جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«پدیدارشناسی دین» یکی از مطرح‌ترین و پرکاربردترین رویکردها در مطالعات دین است. بنابراین، شناخت ویژگی‌ها و مؤلفه‌های جوهری این رویکرد برای دین‌پژوهان اهمیت زیادی دارد. ممکن است تصور بر این باشد که پدیدارشناسی دین چیزی جز کاربستِ رویکرد پدیدارشناسی فلسفی در فهم دین نیست. اما آیا این رویکرد در تمام ویژگی‌ها و در ذاتِ خود، عیناً با پدیدارشناسی در مفهوم فلسفی مشارک است؟ یا در آن باید به جست‌وجوی ویژگی‌ها و جوهری متفاوت بود؟ و آیا هر عیب و هنری که برای پدیدارشناسی فلسفی صادق باشد بر پدیدارشناسی دین نیز صدق می‌کند؟ این نوشتار پس از توصیف و تبیین ویژگی‌های پدیدارشناسی، کوشیده است مؤلفه‌ها و ویژگی‌های رویکرد پدیدارشناسی دین را شناسایی کند تا از آن میان، جوهری‌ترین مؤلفة این رویکرد را استنباط کند و نسبت آن را با رویکرد پدیدارشناسی فلسفی معلوم سازد. حاصل این جستار بجز آشکار کردن نسبت این دو، شناخت و تبیین برخی از مؤلفه‌ها و ویژگی‌های اختصاصی و متمایز پدیدارشناسی دین است‌ که خود می‌تواند به استفادة درست از رویکردی که چاره‌ای از به‌کارگیری آن در بسیاری از پژوهش‌های دینی نیست، مدد رساند.

این کتاب از یک مجموعۀ ۲۱ جلدی است که دانشگاه کمبریج در معرفی بزرگترین تأثیرگذاران بر ادبیات قرن بیستم منتشر کرده است. هیل به شهرت دریدا در ساخت واژه واسازی اشاره می‌کند و می‌گوید: «واسازی مثل یک شیطان در همه جزئیات وجود دارد. این کتاب به ضرورت‌های استراتژیک تفکر دریدا خواهد پرداخت، اما افزون بر آن بسیاری از جزئیات مخصوص به استنباط‌های او از ادبیات و دیگر متون را هم برای همه کسانی که احساس می‌کنند در فهم کار دریدا سردرگم هستند بررسی خواهد کرد.» هیل در فصل نخست به زندگینامه دریدا پرداخته است و اینکه دریدا توانسته تبیین تازه و همه‌جانبه‌‌ای از میراث پیچیده فرهنگی، فلسفی و مذهبی غرب ارائه دهد. هیل می‌گوید: «او سبک جدیدی از خواندن را پدید آورد که با مفاهیم کلی و شگفتی ظریف خاص متون فلسفی و ادبی تنظیم شده و با تاریخ اندیشه و پرسش از آینده ماندگار اما همواره بی‌ثبات آن‌ها مرتبط کرده است.» هیل درباره اولین پایان‌نامه طولانی دریدا در سال 1954 مطالبی می‌نویسد، اینکه عنوان این پایان‌نامه، مسئله پیدایش در اندیشه هوسرل بود که 36 سال طول کشید تا چاپ شود. دریدا در سال 1957 به خدمت اجباری می‌رود و به مدت دو سال در محیطی غیرنظامی، در یک مدرسه ابتدایی در الجزایر، مشغول تدریس می‌شود. دریدا در سال 1959 به پاریس برمی‌گردد و به صورت حرفه‌ای، فعالیت دانشگاهی و روشنفکرانه خود را آغاز می‌کند. در نهایت در سال 1967 با چاپ سه کتاب جایگاه علمی خود را توسعه می‌دهد. «سخن و پدیدارها»، «درباره دستور زبان» و «نوشتار و تفاوت» این سه کتاب هستند که بین سال‌های 1973 تا 1978 نوشته می‌شوند. «انتشار»، «حواشی فلسفه» و «موقعیت‌ها» نیز سه کتاب بعدی‌ او هستند که بین سال‌های 1981 تا 1982 نوشته می‌شوند. هیل در فصل دوم کتاب به سیاق‌های متن و آغازهایی که دریدا داشته می‌پردازد. تاثیرگذاری هوسرل که باور داشت فلسفه از نیمه قرن نوزده به بعد راهش را گم کرده است و با مجموعه‌مدل‌های خسته‌کننده، ناهمگون و دسته‌دومی از تحقیق علمی، مشوش شده است. بر همین اساس نیز هوسرل برای آنکه حیات تازه‌ای به فلسفه ببخشد، چالش جدیدی را تحت عنوان پدیدارشناسی آغاز می‌کند. همین موضوع نیز حیرت و شگفتی را برای سارتر ایجاد می‌کند. حرفی که سارتر را بر آن داشت که بیشتر در این حوزه مطالعه کند این بود که پدیدارشناسی می‌تواند یک موضوع ظاهر کم‌اهمیت اما عینی مانند مربای زردآلو را به عاملی برای تحلیل‌های فلسفی تبدیل کند. آثار سارتر برای دریدا بسیار جالب بود چون همواره به اهمیت چشم‌گیر گفتگو میان ادبیات و فلسفه می‌پرداخت. ارتباط میان ادبیات و فلسفه یکی از موضوعات مورد علاقه دریدا بود و همین هم باعث شد موضوع رساله دکترای او باشد، هرچند هیچ‌گاه نتوانست آن را کامل کند. هیل درباره شیوه کار کردن دریدا و مقایسه‌اش با هوسرل اینطور می‌نویسد: «دریدا مانند هوسرل فیلسوفی نبود که خیلی با کلیات وسیع وسوسه شود، بلکه او با تحلیل‌های صبورانه، دقیق و منطقی سر شوق می‌آمد؛ همچنین دریدا سبک تفکر خاصی را از هوسرل به دست آورد که می‌تواند به صورت یک دغدغه توضیح داده شود، نه تنها درباره نحوه آشکارگی اشیاء در جهان، بلکه همچنین و حتی اساسی‌تر درباره شرایطی که آن‌ها را امکان‌پذیر می‌کند.» دریدا نشان می‌دهد که پدیدارشناسی با مشکلات خاصی در ارتباط با زبان، مواجه است. «در واقع دریدا متوجه شد با وجود اینکه بسیاری از فیلسوفان از زمان افلاطون تا زمان او، نگاهی با سوء‌ظن به نوشتار داشته‌اند، اما این موضوع باز هم نتوانسته بود جلوی همه ویژگی‌های منفی را که به نوشتار نسبت داده می‌شد، از قبیل قابل اعتماد نبودن، دورویی، شکست، غیبت و نابودی و همواره چه در گفتار و چه در نوشتار فعال بود، بگیرد.» همین موضوع نیز باعث می‌شود دریدا پیشنهاد یک تفکر انتقادی مجدد درباره ارتباط بین این دو (نوشتار و گفتار) را مطرح کند. هیل در فصل سوم کتاب به صورت تفصیلی به آثار دریدا می‌پردازد و در فصل چهارم پذیرش و برداشت‌های بیشتر را مطرح می‌کند. اینکه دریدا در مسیر حرفه‌ای خود مقاومت و خلاقیت چشم‌گیری داشته و در نتیجه توانسته تغییراتی اساسی در چشم‌اندازهای فلسفی، نظری و ادبی ایجاد کند. هیل سعی کرده در این کتاب، معرفی آسان‌فهمی از نوشتارهای دریدا در زمینه ادبیات ارائه دهد؛ معرفی‌ای که به هیچ دانش قبلی درباره کارهای دریدا نیاز نداشته باشد. این نویسنده ارتباط دریدا با نظریه ادبی و نقد در جزئیات را بررسی کرده و برداشت‌های منسجمی از چند مقاله از بهترین مقالات شناخته شده دریدا ارائه داده است. از همین رو، این کتاب برای کسانی که می‌خواهند با وجوه مختلف تحقیقات و نوشته‌های دریدا آشنا شوند، کتاب مناسبی است. کتاب «مقدمه کیمبریج بر ژاک دریدا» نوشته لزلی هیل را معصومه شاه‌گردی ترجمه کرده و انتشارات علمی فرهنگی آن را در 255 صفحه منتشر کرده است. منبع: ایبنا

در آغاز تابستان 1922، فیلسوف مارتین هایدگر (1889-1976) یک کابین کوچک سه اتاقه در کوه های جنگل سیاه در جنوب آلمان را اشغال کرد. در طول سال‌ها، هایدگر روی بسیاری از معروف‌ترین نوشته‌هایش، از سخنرانی‌های اولیه تا آخرین متن‌های معمایی‌اش، در این کابین کار کرد. او مدعی صمیمیت فکری و عاطفی با ساختمان و محیط اطراف آن بود و حتی پیشنهاد کرد که منظره از طریق او تقریبا بدون عاملیت خود را نشان می دهد. آدام شار در کلبه هایدگر این رابطه شدید اندیشه، مکان و شخص را بررسی می کند. کلبه هایدگر برای بسیاری از جمله معمارانی که علاقه مند به نوشته های او در مورد «سکونت» و «مکان» بودند، شیفتگی داشته است. گزارش شار - اولین تحقیق اساسی از ساختمان و زندگی هایدگر در آنجا - به ما یادآوری می کند که در نزدیک شدن به نوشته های هایدگر، مهم است که شرایطی را در نظر بگیریم که فیلسوف، همانطور که خودش گفت، احساس "انتقال" به "خود" اثر داشته است. شار از تحقیقات اولیه، از جمله مصاحبه با بستگان هایدگر، و همچنین از گزارش های مکتوب هایدگر و بازدیدکنندگانش از کلبه استفاده می کند. عکس های خاطره انگیز کتاب شامل مناظر منظره و معماری است که توسط نویسنده گرفته شده است و بسیاری از تصاویر قابل توجه از هایدگر هفت ساله در کلبه که توسط عکاس خبرنگار دیگنه ملر مارکوویچ گرفته شده است. راه های زیادی برای تفسیر کلبه هایدگر وجود دارد – به عنوان محل تقابل قهرمانانه فیلسوف و هستی.

در این کتاب چگونگی پیدایش تراژدی از روح موسیقی براساس اعتقاد فلسفی نیچه بررسی شده است .او در این اثر ((تمایل)) و ((بدبینی سازش ناپذیر)) یونانی‌های کهن را نسبت به اسطوره تراژیک به تصویر کشیده است .نیچه در این مجموعه مقایسه‌ای از ((آپولون)) و ((دیونیسوس)) دوخدای اسطوره‌ای یونان به دست می‌دهد ;همچنین اهمیت و معنای جنونی را که سرچشمه رشد و تکامل هنر تراژیک و کمیک است، بیان می‌کند .مباحث کتاب عبارت است از :((اهمیت و معنای اخلاق از چشم‌انداز زندگی))، ((نظریه‌های شوپنها و روکانت درباره تراژدی))، ((سرچشمه موسیقی))، ((علم زیباشناسی و سیر تاریخی تراژدی)) و دیگر موضوعات فلسفی.

کتاب حاضر با نگاهی تحلیلی به آرا و تفکرات دکارت گردآوری و تألیف شده است. دکارت اولین متفکری است که این ایده را مطرح کرد که می‌توان تمام دگرگونی‌های فیزیکی را به کمک چند قانون بنیادی فهمید و این ایده پر دامنه را در مورد انواع و اقسام پدیده‌های فیزیکی؛ از ستاره‌شناسی گرفته تا کالبدشکافی، به کار گرفت. دکارت تمام عمر خود کاتولیک بود چون معتقد بود علم جدید با تعالیم اصلی کلیسا، مطابقت و سازگاری دارد. این کتاب مشتمل بر یازده بخش است. بخش اول کتاب، گزارشی از اوضاع زمانه دکارت می‌دهد. در بخش دوم نویسنده به سفرهای مهم دکارت اشاره می‌کند. در سومین بخش از کتاب مؤلف درباره قواعدی که در فلسفه دکارت موجود است بحث می‌کند. این قواعد شامل مبنا، روش کلی و جزئیات مهم می‌شوند. جهان موضوع بخش چهارم کتاب است که درباره ماده در حال حرکت، کیهان‌شناسی، نور، فیزیولوژی و فیزیک و متافیزیک توضیحاتی به خواننده ارائه می‌کند. در بخش پنجم نویسنده به معضلات شک از منظر دکارت می‌پردازد. موضوع بخش ششم کتاب کوگیتو است؛ که شامل تعابیر کوگیتو، نقد مشهوری بر کوگیتو و قیود و شروط می‌شود. در بخش هفتم کتاب درباره خلقت جهان توسط خداوند بحث می‌کند و در بخش هشتم از ماده می‌گوید. در بخش نهم کتاب درباره حیوانات و ماشین‌ها صحبت می‌کند و به عناصری مثل ماهیت ذهن، دو جنبه اندیشه، روایت درون نگرانه، تحلیل علی ذهن، دکارت و حیوانات و... اشاره دارد. در بخش ده کتاب، نویسنده درباره زیستن در جهانی مکانیکی توضیح می‌دهد و در بخش آخر کتاب، به شهوات جسم توجه می‌کند.