جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابنامه: ص. ۲۴۸ - ‎۲۵۸؛ همچنین بصورت زیرنویس // رساله حاضر که تحت عنوان انسان شناسی ملاصدرا با توجه به حرکت جوهری تدوین شده از یک مقدمه و چهار فصل و یک خاتمه فراهم آمده است. برای این منظور ابتدا در فصل اول تحت عنوان کلیات مفاهیم اصلی مورد نظر در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. سپس مباحثی کلی در رابطه با انسان شناسی مطرح شده و رهاورد این بحث چنین است که انسان شناسی ملاصدرا تلفیق و ترکیبی از انسان شناسی دینی، عرفانی و فلسفی است. سپس در فصل دوم، حرکت جوهری به عنوان یکی از مبانی انسان شناسی صدرایی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این فصل نگارنده، تلاش کرده است تا ضمن معرفی اجمالی مواردی که در مکتب فلسفی ملاصدرا بر اساس حرکت جوهری قابل توجیه است، بیان کند مهمترین ویژگی نفس- جسمانیة الحدوث و روحانیة البقاء و التعقل- نیز از آثار متربت با حرکت جوهری می باشد. زیرا بدون حرکت جوهری، کمال پذیری نفس و صعودش به مراحل بالاتر و رسیدن به مقام تجرد امکان پذیر نیست. هم چنین در این فصل از مقومات حرکت جوهری، مبانی فلسفی حرکت جوهری و شبهات وقوع حرکت در جوهر و... سخن به میان آمده، به این هدف که نکاتی عمده را از خلال این مباحث استخراج کرده تا بتوان به بررسی انسان شناسی صدرایی در پرتو حرکت جوهری پرداخت. در فصل سوم نمایی کلی و عمومی از انسان در منظ.مه فکری صدرا ترسیم شده است. این که این نظام فکری حقیقت انسان را چه می داند؟ ساحتهای وجودی او و ارتباط آنها با یکدیگر چیست؟ و اهم اوصافی که بدو مسبت می دهد کدام است؟ چارچوب این نمای عمومی است. در فصل آخر، سوال اصلی پژوهش یعنی تبیین ملاصدرا از چیستی ارتباط حرکت جوهری با انسان شناسی ملاصدرا، محور بحث قرار گرفته است. در اسن فصل نشان داده شده که حرکت جوهری در حقیقت زمینه تکامل نفس را فراهم می کند لذانگارنده به تبیین مراتب استکمالی نفس می پردازد و به این نتیجه می رسد که طبق نظریه ابداعی صدرا، نفس از آغاز خلقت تا نهایت حیات طبیعی و دنیوی خویش، مراحل تکامل خود را به صورت لبس به لبس، فعلیتی بعد فعلیتی، کمالی فوق کمالی، طی می نماید تا اینکه به مرحله ای می رساند که خلع لباس مادی نموده و در آخرت طبق ملکات اخلاقی ای که کسب کرده است یا بصورت فرشته و یا بصورت حیوانات مختلف الانواع محشور می شود، هر چند انسان در این جهان نوع واحد است.

هدف پژوهش تعیین معنای راستین و سعادت و مقایسه ی دیدگاههای فارابی و صدرا و تاثیر جهان شناسی و انسان شناسی فلسفی ایشان ب رسعادت شناسی آنها بوده است. روش تحقیق دراین رساله، روش توصیفی، تحلیلی و کتابخانه ای است که بون هیچگوتنه پیشداوری انجام گرفته . ترجمه و شرح سخنان فارابی و ملاصدرا، نحوه اجرای آن بوده است. منطق به عنوان ترازوی اندیشه ها ابزار اندازه گیری سخنان این دو فیلسوف و بررسی اندیشه های ایشان بوده است. پژوهش در یک مقدمه و دو فصل توصیفی و یک فصل مقایسه ای نوشته شده . در مقدمه، کلیات و در دو فصل پسین دیدگاه فارابی و صدرا و فصل پایانی در بیان تفاوتهاست. نتایج نشان می دهد اگرچه سعادت در نگاه دو فیلسوف شباهتهای بسیاری دارند؛ ولی تفاوتها بنیادین است. حرکت جوهری، اتحاد عاقل ومعقول، تشکیک وجود در فلسفه صدرا عامل تفاوتهاست.

عشق به عنوان یک موهبت الهی در نهاد همه موجودات عالم به ودیعه نهاده شده است تا از این طریق به کمال وجودی خویش برسند. از آنجایی که کاملترین نمود عشق در وجود انسان است، لذا از طریق این گوهر وجودی، می تواند نفس خود را بشناسد و وجودش را تکامل بخشد و به معرفت حق نائل شود. بنابراین اصل وجود عشق بنا به حکمت الهی در وجود انسان نهاده شده و به فعلیت رساندن و پروراندن این گوهر وجودی در حوزه اختیار انسان است، هرچند لطف و عنایت حق را در این حوزه نباید نادیده گرفت. از دیدگاه احمد غزالی و ملاصدرا عشق یکی از مهمترین عوامل تکامل وجودی انسان است. عشق از نظر این دو دانشمند اقسام متفاوتی دارد که در یک تقسیم کلی به مجازی و حقیقی تقسیم می شود. عشق حقیقی منحصراً متعلق آن خداوند است، اما عشق مجازی هرگونه تعلق جز خداوند را شامل می شود. عشق مشتمل بر آثار و فوایدی است از جمله اینکه عامل اصلی عبور انسان از کثرت به وحدت است، لذا هموم مختلف عاشق را در یک هم منحصر ساخته و در اثر دل کندن از علایق مختلف، دل کندن او را از معشوق مجازی و توجهش را به معشوق حقیقی آسان می گرداند. آثار و فواید عشق در بالاترین مرتبه خود در عشق حقیقی وجود دارد و مرتبه ضعیف آن در عشق مجازی دیده می شود. بر این اساس انسان در عشق مجازی با اثرات و لوازم عشق حقیقی آشنا شده و می تواند از طریق اینگونه عشق ها - البته با حفظ شرایط آن- به عشق حقیقی برسد. بنابراین عشق مجازی قنطره عشق حقیقی است. مطلب دیگر واکنش منفی نسبت به رابطه عشق های مجازی و حقیقی است که در جامعه کنونی وجود دارد و عمدتاً ناشی از خلط شدن انواع عشق مجازی اعم از مجازی نفسانی و حیوانی و آثار حاصله از آنها است.

موضوع تحقیق بررسی تطبیقی برهان وجودی آنسلم و برهان وجودی ملاصدرا می باشد.این تحقیق درصدد است تا با تقریر این دو برهان و بررسی آن دو، برتری و اتقان برهان صدرایی بر برهان آنسلمی را تبیین نماید.ضرورت ایجاب کننده ی پژوهش وجود تشکیک در براهین اثبات خدا که از ریشه های جهان بینی الحادی مدرنیته است، می باشدکه بررسی آنها واثبات برتری فلسفه اسلامی، می تواند پاسخگوی مناسبی در برابر آنها باشد . این مجموعه با بهره جستن از شیوه کتابخانه ای و فیش برداری و استفاده از منابعی همچون اسفار و شواهدالربوبیه ملاصدرا، پروسلوگیون آنسلم و وجود خدا در فلسفه غرب پل ادواردز و فلسفه دین نرمن گیسلر و ... گردآوری شده است . مطالب مورد بحث و بررسی در این تحقیق بطور خلاصه به صورت زیر قابل تبیین می باشد. لزوم دفع ضرر محتمل و جلب منفعتهای احتمالی، حس کنجکاوی و پاسخ گویی به ندای درونی فطرت مبتنی بر حقیقت جوئی و لزوم شکر منعم بیان کننده ضرورت برهان آوری بر اثبات خداهستند ؛ براهین خداشناسی به دو دسته عمده و جامع قابل تقسیم می باشند : دسته اوّل براهینی هستند که وجود واجب تعالی را از طریق مخلوقات و افعالش به اثبات می رسانند و دسته دوّم ادلّه ای هستند که بر وجود واجب تعالی از طریق غیر افعال و مخلوقاتش استدلال می کنند . برهان وجودی آنسلم و برهان صدیقین ملاصدرا جزء دسته دوّم محسوب می شوند . برهان وجودی یا ذاتی در قرن یازدهم میلادی توسط سنت آنسلم مطرح شد. او برهان خویش را این چنین تقریر کرد : همه کس حتی شخص سفیه تصوّر دارد از ذاتی که از آن بزرگتر ذاتی نباشد، چنین ذاتی البته وجود هم دارد زیرا که اگر وجود نداشته باشد ،بزرگترین ذاتی که به تصوّر آید که وجود داشته باشد، از او بزرگتر است و این تناقض است پس یقینا ذاتی هست که در حقیقت بزرگترین ذات باشد و او خداست . نخستین تقریر از برهان صدیقین توسط ابن سینا ارائه گردید که پس از او ملاصدرا برهان وی را فاقد خصوصیت برهان وجودی بیان کرد و تقریری تازه از آن را بیان کرد که به این شرح می باشد : وجود اصیل است و مراتب تشکیکی دارد و بین مراتب آن رابطه علیت و معلولیت قرار دارد و بالاترین مرتبه وجود، همان مرتبه ای است که متعلق به غیر نمی باشد، پس در میان موجودات کثیر یک موجود هست که متعلق به غیر نیست و واجب الوجود است . آنچه که ملاحظه می شود این است که در هر دو برهان سعی شده تا با تکیه بر کوتاهترین مبادی و بهره جستن از قضایای بدیهی اوّلی و مقدمات عقلی، برهانی بدیهی الانتاج ارائه شود که بدان نه تنها وجود خداوند بلکه تمامی صفات او نیز قابل اثبات می باشد. هر چند که هر دو برهان وجوه مشترکی دارند ولی تفاوتهای اساسی بین آنها وجود دارد که بیان کننده برتری برهان صدیقین بر برهان وجودی آنسلم می باشد . مهمترین این تفاوتها عبارتند از : 1- ضرورت اثبات شده در برهان وجودی، ضرورت ذاتیه است یعنی مادامی که ذات موضوع در ذهن باشد حکم به ضرورت وجود او می کنیم ولی ضرورت در برهان صدیقین، ضرورت ازلیه است که حتی از فرض عدم موضوع باز وجود آن لازم می آید. 2- ضرورت در برهان وجودی به حمل اوّلی است پس به حمل شایع خدا ممکن الوجود است ولی در برهان صدیقین به حمل شایع است .3- برهان آنسلم به خاطر تکیه بر ذهن از ارزش معرفت شناسی برخوردار نمی باشد. کلید واژه : آنسلم قدیس، برهان صدیقین، برهان وجودی، خدا، شناخت شناسی،ملاصدرا موضوع تحقیق بررسی تطبیقی برهان وجودی آنسلم و برهان وجودی ملاصدرا می باشد.این تحقیق درصدد است تا با تقریر این دو برهان و بررسی آن دو، برتری و اتقان برهان صدرایی بر برهان آنسلمی را تبیین نماید.ضرورت ایجاب کننده ی پژوهش وجود تشکیک در براهین اثبات خدا که از ریشه های جهان بینی الحادی مدرنیته است، می باشدکه بررسی آنها واثبات برتری فلسفه اسلامی، می تواند پاسخگوی مناسبی در برابر آنها باشد . این مجموعه با بهره جستن از شیوه کتابخانه ای و فیش برداری و استفاده از منابعی همچون اسفار و شواهدالربوبیه ملاصدرا، پروسلوگیون آنسلم و وجود خدا در فلسفه غرب پل ادواردز و فلسفه دین نرمن گیسلر و ... گردآوری شده است . مطالب مورد بحث و بررسی در این تحقیق بطور خلاصه به صورت زیر قابل تبیین می باشد. لزوم دفع ضرر محتمل و جلب منفعتهای احتمالی، حس کنجکاوی و پاسخ گویی به ندای درونی فطرت مبتنی بر حقیقت جوئی و لزوم شکر منعم بیان کننده ضرورت برهان آوری بر اثبات خداهستند ؛ براهین خداشناسی به دو دسته عمده و جامع قابل تقسیم می باشند : دسته اوّل براهینی هستند که وجود واجب تعالی را از طریق مخلوقات و افعالش به اثبات می رسانند و دسته دوّم ادلّه ای هستند که بر وجود واجب تعالی از طریق غیر افعال و مخلوقاتش استدلال می کنند . برهان وجودی آنسلم و برهان صدیقین ملاصدرا جزء دسته دوّم محسوب می شوند . برهان وجودی یا ذاتی در قرن یازدهم میلادی توسط سنت آنسلم مطرح شد. او برهان خویش را این چنین تقریر کرد : همه کس حتی شخص سفیه تصوّر دارد از ذاتی که از آن بزرگتر ذاتی نباشد، چنین ذاتی البته وجود هم دارد زیرا که اگر وجود نداشته باشد ،بزرگترین ذاتی که به تصوّر آید که وجود داشته باشد، از او بزرگتر است و این تناقض است پس یقینا ذاتی هست که در حقیقت بزرگترین ذات باشد و او خداست . نخستین تقریر از برهان صدیقین توسط ابن سینا ارائه گردید که پس از او ملاصدرا برهان وی را فاقد خصوصیت برهان وجودی بیان کرد و تقریری تازه از آن را بیان کرد که به این شرح می باشد : وجود اصیل است و مراتب تشکیکی دارد و بین مراتب آن رابطه علیت و معلولیت قرار دارد و بالاترین مرتبه وجود، همان مرتبه ای است که متعلق به غیر نمی باشد، پس در میان موجودات کثیر یک موجود هست که متعلق به غیر نیست و واجب الوجود است . آنچه که ملاحظه می شود این است که در هر دو برهان سعی شده تا با تکیه بر کوتاهترین مبادی و بهره جستن از قضایای بدیهی اوّلی و مقدمات عقلی، برهانی بدیهی الانتاج ارائه شود که بدان نه تنها وجود خداوند بلکه تمامی صفات او نیز قابل اثبات می باشد. هر چند که هر دو برهان وجوه مشترکی دارند ولی تفاوتهای اساسی بین آنها وجود دارد که بیان کننده برتری برهان صدیقین بر برهان وجودی آنسلم می باشد . مهمترین این تفاوتها عبارتند از : 1- ضرورت اثبات شده در برهان وجودی، ضرورت ذاتیه است یعنی مادامی که ذات موضوع در ذهن باشد حکم به ضرورت وجود او می کنیم ولی ضرورت در برهان صدیقین، ضرورت ازلیه است که حتی از فرض عدم موضوع باز وجود آن لازم می آید. 2- ضرورت در برهان وجودی به حمل اوّلی است پس به حمل شایع خدا ممکن الوجود است ولی در برهان صدیقین به حمل شایع است .3- برهان آنسلم به خاطر تکیه بر ذهن از ارزش معرفت شناسی برخوردار نمی باشد. کلید واژه : آنسلم قدیس، برهان صدیقین، برهان وجودی، خدا، شناخت شناسی،ملاصدرا

کتابنامه: ص. ۱۲۸-‎۱۳۰؛ همچنین بصورت زیرنویس // پژوهش حاضر تلاشی است تازه برای ارائه طریق دفاع از اصول اعتقادی و به طور کلی از دین در قالب احتجاجات کلامی اما نه به عنوان حکمت جدلی صرف، بلکه حکمتی ممزوج از طریق استدلالهای یقینی و اسکاتی و اقناعی، بر خلاف همه حکمتهای تک بعدی که یا برهانی یا یقینی و یا جدلی صرف هستند و این نیز به خاطر امتیازی است که اینگونه احتجاجات دارند و آن اینکه چون زنده و با مخاطب حاضر به سخن نشسته است، لذا در فراخور مخاطب خویش مطالب حقه ارائه شده نه در خانه تنهایی ذهن و خیال و وهم و عقل خویش که بسا به زعم خویش حکمت برهانی را به رشته تحریر درآورده است. گرچه این بحث به عنایت بزرگان و محققان دینی رسیده است ولی تاریخ در هر زمانی هر نسلی را به حل مسئله هایی خاص می گمارد و لذا نگرش جدید، یک نگرش نوینی خواهد بود در مواجهه و مقابله با هجمه جدید و شبهات جدید که البته زبان توانای نبی مکرم اسلام (ص) و اوصیاء و اولیاء او با دست توانای محدثان و بزرگان اندیشه دینی قبلا به این مطالب و مجهولات پاسخ درخوری ارائه نموده اند. تاریخ شیعه مشحون از این احتجاجات است، معصومین (ع) به گونه ای و شاگردان مکتب آنها به گونه ای دیگر، تا علامه حلی که کشوری را به راه نجات و رستگاری می رساند و بعد از او شاگردانش، متکلمان برجسته ای چون علامه مجلسی و فیض کاشانی و ملا عبدالرزاق لاهیجی ظهور کردند و هر یک آثار متعددی در کلام شیعه آفریدند. هدف اساسی و کلی این پژوهش ارائه چگونگی طریق دفاع از دین از منبع و حیانی همراه با بیان عقلی که در قالب احتجاجات آورده شده است. ما در این بررسی که به دنیای نقلی مراجعه کردیم روش توصیفی تحلیلی همراه با تطبیق و توجه به دیدگاه دو مفسر بزرگ ملا صالح مازندرانی و ملا صدرای شیرازی را برگزیدیم. و پرسش اساسی که این پژوهش جوابگوی آن خواهد بود اینست که چگونه و از چه طریق می توان وجود خداوند و حجتهای او را اثبات کرد. ماحصل این ابحاث در سه فصل بیان خواهد شد.

کتابنامه: ص. ۲۱۷-‎۲۱۴؛ همچنین بصورت زیرنویس // در دنیای کنونی ادیان مختلفی اعم از ادیان الهی و غیر الهی در حال توسعه و گسترش است. ادیان الهی انتساب دین و آیین خود را به خداوند تبارک و تعالی می داند و از کیفیت ارتباط بین خداوند تبارک و تعالی با مخلوقات، مباحثی را تحت عنوان مختلف از جمله وحی و کلام الهی بیان کرده اند. انندیشمندان و صاحب نظران، تفاسیر مختلفی از وحی بیان کرده اند که اهم این نظریات، روان شناسانه، جامعه شناسانه و تفسیر فلسفی از وحی می باشد که این نوع تفاسیر از وحی گاهی با کشف و شهود عرفانی تداخل می کند. با مطالعه در کتب مختلف، سعی در فهم این مساله داشتیم که همین امر، انگیزه ای شد تا رساله خود را در باب تمایز بین وحی، و کشف شهود عرفانی از دیدگاه دو متفکر جهان اسلام، ابو حامد محمد بن محمد بن غزالی معروف بهابو حامد غزالی(۵۰۵-‎۴۵۰ه.ق) و صدرالمتالهین محمد بن ابراهیم بن یحیی شیرازی معروف به ملاصدرا قرار دهم که با تفحص و مطالعه در کتب مختلفی که از این آقایان به جا مانده به این نتیجه رسیدم که بین وحی، و کشف و شهود، عرفانی، تقابل به تباین است. زیرا مقام نبوت و رسالت عطیه ای الهی است که با جهد و اکتساب در آمادگی نفس برای قبول آثار وحی به شمار می آید. ولی خودوحی هدیه ای است که نصیب هر شخصی نخواهد شد. اما مقام و مراحل کشف و شهود عرفانی برای همه انسان ها ممکن و میسر است که در صورت مشاهده و مکاشفه شخص سالک باید مشاهدات و مکاشفات خود را با کشف تام نبی و اولیاء الهی بسنجد که در برخی از موارد احتیاج به تعبیر دارد. ولی وحی، امر صریح و سریعی است که خود آن هر چه که باشد حجت است و تغییر در آن راه ندارد. غزالی معتقد است که موداو و محتوای وحی با الهام و کسب اختلافی ندارد ولی در مقابل ملاصدرا معتقد است که بین مودا و محتوای این علوم از جهت شدت وحدت در وضوح هم اختلاف حاکم است.

مسئلة خیر و شر یکی از بحث های عمیق فلسفه و کلام است که در دوران های مختلف تاریخ تفکر، مورد نقد و بررسی قرار گرفته و ذهن اندیشمندانی را به خود معطوف داشته است. در این میان، فلاسفة اسلامی، به ویژه حکمای صدرایی، با نگاهی عقلی و مستدل، رنج ها و شرور مطرح در جهان هستی را مورد مطالعه قرار داده و به تبیین حقیقت و ماهیت آن پرداخته اند. صدر المتألهین در پاسخ به مسئلة شر بر سه مبنای اساسی اصالت وجود، عدمی بودن شرّ و نظام احسن تکیه می کنند. از آنجا که عدمی بودن شرّ از جمله مبانی است که دارای منتقدان جدی در فلسفة غرب و حتی از سوی برخی اندیشمندان اسلامی است. این مقاله در صدد است تا با تبیین رابطة خیر و شر با اصالت وجود از منظر ملاصدرا و برخی از پیروان حکمت متعالیه، مانند حکیم سبزواری و جوادی آملی، دلیل متقن و مستدلی به اشکال آنها دربارۀ عدمی بودن شرور ارائه دهد. ازاین رو، سعی شد تا با استفاده از منابع اصلی حکمت متعالیه از اسفار اربعه، شواهد الربوبیه و مشاعر ... و با سبکی نو به ارزیابی ضمنی مبنای عدمی بودن شرور از نگاه ملاصدرا - با توجه به برهان عقلی و رابطه خیر وشر با اصالت وجود - پرداخته شود.