوم تبیین دیدگاه‌های مختلف درباره معجزات پیامبر در سه محور مذکور پرداخته و با تبیین دیدگاه قرآن‌محور در باب معجزه مندی رسول الله روشن ساخته که پیامبر (ص) آیتی برهانی جز قرآن نیاورده است. فصل سوم به بررسی اسراء و معراج پرداخته و نشان داده است که این واقعه، با وجود تفاوت دیدگاه‌ها درباره چگونگی آن، در منابع اسلامی پذیرفته شده است. برخی این حادثه را جسمانی-روحانی، برخی رؤیایی-روحانی و برخی عقلانی دانسته‌اند. مستشرقان نیز در تفسیر مفعول‌به و مقصد اسراء دیدگاه‌های متعددی ارائه داده‌اند. با این حال، تدبر در آیات قرآن نشان می‌دهد که این واقعه یک رؤیای حقیقی بوده که در آن، پیامبر (ص) برای مشاهده آیات الهی به سدرهالمنتهی، معروف به مسجدالاقصی، سیر داده شده است. برخلاف رؤیاهای معمول که نیازمند تمثیل و تأویل هستند، در این رؤیا آیات الهی به‌صورت مستقیم ارائه شده‌اند. فصل چهارم به تحلیل انشقاق قمر می‌پردازد و نشان می‌دهد که در تفاسیر پنج دیدگاه درباره این رخداد وجود دارد: برخی آن را روشن شدن امر یا جدا شدن تاریکی از ماه دانسته‌اند، و سه دیدگاه دیگر آن را رخدادی حقیقی در گذشته یا آینده می‌دانند. سنت‌گرایان آن را معجزه‌ای در زمان پیامبر (ص) و عقل‌گرایان نشانه‌ای از قیامت می‌دانند. بررسی‌های قرآنی آن را مرتبط ,خسف القمر مذکور در سوره قیامت و نشانه‌ای از فرارسیدن قیامت می‌شمارند.

موضوع این تحقیق، بررسی و تحلیل پیامدهای خطیئه آدم در سنت تفسیری اسلامی و الاهیات مسیحیت است. در این تحقیق، ما قصد داریم تا با استفاده از منابع معتبر و مطالعات کتابخانه ای، به بررسی عمیق این موضوع بپردازیم. این موضوع شامل بررسی تفاوت ها و تشابه های بین دیدگاه های مختلف در مورد پیامدهای خطیئه آدم در سنت تفسیری اسلامی و الاهیات مسیحیت خواهد بود در سنت اسلامی و الاهیات مسیحیت ، خطیئه آدم و پیامدهای آن یکی از موضوعات مهم و بحث برانگیز است. این موضوع در بسیاری از تفاسیر قرآنی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق، ما قصد داریم به پیامدهای خطیئه آدم در سنت اسلامی و الاهیات مسیحی بپردازیم در سنت اسلامی، خطیئه آدم اغلب به گناه آدم و حوا در بهشت اشاره دارد که منجر به هبوط انسان و آغاز زندگی او در دنیا شد. این موضوع در قرآن، حدیث، و تفاسیر مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در الاهیات مسیحیت، خطیئه آدم می تواند به معنای گناه اصلی باشد که در برخی از سنت های مسیحیت مورد بررسی قرار می گیرد. این موضوع در فلسفه دین، الاهیات سیستماتیک، و الاهیات مقارن مورد بررسی قرار گرفته است. خطیئه آدم، داستانی در متون دینی است که به نافرمانی اولین انسان‌ها از خداوند اشاره دارد. این داستان در هر دو دین اسلام و مسیحیت وجود دارد، اما جزئیات و تفسیرهای آن در هر دو دین متفاوت است. در مسیحیت، خطیئه آدم یا گناه اصلی، به گناهی اشاره دارد که به عقیده برخی از مسیحیان، به عنوان پیامد گناه آدم و حوا به تمام انسان‌ها منتقل شده است. این گناه باعث می‌شود که انسان‌ها به طور طبیعی گرایش به گناه داشته باشند و نیازمند رستگاری باشند از طرفی خطیئه آدم در الاهیات مسیحی جایگاه بسیار مهمی دارد چون که هم با بحث انسان شناسی مسیحی هم با بحث نجات شناسی مسیحی و هم با بحث مسیح شناسی ارتباط وثیقی دارد از سوی دیگر، در اسلام، گناه آدم و حوا به عنوان گناهی شخصی تلقی می‌شود که تاثیر مستقیمی بر روح و طبیعت بقیه انسان‌ها ندارد. در این دیدگاه، هر انسان برای کنش‌های خود مسئول است و گناهان آدم و حوا بر زندگی او تاثیر نمی‌گذارد. و از طرفی خطیئه آدم در الهیات اسلامی صرفا نوعی بحث اخلاقی است و نوعی عبرت آموزی در التزام به تقوا و خویشتن داری و مقابله با وسوسه شیطان است تبعاتی که در مسیحیت مورد بحث است با تبعات آن در اسلام متفاوت است که در این راستا نظرات متکلمین اسلام اعم از شیعه و سنی ذیل مبحث عصمت و متکلمین مسیحی بررسی می شود. پیامدهای خطیئه آدم ، نقشی کلیدی در الهیات هر دو دین دارد. این پیامدها شامل مواردی مانند هبوط انسان از بهشت، مرگ، شر، و نیاز به رستگاری می‌شوند.