جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله تأثیرپذیری ادبیات و احکام اسلامی از فرهنگ زمانه خود یکی از مسائل مهم در حوزه فلسفه و کلام است. فیلسوفان و متکلمان اسلامی و غربی دیدگاه‌های متفاوتی در این زمینه مطرح کرده‌اند. به طور کلی، درخصوص رابطه قرآن با فرهنگ زمان خود، دو دیدگاه مطرح است: الف- تاثیر‌پذیری کامل قرآن‌کریم از فرهنگ عصر نزول، ب- قبول عناصر مثبت فرهنگ آن زمان و طرد عناصر منفی‌اش. برخى معتقدند که قرآن کاملا تسلیم فرهنگ عصر نزول و صدر اسلام بوده است.با اندک مروری بر ایات قرآن، به روشنی می توان دید که فرهنگ عرب آن عصر وارد متن قرآن شده است. این تا حدودى شبیه نظریه‏اى است که در زمینه تاثیر فرهنگ زمانه بر تورات و انجیل گفته شده است. در مورد قرآن، برخى از نویسندگان این دیدگاه را کاملا پذیرفته‌اند و برخى دیگر با ذکر مثال‏هایى، تاثیرپذیرى را به‏طور گسترده طرح کرده، ولی با احتیاط از آن سخن‏گفته‏اند. در مقابل، برخی از اندیشمندان اسلامی معتقدند که قرآن عناصر مثبت فرهنگى عرب را که ریشه در ادیان ابراهیمى داشته، پذیرفته؛ آن‏ها را پیرایش کرده و تکامل بخشیده است. مثال آن در احکام حج و لعان است و همچنین قرآن، عناصر منفى و خرافات اعراب جاهلى را کنار گذاشته و با آن‏ها به مقابله برخواسته است یا اینکه نامى از آن‏ها نمى‏برد. در این پایان نامه به نقد و بررسی دیدگاه موافقان و مخالفان اثرپذیری قرآن در قالب ادبیات و احکام اسلامی از فرهنگ زمانه با تاکید بر نظام برده‌داری پرداخته شده است. بردگی و برده‌داری، یکی از فرهنگ های رایج صدر اسلام است که اسلام در زمان ظهورش ناگزیر به پذیرش مشروط و در صدد مواجهه و تغییر آن بوده است. از نظر اسلام بردگی همواره از مسائل مهم در حوزه تبیین اندیشه اسلامی و از مباحث مهم کلامی است که از جهات گوناگون فقهی، فکری و تاریخی قابل بررسی می باشد. تبیین علل و انگیزه پذیرش و لغو تدریجی بردگی در اسلام با مقایسه تطبیقی میان وضعیت بردگان در دوران جاهلیت و اسلام و بررسی اثر فعلی یا انفعالی آن بر احکام و آیات قرآنی، موضوعی است که به آن پرداخته خواهد شد. دیدگاه‌های متفاوتی در خصوص مواجهه اسلام با موضوع برده و برده‌داری مطرح شده است. برخی آن را به عنوان یک پدیده اجتماعی که اسلام میراث‌دار آن بوده است، پذیرفته اند و معتقدند که برده‌داری به عنوان فرهنگ رایج آن زمان بر برخی از ادبیات و احکام اسلامی تاثیر گذار بوده است و شان نزول بعضی از آیات را دالّ بر آن می دانند و اما برخی دیگر نظری متفاوت دارند و بر اثر انفعالی فرهنگ برده‌داری بر صدور احکام اسلامی معتقدند. به نظر می‌رسد که شان نزول برخی از آیات، ادبیات بکار رفته در قرآن و ادعیه و وجود احکام فقهی در باب بردگی در اسلام، نشان از تاثیر‌پذیری قرآن و احکام اسلامی از فرهنگ برده‌داری زمان خود دارد. در این پایان نامه قصد داریم که این تأثیرپذیری را نشان دهیم.