جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیا استعاذه آثار روانشناختی نیز دارد؟ بخش مهمی از این نوشته به بررسی اثرات استعاذه بر جان و روان انسان اختصاص دارد و یافتن و گردآوری این آثار و نیز تحلیل چگونگی اثر گذاری استعاذه در پرتو متون دینی اعم از قرآن و حدیث، تعهد این پایان نامه است. در بررسی متون مرتبط که در قرآن و برخی تفاسیر و نیز متون روایی شیعه و اهل سنت صورت گرفت، به دو دسته آثار روانیایجابی و سلبی دست یافتیم. آثار ایجابی شامل سه احساس آرامش و بهره‌مندی از رحمت خدا،امنیت خاطراز گزند دشمنان و مصونیت نسبی در برابر شیطان است. آثار سلبی نیز در بردارنده چهار امر است که مهمترین آنها دور شدن برخی ترس‌ها و دلهره‌های عادی مانند ترس از دشمنان و بیمناکی از پیشامدهای ناگوار و نیز ترسهای غیر منطقی و نامتعارف مانند تنهایی هراسی، شب هراسی که در دانش روانشناسی نوین (فوبیا) خوانده می‌شوند. در آثار سلبی همچنین به نقش استعاذه در زدودن یا تقلیل اضطراب، افسردگی وخشم نیز پرداخته شده و متون مرتبط یافته و آورده شده است. در همه این موارد نقش استعاذه برای ایجاد این آثار مثبت و یا زدودن آثار منفی تایید شده است، ولی برای برخی دیگر از آثار روانی مانند اختلالهای حاد شخصیتی، تمایل به خودکشی، احساس حقارت و کهتری، و یا خودشیفتگی به متون تاییدو رد کننده و مرتبط دست نیافیتم.گفتنی است به دلیل نیاز به تعریف استعاذه و دامنه آن از جهت مستعیذ، مستعاذ منه و مستعاذالیه و نیز اهمیت استعاذه، در فصلهای ابتدایی به این موضوعات در زیر عناوینی مانند معناشناسی و حقیقت استعاذه و اهمیت و گستره آنبه صورت گذرا پرداخته شده است.

از دیدگاه قرآن هدف از خلقت انسان کمال است که در گرو کسب کرامت است. کرامت در قرآن از کریم بودن خداوند آغاز می شود که یکی از صفات جمالیه پرورگار و دارای مصادیق مختلفی در هستی است نظیر: کرامت قرآن،فرشتگان، انبیاء و سایر انسان ها.از مبحث کرامت در روان شناسی با عنوان عزت نفس یاد گردیده که به معنای احساس ارزشمندی و سودمندی انسان نسبت به خود، که همراه ارزشیابی و ارزیابی است.روان شناسان در تبیین مفهوم عزت نفس، با قائل شدن به ارزشمندی وجودی انسان، هر آن چه را که موجب ارزش و پیشرفت و موفقیت شخص باشد، به عنوان ابزار و عامل ارتقاء عزت نفس بیان کرده، و در این راستا بیشتر به نقش عوامل محیطی و مادی در افزایش یا کاهش عزت نفس توجه نموده اند. این نگرش ایشان موجب برداشت و تلقّی خاصی از این مقوله گردیده که در پاره ای موارد با اهداف اخلاقی و کمال انسان سازگار نیست.قرآن با نگرشی خدا محور، تأیید الهی را میزان کرامت و عزت نفس انسان معرفی کرده و عامل اصلی در این راه را تقوا دانسته و نهایتا امور محیطی و مادی را تنها ابزار و وسایل کمک دهنده برای نیل به اوصاف بر می شمارد، بر این اساس نارسایی نظر روان شناسان برای نیل به کرامت و عزت نفس انسان روشن می شود.پژوهش حاضر سعی دارد، ضمن واکاوی و تبیین مفاهیم کرامت، عزت، فضل، و تقوا و بیان مصادیق واقعی آن ها از نظر قرآن، و همچنین تبیین مفهوم «عزت نفس» در حوزه روان شناسی، برای آشنایی و ایجاد راهکار های مناسب در خصوص کرامت و عزت نفس انسان؛با روش توصیفی تحلیلی، بررسی بین دو حوزه قران و روان شناسی در این خصوص انجام دهد؛ تا نقاط اشتراک و افتراق بین این دو دیدگاه به دست آید، و راهکار های مناسب و صحیح جهت ایجاد کرامت و عزت واقعی افراد بشر ارائه گردد.برخی از یافته های پژوهش حاضر عبارت است از اینکه:جهان بینی قرآن،از نوع خدا محوری است و لذا مفهوم کرامت و عزت واقعی در ارتباط با خداوند معنادار می گردد.در این جهان بینی انسان با ایمان و عمل صالح، به این مهم دست می یابد در حالی که در روان شناسی وجود انسان صرف نظر از رفتارش ارزشمند است و انسان محوری، اساس عزت نفس انسان را تشکیل می دهد.1-

از اساسی‌ترین مسائل مشترک در همه ادیان و مکاتب، به خصوص مکاتب الهی، مفهوم خداوند، اوصاف و ویژگی‌ها و چگونگی ارتباط او با جهان و انسان است. بر این اساس در این پژوهش مفهوم متعالی خدا در عرفان اسلامی و آیین زرتشت به عنوان یکی از کهن‌ترین ادیان الهی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته است. فصل اول این پایان نامه شامل کلیات و همچنین مروری بر تحقیقات در زمینه موضوع مورد بحث می‌باشد. در بخش مبانی نظری به مواردی از قبیل عرفان اسلامی، دین زرتشت، سیر تحول مفهوم خدا ... اشاره شده است. در ادامه و در فصل‌های جداگانه مباحث مرتبط در این دو مکتب به تفصیل مورد کاوش قرار گرفته است که مباحثی همچون ذات خداوند، اسماء و صفات، مراتب هستی، بحث توحید و مراتب آن،... و رابطه خدا با جهان و انسان را تشکیل می‌دهد. و در نهایت به مقایسه و مقارنه این دو مکتب بر اساس نسبت‌های قیاس‌پذیر پرداخته شده است.

تفسیرنورالثقلین،یکی ازتفاسیر روایی است که در اواخر قرن یازدهم واوایل قرن دوازدهم هجری نگاشته شده ویکی از مهمترین تفاسیری است که روایات اهل البیت(علیهم السلام) را که پیش ازآن پراکنده بود،جمع آوری کرده است. حویزی مولف این تفسیر،توضیحی در باره‌ی آیه یا روایت ومطالب مربوط به آن ارائه نمی دهد،هرچند که روایات باهم ناساز گار باشند.خودمولف به این مطلب، درمقدمه تفسیر به آن اشاره دارد ونقل روایاتی که مخالف باعقاید علمای شیعه است را به معنای عمل واعتقاد بدان نمی داند واین کار او تنها به این منظور بوده که بر خواننده معلوم شود چه کسی آن را نقل کرده است تا خود خواننده به توجیه آن بپردازد.پایان نامه پیش رو،در صدد بوده است،علاوه برمشخص کردن سوره وشماره آیات تفسیر شده وترجمه آیات وروایات وشرح واژگان غریب، به بررسی سند ،احادیث تفسیری ورجال شناسی مربوط به آن ها بپردازد. دربخش بررسی روایت،ابتدا هر حدیثی به لحاظ سند ومتن با مصدر اصلی تطابق ومورد بررسی دقیق قرارمی گیرد وسپس بامنابع متقدم ومتأخر،مقایسه شده است تا تفاوت نسخ ونقلها یا اشتباهات محتمل در سند ومتن ذکر شود وچنانچه نکته یانکاتی به نظررسیده،بیان شده است.دربخش رجال شناسی حدیث ،راویان حدیث بر اساس کتب رجالی مشهور مانند، رجال النجاشی،الفهرست ورجال الطوسی،اختیار معرفه الرجال کشی،رجال ابن داودحلی ،معجم رجال الحدیث آیت الله خوئی و... مورد جستجو قرار گرفته وشرح حالی از آنها،اعم از توثیق وتضعیف، مدح وذم یا مجهول بودن ذکر گردیده است.

این پژوهش با این هدف که:نگاه قران و ائمه علی الخصوص امام هادی? به مسئله جبر و اختیار چگونه بوده است و از آنجا که مسأله جبر و اختیار از مسائل مهم اعتقادی است و عقاید ما باید برگرفته از اعتقادات ارائه شده توسط ائمه هدی? باشد لازم به نظر می‌رسد این مسأله نیز از منظر این بزرگواران به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد و چون درباره نامه امام هادی? به اهل اهواز کاری صورت نگرفته است ضرورت دارد درباره اش تحقیق شود پرسش اصلی این پژوهش که نگارنده در صدد پاسخ گویی به آن است چنین می‌باشد که آیا انسان در انجام اعمالش مختار است یا مجبور؟که تعاریفی چون جبر، تفویض، اختیار، بل أمر بین الأمرین، قضا و قدر، عدل و حسن و قبح عقلی با توجه به نامه امام هادی به اهل اهواز مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت نتیجه حاصل از بررسی نامه امام هادی? در توضیح حدیث لا جبر و لا تفویض آشنایی با سیره ائمه و نگاه آنها به مسئله فوق بوده است که نتایج ذیل از بررسی نامه فوق به دست می‌آید: 1-در اعمال، رفتار انسان نه جبر کامل و نه اختیار تام برقرار است 2- خداوند بر اساس اصل وجودیش بر همه چیز علم و آگاهی و اراده دارد 3-آزادی از جمله ارزش های است که قرآن کریم به آن اهمیت بسیار داده است4-عدالت از مفاهیم والایی است که قرآن کریم نیز آن را به عنوان یکی از اهداف بعثت انبیاء بیان نموده است 5- هدف از امتحان الهی شکوفا کودن استعدادهای بشر و آشکار نمودن باطن و حقیقت آدمی است.

کافر کسی است که الوهیت یا توحید یا نبوت و یا یکی از ضروریات دین را انکار می کند. کافر دارای اقسامی است که از میان آنها می توان به کافر کتابی، ذمی، حربی، خارجی، ناصبی، غالی و مرتد اشاره کرد . خوارج ، نواصب و غالیان گرچه در ظاهر به احکام اسلام پای بند هستند ولی به دلیل داشتن برخی عقاید منحرف از دایره اسلام خارج بوده، محکوم به نجاست اند. چنانچه موضوع کفر در مورد شخصی صدق کند احکامی درباره او جاری می شود که از مهمترین آنها « نجاست » است. نظریه مشهور در میان فقهای امامیه آن است که کافر نجس می باشد و مراد از آن ، نجاست عینی است . در مقابل، فقهای اهل سنت نجاست کافر را نوعی نجاست حکمی می دانند یعنی کافر در حکم نجس است نه عین آن. اهل کتاب که از آنها به « کفار کتابی » تعبیر می شود پاک اند و حکم نجاست شامل حال آنها نمی شود؛ البته آن دسته از اهل کتاب که عقاید شرک آلود دارند داخل در مفهوم کفر بوده ، محکوم به نجاست اند. نجاست کافر تنها به اجزای دارای روح اختصاص ندارد، بلکه اجزای بدون روح مثل مو، ناخن و .. را نیز شامل می شود. فرزند کافر نیز در نجاست از پدر و مادر خویش تبعیت می کند ولی چنانچه یکی از آنها مسلمان باشد فرزند آنها در اسلام تابع او خواهد بود و محکوم به طهارت خواهد شد. علاوه بر حکم نجاست ، کافر دارای احکام دیگری نیز هست که از میان آنها می توان به ممنوعیت دخول کفار به مساجد ،حرمت خوردن از ذبیحه و صید کفار ،ممنوعیت ازدواج با مسلمان ،حرمت دوستی با کفار ،ارث نبردن از مسلمان ،مساوی نبودن کافر با مسلمان در قصاص و دیه ، قبول نشدن شهادت کافر در حق مسلمان و محروم شدن کافر از احکام میت اشاره نمود.

در این رساله سخن از انسان است و مقام، تکریم، چگونگی محوریّت و حقوق وی در اسلام، تنها دین توحیدی (به معنای واقعی) در عصر حاضر. این معانی بلند را با عقاید سخیفی که مکاتب مادی در مورد انسان ارائه داده‌اند، مقایسه کرده‌ایم؛ عقایدی که با وجود شعارهای غلوآمیز در مورد انسان و محور دانستن میل او در همه‌ی امور، آدمی را از مقام بلندش به حقارت و فرودستی می‌کشاند. نشان داده‌ایم که دین توحیدی بالاترین مقام ممکن را برای انسان در نظر گرفته و وی را برای رسیدن بدان راهنمایی کرده است. به عبارت دیگر انسان در پرتو آموزه‌های توحیدی به محوریّت حقیقی در جهان و به کرامت واقعی دست می‌یابد و بالاترین حقوق برای وی در نظر گرفته می‌شود.در این رساله طیّ سه بخش به تبیین موضوع پرداخته‌ایم:بخش نخست: خلافت اللّهی انسان، بخش دوم: نشانه‌های محوریّت انسان در اسلام و بخش سوم: تفاوت محوریّت انسان در اسلام با انسان‌محوری غربی.در بخش نخست اصلی‌ترین مسأله و عامل کرامت انسان در نظام توحیدی و پیامدهای آن را بررسی می‌کنیم. در بخش دوّم شواهد دالّ بر محوریّت و تکریم انسان در این نظام بررسی می‌شود و در نهایت به بررسی اومانیسم و تفاوت آن با محوریّت انسان در دین می‌پردازیم و به چند شبهه در این زمینه پاسخ می‌دهیم و نتیجه می‌گیریم که محوریّت، کرامت و ارزش واقعی انسان تنها در پرتو آموزه‌های بلند اسلام و در گرو عمل به دستورات این دین مبین است.

بدن انسان ابزاری برای روح مجرد اوست. به وسیله این بدنو جسم است که روح می تواند، مکنونات خود را در این دنیا، متبلور و نمایان سازد. اما پس از قطع رابطه روح با این بدنو پس از اینکهروح امکان بهره وری از اینبدن را به عنوان یک ابزار و وسیلهنداشت؛ در وعائی دیگر و در نشئه ای متفاوت از حیات این دنیا، به فعالیت خود ادامه می دهد. روح در یک بدن مثالی شبیه بدن قبلی، متناسب با موقعیت و شرایط جدید ادامه حیات می دهد. این قالب جدید که روحآن را به کار می گیرد؛ بدن مثالی نامیده می شود. که از نظر اندازه و شکل، همچون بدن صاحب آن روح، در زندگی این دنیا می باشد؛ اما از نظر سایر ویژگیها، مثل جرم و وزن، متفاوت با آن است. باتجلی روح در این بدن و جــسم جدیدکه جسم برزخی نامیده می شود؛ در نشئه جدید از حیاتخود، به فعالیت ادامه می‌دهد. اما این حیات جدید، همراه لذایذ یا رنجهای ویژه ای است. این لذایذ یا رنجها، نتیجه افکار، عقاید، اعمال، نیّات، صفات و ملکات راسخ در نفس است که در طول حیات دنیوی فراهم نموده است.این پژوهش، با کمک دلایل نقلی،از آیات و روایات،و تفسیرآن از منظر بزرگان اهل تفسیر(اعم از شیعه و سنی)و دلایل عقلی، به اثبات این موضوع می پردازد که روح، مراحل مختلف حیات را طی می کند. و انسان در مسیر تکاملی خود، بعد از نشئه دنیا وپس از مرگ، در نشئه جدیدی از حیات، به نام عالم برزخ قرار می گیرد. و نشان می دهد که حیات انسان پس از مرگ دنیوی، متوقف نمی شود.

موضوع آفرینش هستی همواره مورد بحث اندیشمندان و فلاسفه بوده است،آنان آفرینش را تنها ایجاد و به وجود آوردن ندانسته اند ؛آفرینش در نگاه آنها یک فعل زیبایی شناسانه وکاری هنری است،انسان نیز به عنوان شگفت انگیز ترین مخلوق خداوند که نمونه کاملی از هنر پروردگار و اسماءو صفات الهی است،خود نیز موجودی آفرینش گر و خلاق است. در بین فلاسفه اسلامی هیچ یک به اندازهملاصدرا به قرآن در جایگاه منبعی برای مباحث فلسفی و دانش الهیات،توجه نکرده ونیز هیچ فیلسوفی به این وسعت به تفسیر کتاب الهی نپرداخته است. ملاصدرا همچنین به لحاظ نگاه ویژه به صنایع لطیفه، عشق و تبیین خلاقیت هنری ، یکی ازبهترین گزینه ها برای بررسی ارتباط بین آفرینش در قرآن و رابطه آن با خلاقیت هنری است. در این پژوهش سعی شده مبانی آفرینش در قرآن، همچنین تبیین شأن خلاقیت هنری، عناصر تفسیر هنر و رابطه آن با عشق شناسی،معنای استحسان و تخیل هنری در تفکر صدرایی،ودر نهایت چگونگی تطبیق این مسئله در نگاره شیرین در چشمه که درآن، شیرین نماد و مظهری از عشق الهی است، به روش توصیفی تحلیلی مورد بررسی قرار گیرد.شیرین در چشمه خود را می شوید،چشمه ای که معنا ومفهومی سمبولیک را ارائه میدهد؛ در این نگاره جریان این سیروسلوک عاشقانه و هنرمندانه عاشق و معشوق در درون خود حرکت و تکاپو برای گذر از مراتب دانی به عالی است، و با گذر از هر پله ای عشق عفیف به عشق حقیقی نزدیک می شود، هنرمند نیز در گذر از زیبایی شناسی ظاهری به زیبایی شناسی معنوی و باطن نائل می آید و آفرینش هنری او تبدیل به نیایشی ارزشمند و متعالیمی گردد.

چکیدههدف نهایی از آفرینش انسان ها رسید ن به مقامات والا و بهره مند شدن از مقامات عالی دنیوی و اخروی است که یکی از مقامات، مقام ابرار می باشد و والاترین کسانی که این مقام را دارا هستند انبیاء و اولیای الهی و معصومین علیهم السلام و در راس ائمه حضرت امیر (علیه السلام )، دخت پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) و فرزندان ایشانمی باشند. مطابق آیات و روایات، درجه عالی ابرار کسانی هستند که به مقام مقربین درگاه الهی نائل شده اند.از اوصاف برجسته ابرار می توان بهایمان به خدا و معاد، ایمان به رسالت و کتابهای آسمانی، ایمان به فرشتگان، انفاق، اقامه نماز، پرداخت زکات، وفای به عهد، شکیبایی، صدق و راستگویی و .... می باشد که ما می توانیم با سعی و تلاش برای انجام این اعمال صالحه راه رسیدن به این مقام والا را برای خود هموار ساخته و از نعمت های دنیوی و اخروی این مقام شایسته که بالاترین آن رسیدن به رضای خداوند و مقام قرب الهی است بهره مند شویم.