جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از شیوه‌های تبیین معارف دینی در مکتب اهل بیت:، در مواجهه با اندیشه‌های مخالفان اسلام، مناظره‌ها و احتجاج‌هایی بوده است که ائمه معصومین: یا تربیت یافتگان آنها در طول تاریخ انجام دادند. در طول تاریخ، بحث و مناظره با مخالفان اغلب پیرامون مسائل اعتقادی و کلامی بوده است. مهمترین شهرهای جهان اسلام و مراکز فرهنگ تمدن اسلامی، به علت حضور گروه‌های مختلف سیاسی، مذهبی شاهد مناظرات بسیاری بین گروه‌ها، خصوصاً میان شیعه و اهل سنت در طی قرن‌های هفتم تا یازدهم هجری بوده است. ما در این پژوهش بر اساس روش توصیفی، تحلیلی و تاریخی با رجوع به منابع کتابخانه‌ای در صدد بررسی اهداف و پیامدهای شکل گیری این مناظرات هستیم. بر اساس مستندات تاریخی اهداف اساسی شیعیان در مناظرات خود با اهل سنت بر مبنای واضح کردن اندیشه‌ها و باورهای شیعه، کشف حقیقت، اتمام حجت با طرف مقابل، دفاع از اعتقادات مذهبی، ترویج عقل گرایی در تحلیل آموزه‌های دینی و ابطال افکار و عقاید انحرافی استوار بوده و پیامدهای مناظرات علمای شیعه و سنی را بر اساس پیامدهای علمی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی گونه شناسی کرد.

قرآن کریم و اهل بیت پیامبر اکرم9 دو جلوه از یک حقیقت هستند که هر یک، تبلور رحمت، محبت و هدایت خداوندگار عالمند. ادیان الهی و در صدر آنان اسلام، که آئینی جهانی و مکتبی زنده و پویاست همواره اصلاح نظامهای اجتماعی و اقتصادی را به شیوه‎ای خاص مد نظر داشته است. پیامبر اکرم9 و ائمه: قرآن کریم را در این راه معیار و اساس کار خود قرار می‎دهند؛ آنان همواره برای تایید سخنان و بیان معارف خویش به آیات الهی تمسک جسته اند. در این پژوهش ما با روش توصیفی و تحلیلی مجموعه‎ای از استشهادات قرآنی که در بیان بی بدیل و ارزشمند امام حسین7 آمده است را بررسی و تحلیل می‎کنیم. امام7 با بیان این آیات از قرآن کریم موقعیت و جایگاه خود را در برابر بنی امیه به تصویر می‎کشد که در حقیقت امام7 به بیان جایگاه حق و باطل می‎پردازد و یکی از اهداف اصلی قیام خود را دعوت به قرآن و سنت پیامبر اکرم9 قلمداد می‎کند و در این راستا نقش بی نظیر و مهم امامت و رهبری را روشن ساخته است.

در نوشتار معرفت فطری توحیدی خداوند متعال از دیدگاه تبیین " عدم عینیّت اسماء و صفات با ذات" بر مبنای تذکر به واقعیّت " غیریّت "و نیز اشاره به جایگاه اسماء و صفات دراین نوع از معرفت بالآیه ، به معرفتی توحیدی با ویژگی " ولهی " اشاره گردید . در آنجا اشاره شد که نتیجه این معرفت توحیدی با این ویژگی خاص" ولهی " از طریق آیات و اسماء و صفات علی رغم لحاظ واقعیّت مخلوقات و از جمله صفات و اسماء بعنوان " اغیار" ، تسبیح و تنزیه صرف و نفی تشبیه می باشد . در این نوشتار به این ویژگی خاص معرفت توحیدی یعنی " ولهی " بودن آن از طریق تحلیل لغوی لفظ جلاله " الله " و نیز از دیدگاه هماهنگی این تحلیل لغوی با مستندات روائی در تعریف " توحید " اشاره می گردد . ضمن این تبیین به مغایرت " توحید اطلاقی " یا " توحید ذاتی " با "توحید حقیقی" از طریق تمایز آن با این ویژگی " ولهی " تذکر داده می شود . در نهایت آشکار می گردد که نظریه " تنزیه بهمراه تشبیه " در معرفت توحیدی از دیدگاه شاخه عرفان علوم بشری اولاً یک تناقض آشکار است که این تناقض آشکار شهادتی بر ابطال " توحید اطلاقی " محسوب می گردد . دوّم آنکه این نظریه تنها " تشبیه صرف " است که با " نفی تشبیه " و " تنزیه صرف " در " توحید حقیقی " شرع کاملاً مغایرت دارد .

روی کار آمدن شاخه ای از حکومت آل بویه در ری، باگرایش های شیعی و رویکرد تسامح گرایانه، این امکان را به شیعیان بخصوص امامی مذهبان می داد تا بتوانند در عرصه های سیاسی، اجتماعی، علمی و فرهنگی وارد شوند. بنابراین، ری نیز از تحولاتی که در فارس و بغداد، دیگر مراکز حکومتی آل بویه، پدید آمده بود مستثنی نماند و به یکی از شهرهای مهمی تبدیل شد، که شاهد مهاجرت خاندان مهم آل بابویه از قم و کانون توجه علمایی چون قاضی عبدالجبار معتزل ی شد . حکام و وزراء بویهی با تأسیس رصدخانه و کتابخانه در این شهر و نیز برگزاری مجالس مناظره، بر این نشاط علمی افزودند.

نگارنده بر اساس آیۀ «تبیاناً لکلّ شیء» قلمرو دانش قرآن را توضیح می‌دهد. ابتدا نکاتی از آیه و احادیثی در تبیین آن را بیان می‌دارد، آنگاه بیان تفسیر نمونه و تفسیر المیزان ذیل آیه با نقد و بررسی آنها آمده است.

مفهوم حدیث غدیر که در امامیه به عنوان یکی از مهمترین ادله خلافت امیرالمومنین7 شناخته می شود، سالیان متمادی مورد انکار اهل سنت واقع شده است. ایشان بعد از پذیرش صدور حدیث، معنای «مولا» در متن حدیث را «ناصر» یا «محب» می انگارند. بی شک از مهمترین قرائن برای برداشت صحیح از کلام هر فرد، فهم مخاطبین و معاصرین گوینده از کلام است. چرا که هم از جهت زمان و هم از جهت جمع شواهد و قرائن، ایشان کامل ترین افراد برای تشخیص مراد گوینده هستند. این نوشتار با توصیف و تحلیل شواهدی از برخوردهای اصحاب و معاصرین پیامبر در منابع اهل سنت، می کوشد تا برداشت اصحاب از این واژه را کشف کند. ضمنا نه فقط در خود واقعه غدیر بلکه بعد از آن نیز قضایایی رخ داده که نمایانگر فهم اصحاب از حدیث غدیر است. پس از بررسی منابع بر محور شاهدیابی کشف می شود که واژه مولا برای مخاطبین پیامبر اکرم 9 صریحا معنای «اولویت در تصرف» را رسانده است.

زیارت عاشورا به خاطر جایگاه مهمی که در اظهار محبت و دلداگی شیعیان به اهل بیت؟عهم؟ و تبرّی از دشمنان آنان دارد در طول تاریخ، مورد توجه پیروان این مکتب بوده است. بحث‌های تبیینی و معرفتی درباره محتوای آن و بحث‌های سندی درباره اسناد آن همواره مطرح بوده است. در این مقاله، اسناد زیارت، با تلفیقی از هر دو رویکرد «وثوق راوی» و «وثوق صدور» با روش توصیفی و تحلیلی برسی میشود؛ یعنی با تلفیقی از هر دو مبنا، شخصیت راویان تحلیل شده و برخی اشکالات به اسناد زیارت نقد شده است. در نهایت بنابر رویکرد وثوق راوی، صحت و وثاقت سندهای اول، دوم، سوم وپنجم زیارت عاشورا به اثبات می‌رسد؛ اما طبق این رویکرد نمی‌شود وثاقت سند چهارم را اثبات کرد؛ ولی بنا بر رویکرد وثوق صدور، صحت و وثاقت همه اسناد پنجگانه زیارت عاشورا به اثبات میرسد.

با توجه به مرسل بودن احادیث کتاب تحف العقول و شهرت یافتن ارتباط مؤلف آن حسن بن شعبه حرانی با فرقۀ نُصیریّه، نگارنده هشت حدیث از احادیث امام حسن مجتبی؟ع؟ را که در این کتاب آمده، بررسی و مستندیابی کرده است. با رجوع به صدها منبع دیگر نویسنده به این نتیجه رسیده که از این شمار، چهار حدیث از امام مجتبی؟ع؟ است، سه حدیث از معصومان دیگر که سهواً به امام مجتبی نسبت داده شده و یک حدیث از شخصیتهای مشهور صدر اسلام است.

حضرت سکینه؟س؟ یکی ار دختران امام حسین؟ع؟ بود که علی رغم صغر سن در زمان حیات پدر بزرگوارش، بیش ار دیگر دختران امام حسین؟ع؟ دارای نام و شهرت در کتب تاریخی و ادبی است. اخبار حضرت سکینه در کتب تاریخ و ادب از ابهامات، تحریف‌ها، اکاذیب و اتهاماتی برخوردار است که هر پژوهشگری را به تفکر و پرسشگری در زندگی و اعمال و رفتار او وا می‌دارد. این پژوهش به بخشی از این پرسشها پرداخته و با دریافت داده‌های تاریخی و ادبی در ضمن کتابها به تحقیق و بررسی آنها همت گماشته و با روش تحلیلی و نقدی و اعتماد بر قرآن و حدیث و فرهنگ و اندیشه‌های خاندان نبوی توانسته است در حد توان پاسخگوی آنها باشد. دو بیتی منسوب به امام حسین ؟ع؟ که در ابراز محبت به سکینه و مادرش رباب سروده شده، و نظراتی که در تاریخ و ادب در این زمینه وجود دارد در بوته تحلیل و نقد قرار گرفته است. تبیین درست دوبیتی امام حسین؟ع؟ در پرتو فرهنگ دینی و ادبیات عربی و اعلام نقش سازنده حضرت سکینه در سفر عاشورایی از جمله دستاورد‌های این پژوهش می‌باشد.

قرآن کریم معتبرترین کتاب دین اسلام است با اینکه شیعیان، معتقد به عدم تحریف قرآن می‌باشند اما از سوی عده‌ای متهم به اعتقاد به تحریف قرآن شده‌اند. نوشتار حاضر به هدف تبیین اعتقاد شیعه در این مسئله، به شیوه کتاب‌خانه‌ای با رویکرد توصیفی- تحلیلی نظر علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان را که یکی از عالمان شاخص شیعه هست بررسی کرده و ثابت نموده ایشان در هیچ‌یک از مراحل، قائل به تحریف قرآن نیست و قرآن را مصون و منزه از هرگونه دستبرد یا اضافات یا جابه‌جایی می‌داند.