جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مسائل اختلافی فریقین در حوزه کلام و اعتقادات، موضوع ایمان یا کفر والدین پیامبر گرامی اسلامJ است؛ در حالی‌‌که شیعیان قاطعانه به ایمان و توحید تمامی آبا و امهات نبی مکرم اعتقاد دارند، غالب اهل‌‌تسنّن بر این باورند که برخی از آنان آلوده به کفر و شرک بوده‌‌اند و قلیلی از اهل‌‌سنّت را اعتقاد به ایمان آبای پیامبر است. این جستار با روش تحلیلی، توصیفی و انتقادی با رجوع به منابع تفسیری و حدیثی برخی از بزرگان علمای عامه، مسئله ایمان یا کفر پدر حضرت ابراهیمj را که از جمله مواضع قرآنی محل بحث و مشاجره بین طرفین دعوی در خصوص آموزه فوق است، در سه دسته: الف) آزر پدر ابراهیم و فردی مشرک است، ب) آزر اسم بتی از بت‌‌ها بوده و یا به‌‌معنای سب و شتم است و ج) پدر ابراهیم فردی موحّد و آزر فردی غیر از پدر ابراهیم است، واکاوی شده است. مهم‌‌ترین یافته نوشتار حاضر این است که برخی از علمای بزرگ اهل‌‌سنّت همچون شعراوی، فخر رازی و آلوسی در پاره‌‌ای موارد تا مرز اعتراف به حقانیّت دیدگاه شیعه پیش رفته‌‌اند؛ هرچند اعتراف نهایی را از مجموعه سخنان آنان نمی‌‌توان استنباط کرد.

در منابع روایی اهل سنت، گزارش­هایی وجود دارد که نشان می­دهد همه ساله پیامبر اکرم(ص) آن بخش از آیاتی که بر ایشان نازل شده بود را بر جبرئیل عرضه می­کردند. در برخی دیگر از گزارش­ها این جبرئیل بود که هر سال آیات نازله از قبل را برای پیامبر(ص) قرائت می­کرد. موضوع «عرضه» قرآن توسط جبرئیل بر پیامبر(ص) و یا بالعکس، به خصوص در منابع اهل سنت ارتباط عمیقی با برخی از مباحث علوم قرآنی از جمله: قرائات، نسخ­التلاوة، جمع قرآن توسط عثمان و... پیدا کرده و حتی برخی فضیلت­ها به برخی از افراد نسبت داده شده است. پیوند بحث عرضه با این مباحث، ضرورت بررسی آن را دو چندان می­کند؛ اعتماد یا عدم اعتماد به این گزارش­ها می­تواند در نوع نگاه ما به برخی از مباحث یادشده تأثیرگذار باشد و سرنوشت برخی از مسائل را بهتر روشن کند. نوشتار حاضر، کوششی تحلیلی-انتقادی در نقد و بررسی مسأله عرضه، جایگاه و تأثیر آن در حوزه برخی از مسائل علوم قرآنی است. نتایج نشان می­دهد این مسأله، جایگاه خاصی در میان شیعه ندارد. روایت عرضه به دلیل ضعف سندی و اشکال در برخی از طرق نقل، قابل نقد بوده و بر فرض اعتماد به صدور آن، برداشت­های صورت گرفته و بعضی از مسائل گره­خورده با آن، درست به نظر نمی­رسد.