جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پروفسور ویلیام چیتیک در سال ۱۹۴۳ در شهر ملفورد ایالت کنتیکت آمریکا به دنیا آمد. او تحصیلات دانشگاهی سالهای تحصیل به ایران مهاجرت کرد و تحصیلات خود را در شته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه تهران در مقطع دکترا در ۱۹۷۴ به پایان رساند. چیتیک مدت پنج سال در دانشگاه صنعتی شریف به تدریس تاریخ تطبیقی ادیان اشتغال داشت. او پس از بازگشت به امریکا، به مدت سه سال به گروه ویرایش «دائره‌المعارف ایرانیکا» پیوست. چیتیک از ۱۹۸۳ تاکنون به تدریس مطالعات دینی در «دانشگاه استونی بروک» اشتغال دارد. وی آثار فراوانی به انگلیسی ترجمه کرده است که از جمله آنها می‌توان به «صحیفه سجادیه» (لندن ۱۹۸۸) و «عهدنامه مالک اشتر» اشاره کرد. بیشترین دلمشغولی چیتیک، پژوهش در تاریخ تصوف است.

محمد قاری‌پور استاد و مدیر برنامه معماری در دانشگاه مریلند، ایالات متحده آمریکا است. او مدرک کارشناسی ارشد خود را در سال ۲۰۰۰ از دانشگاه تهران و مدرک دکترای خود را در رشته معماری در سال ۲۰۰۹ از موسسه فناوری جورجیا اخذ کرده است. او سابقه تدریس در دانشگاه‌های مختلف، چندین برنامه آموزش معماری، داوری جوایز و سازماندهی‌ ده‌ها پنل و کنفرانس، و انتشار آثار متعدد در حوزه‌های مرتبط با معماری اسلامی و ایرانی است. دکتر قاری‌پور مدیر و عضو موسس مجله بین‌المللی معماری اسلامی است. از جمله آثار او، خوشنویسی و معماری در جهان اسلام (Edinburgh University Press, 2013) و معماری اسلامی امروز و فردا (Intellect, 2022) است.   Selected Publication(s): Health and Architecture: Designing Spaces for Healing and Caring in the Pre-Modern Era (Bloomsbury Press, 2021) Architectural Dynamics in Pre-Revolutionary Iran: Dialogic Encounter (Intellect, 2019) Social Housing in the Middle East: Architecture, Urban Development, and Transnational Modernity (co-edited with Kivanc kilinc, Indiana University Press, 2019) Gardens of Renaissance Europe and the Islamic Empires: Encounters and Confluences (Pennsylvania State University Press, 2017) Synagogues of the Islamic World: Architecture, Design and Identity (Edinburgh University Press, 2017) Urban Landscapes of the Middle East (Routledge, 2016) Historiography of Persian Architecture (Taylor and Franscis, 2015) The City in the Muslim Word: Depictions by Western Travelers (co-edited with Nilay Ozlu, Routledge, 2014) Sacred Precincts: The Religious Architecture of Non-Muslim Communities across the Islamic World (Brill, 2014) Calligraphy and Architecture in the Muslim World (co-edited with Irvin Schick, Edinburgh University Press, 2013) Persian Gardens and Pavilions: Reflections in Poetry, Arts and History (I.B. Tauris, 2013) Bazaar in the Islamic City: Design, Culture, and History (American University of Cairo Press, 2012)

این پژوهش با عنوان «مستندات قرآنی سیره امام حسن عسکری علیه السلام» به نقش امام حسن عسکری علیه السلام در تحکیم ارتباط بین قرآن و اهل بیت علیهم السلام و آماده‌سازی آن حضرت برای غیبت امام مهدی علیه السلام پرداخته است؛ بنا بر این پژوهش ائمه علیهم السلام نماینده قرآن هستند و برای شناخت حق از باطل از طریق آیات قرآنی می کوشند. امام حسن عسکری علیه السلام داناترین شخص زمان خود بود و علی رغم آنکه با شرایط سختی مواجه بود اما در آماده‌سازی جامعه برای غیبت موفق بود. او به شیعیان مبادی شریعت و اخلاق اسلامی را آموزش داد؛ همانطور که بر اهمیت اعتماد بر سفیران در زمان غیبت تأکید داشت. او تأثیر زیادی بر اطرافیانش از جمله دشمنانش داشت و برنامه هایی برای تربیت جامعه به منظور قبول اندیشه غیبت اجراء کرد؛ همانطور که وصایای او که دربردارنده احکامی برای تعامل با دیگران بود، شیعه را در تنظیم روابطش و در محافظت از هویت شیعی و ارشاد آنان به انتظار مثبت برای امام مهدی علیه السلام یاری ساخت. هدف این پژوهش شناسایی مستندات قرآنی مربوط به سیره آن حضرت از طریق عرضه سیره عملی و روایات آن حضرت بر قرآن است؛ همچنین این رساله جوانب زندگانی آن حضرت را واکاویده است و وصایای عبرت‌آموز و اهداف تربیتی او را که عقاید دینی را استحکام می بخشد تحلیل کرده است. علاوه بر این، نوشتار حاضر احادیثی که شامل بیانات اعتقادی، اخلاقی و تربیتی است و یا امام در آنها برای تحکیم فضایل اخلاقی به قرآن کریم استناد کرده است را بررسی می کند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی و نیز شیوه تاریخی از راه تبیین روایات امام حسن عسکری علیه السلام و آنچه که مستند به قرآن کریم است به نتایجی رسیده که برخی از آنها عبارت است از اینکه روایات امام علیه السلام نقش به سزایی ابعاد اجتماعی، تربیتی و سیاسی داشته است. در بعد اجتماعی امام علیه السلام بر اهمیت ادب الهی و استعاذه از شیطان قبل از قرائت قرآن کریم تأکید می ورزد و برخی از نکات تربیتی مانند شستن دستان قبل از خوردن غذا، شکر نعمت ها و ادای امانت را برجسته می سازد. در بعد سیاسی حضرت به مسائلی همچون صبر در برابر ائمه کفر، مبارزه با عقاید انحرافی و رویارویی با فقیهان اهل باطل می پردازد؛ چنانچه در راستای بصیرت افزایی شیعیان پیرامون پیروی از ولایت پیامبر و آل او می کوشد و به اهمیت غیبت و ضرورت عدم شک در ظهور امام مهدی علیه السلام اشاره می نماید. این رساله به سیاست تقیه می پردازد که امام آن را در راستای حراست از جمعیت شیعیان به کار برد و آنان را برای پیگیری نقش سیاسی شان و گماردن سفرایشان مجهز ساخت و نیز آنان را برای حمایت مالی از مستضعفان متمکن ساخت که نشانگر دیدگاه او در رابطه با اصلاح و تغییر است. این احادیث مستند به آیات قرآن هستند یعنی یا در خود حدیث آیات قرآنی ذکر شده است یا اگر ذکر نشده مرتبط با آیات قرآن است و به این آیات در متن رساله اشاره شده است.

رازشعورمندی کائنات ازقرن ها پیش مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان مسلمان بوده است. همین تفکر درعلوم تجربی نیزراه یافته تا آنجا که برخی فیزیکدان ها از شعور ذرات سخن گفته ،تعدادی نظریه کوانتوم را مطرح کرده وپذیرفته اند که ذرات از موقعیت پیرامون خود آگاهی دارند و رفتار مناسب با آن را انتخاب می کنند وعده ای نیزاین شعوروآگاهی را سر منشاء آفرینش می دانند. قرآن کریم تمام عالم وجود را حی، ناطق و دارای شعورمی ‌داند به‌ ویژه آیاتی که به حمد و تسبیح موجودات عالم، سجده آن‌ها، مورد خطاب واقع شدنشان از سوی خداوند و گفتگویشان با پروردگاراختصاص دارد؛هرچند فهم ودرک اینگونه آیات ‌هنوز برای بسیاری مبهم وناشناخته مانده است. این مباحث درآیات متعددی اشاره شده که شاید روشن ترین آنها، آیه 44 سوره مبارکه إسراء باشد که با صراحت اولاً تسبیح و ثانیاً شعورو درک را به تمامی هستی نسبت می‌دهد؛لذا فهم درست و دقیق این آیات ضمن نشان دادن تصویری ازباطن هستی و وحدانیت خداوند می تواند رسالت انسان درزندگی و راه هدایت وی را تبیین نموده، او را مورد تذکّروتنبّه قرارداده، به فطرت ملکوتی خود رهنمون کرده ودرمسیری که هدف خلقت اوست قراردهد؛ که آن نیزجز رسیدن به کمال و درنهایت وصال پروردگار نخواهد بود. ازدیدگاه همه متفکران این حوزه شعورمندی موجوداتی که صاحب‌ عقل هستند یعنی انسان، جن و ملک نیاز به توضیح ندارد اما محل نزاع اینجاست که ماه، خورشید، درخت، حیوانات و... چگونه خدا را عبادت وتسبیح می‌گویند؛ به چه نحومورد خطاب واقع شده وبه چه طریق باخداوند گفتگو نموده اند. به هرحال با توجه به الفاظ آیات قرآن کریم وسایر شواهد چنین به نظر می آید که ادراک و شعوردرتمام کائنات جاری و ساری می باشد؛ گرچه ما نسبت به این شعورمندی غافل بوده و درکی ازآن نداشته باشیم؛ واین نظام هماهنگ و شعورمند انسان را به سوی هدف آفرینش که همانا رسیدن انسان به کمال و درنهایت وصال حضرت حق است سوق می دهد.

این پژوهش با رویکردی تطبیقی و تحلیلی انجام می‌شود و به بررسی مفهوم قدرت و پیروزی الهی در قرآن کریم، عهد عتیق و عهد جدید می‌پردازد. ابتدا، تحلیل مفاهیم قرآنی با استفاده از روش تفسیر موضوعی صورت می‌گیرد؛ بدین منظور، آیات مرتبط با قدرت مطلق خداوند، پیروزی الهی، و ارتباط آن‌ها با ایمان و عمل صالح استخراج و تحلیل می‌شوند. سپس، مطالعه متون عهد عتیق و عهد جدید با تمرکز بر مفاهیم قدرت و پیروزی، به‌ویژه در ارتباط با ایده «قوم برگزیده خدا» در عهد عتیق و ابعاد معنوی و نمادین پیروزی در عهد جدید، انجام می‌گیرد. برای این بخش، از روش تحلیل محتوای متون مقدس و مطالعه تفاسیر معتبر استفاده می‌شود تا زمینه‌های توافق و اختلاف میان این متون روشن گردد. در مرحله بعد، مقایسه تطبیقی میان دیدگاه‌های قرآنی و عهدین صورت می‌گیرد تا تمایزات اعتقادی، اخلاقی و جهان‌شمولی پیام قرآن در مقابل خاص بودن پیروزی در عهد عتیق و معنویت‌گرایی عهد جدید برجسته شود. همچنین، تاثیر این تفاوت‌ها بر ساخت هویت دینی در اسلام، یهودیت و مسیحیت و رابطه انسان با خداوند و جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد. پژوهش با استفاده از منابع تفسیری، کلامی و تاریخی انجام می‌شود و از دیدگاه‌های متخصصان ادیان تطبیقی بهره می‌گیرد. در نهایت، نتایج تحقیق در قالب تحلیل علمی و تطبیقی ارائه می‌شود تا سهم این پژوهش در مطالعات تطبیقی ادیان و تسهیل گفتگوی فکری میان پیروان ادیان الهی مشخص گردد. روش اجرا شامل گردآوری داده‌ها از متون اصلی (قرآن، تورات و انجیل)، تحلیل محتوای آن‌ها، و مقایسه تطبیقی است که به طور نظام‌مند به پرسش‌های اصلی و فرعی پاسخ می‌دهد.

تحلیل‌های موجود در سنت اسلامی یا غربی که عاطفه در آنها جایی ندارد یا اثر چندانی به جز انگیزش بر آن بار نمی‌شود یا حکم یک دسته به همه عواطف تسری داده می شود یا انسان را موجودی تک‌بعدی و معرفت او را جدابافته از عاطفه تلقی می کنند، محل تأمل‌اند و تاکنون پژوهش درخوری در زمینه اخلاق نقلیِ اسلامی برای کشف نظر متون دینی انجام نشده است. ازاین‌رو، قرآن کریم به عنوان مأخذی وحیانی و خطاناپذیر و منبع نخست و اصیلِ اخلاق اسلامی، نیازمند خوانش جدّیِ مسئله‌محور است و جای این پرسش باقی است که «از دیدگاه قرآن، عاطفه چه نقشی در معرفت اخلاقی دارد؟». این مسئله برای محدودشدن و عمق یافتنِ پژوهش، با تمرکز بر عاطفه «حبّ» به عنوان یکی از بنیادی ترین عواطف در نظام انسان‌شناختی و یکی از پربسامدترین عواطف قرآنی دنبال می شود. طی این پژوهش تلاش می شود تا ادبیات دانشیِ غنایافته حولِ عواطف بر قرآن کریم عرضه شود و طی خوانش آیات مرتبط، البته بدون ملاک قراردادنِ مفسر و دیدگاه خاص، نقش حبّ در معرفت اخلاقی از نظرگاه قرآن کریم به صورت روشمندی استخراج و تحلیل گردند. در این پژوهش، بر اساس ظرفیت شواهد زبانی آیات قرآن، طیف های مختلف «اثرگذار» (حبّ)، انواع و مراتب مختلف «اثرپذیر» (معرفت اخلاقی) و گونه های «اثرگذاری» شناسایی می شوند و پیوند میان این سه با تطبیق آیات، برقرار می گردد تا مکانیزم معرفتیِ انسان در ارتباط با ساحت عاطفی به دست آید. علاوه بر آن قطعات پازل قرآنی ناظر به چگونگیِ اثرگذاریِ حبّ بر معرفت اخلاقی (شاملِ کیفیت اثرگذاری بر اجزا و ارکان معرفت و مراحل تکوّن معرفت، شرایط و زمینه های اثرگذاری، ویژگی های معرفتِ حاصل از حبّ)، با کشف روابط میان یافته های قرآنی، استخراج می شود و با استفاده از مبانی انسان‌شناختی و معرفت‌شناختیِ مستخرج تکمیل می گردد.

یکی از مهم‌ترین چالش‌های معرفتی و اجتماعی در عصر حاضر اخلاق است. قرآن کریم، به ‌عنوان منبع اصلی هدایت و رشد انسان در اسلام، نظام اخلاقی فراتر از بُعد اجتماعی، نژادی، دینی و اقتصادی ارائه می‌دهد. این رساله با عنوان تحلیل نظریه اخلاق فراطبقاتی قرآن با پاسخ به شبهات، ساختار اخلاقی قرآن را با مؤلفه‌های قرآنی تبیین کرده و بر فراگیر بودن آن نسبت به همه انسان‌ها بدون در نظر گرفتن تمایزات اشعار دارد و با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و میان‌رشته‌های قرآن و اخلاق و بررسی نظام اخلاقی قرآن به دست می‌آید که اصل استقرار اخلاق قرآن نه بر اساس تعاریف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و نژادی و طبقاتی، بلکه بر پایه فطرت، عقلانیت و تقوا استوار است و با اصولی مانند خدامحوری، توحیدمحوری، عدالت‌طلبی، و حرمت ذاتی انسان هستند که از آموزه‌های بنیادین قرآن کریم استخراج شده‌اند، قوام یافته‌است. از سوی دیگر ضمن بررسی انتقادی کتاب نقد قرآن دکتر سها که اخلاق قرآن را طبقاتی معرفی کرده‌است، شبهات مطرح شده در زمینه‌هایی چون عدالت، حرمت جان، راستگویی، احترام به والدین و ... تحلیل و بررسی دقیق شده و پاسخ مناسب داده شده‌اند و یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که عمده این شبهات غالباً ناشی از گزینشی، جزیره‌ای، و بی‌توجه به سیاق و اصول تفسیری قرآن بوده و بعضاً مدعای بدون دلیل و برداشت شخصی و تفسیر به رأی نسبت به آیات قرآن بوده‌است و با تحلیل دقیق، مراد و مدلول آیات قرآن و توجه به قرائن و مضامین آیات در پهنه کل قرآن، عدم انطباق آنها با حقیقت روشن شده‌است. قابل ذکر است که اخلاق قرآن ماهیتی جهان شمول، عقلانی و فطری دارد که از تعلّق طبقات، قوم‌گرایی، مسلمان و غیرمسلمان پنداشتن منزّه‌ است و بر خلاف نظریه‌های اخلاقی مشروط در مکاتب جامع نسبی‌گرا، واجد شاخص‌های پایداری، و سازگاری با سرشت و فطرت انسان است که با تکیه بر مبانی معرفتی و روش‌شناسی قرآنی، می‌توان پاسخ‌های مستدل و روشمند به شبهات موجود در کتاب نقد قرآن سها پیرامون اخلاق طبقاتی اسلام، ارائه داد.

درک عمیق مفاهیم قرآنی از جمله ضروریات پژوهش‌های معاصر در حوزه مطالعات اسلامی است. این پژوهش به بررسی معناشناختی واژه «خیر» به عنوان یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم قرآنی می‌پردازد که علی‌رغم کاربرد فراوان در آیات، تاکنون مطالعه نظام‌مندی درباره روابط معنایی آن انجام نشده است. اهمیت این تحقیق از آنجا ناشی می‌شود که تحلیل دقیق این مفهوم می‌تواند به درک بهتر نظام ارزشی قرآن و ارتباط آن با دیگر مفاهیم اخلاقی و اعتقادی کمک نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از ابزارهای معناشناسی ساخت‌گرا به بررسی آیات قرآن کریم پرداخته است. ضرورت این مطالعه در کاربردهای عملی آن نهفته است؛ از جمله کاربرد در تفسیر موضوعی قرآن، توسعه مطالعات میان‌رشته‌ای در حوزه اخلاق اسلامی، و تقویت گفتمان قرآنی در مباحث تربیتی و اجتماعی. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که واژه «خیر» در قرآن کریم دارای شبکه معنایی پیچیده‌ای است که از طریق روابط هم‌نشینی با مفاهیمی چون «ایمان»، «تقوا» و «عمل صالح»، و روابط جانشینی با واژگانی مانند «برّ»، «احسان» و «فضل» شکل گرفته است. این مطالعه همچنین به کشف این نکته مهم نائل آمده که «خیر» در قرآن نه به عنوان مفهومی ایستا، بلکه به عنوان محوری پویا در نظام ارزشی قرآن عمل می‌کند که با دیگر مفاهیم قرآنی در تعامل است. نتایج این پژوهش می‌تواند پایه‌ای برای مطالعات بعدی در حوزه معناشناسی قرآنی باشد و در حوزه‌های مختلفی از جمله تفسیر قرآن، فلسفه اخلاق اسلامی و مطالعات تربیتی مورد استفاده قرار گیرد.

رابطه علمای شیعه با حاکمان در طول تاریخ، یکی از موضوعات بنیادین در حوزه فقه سیاسی شیعه بوده است. این رابطه گاه بر اساس تقیه و کناره‌گیری از قدرت سیاسی، و گاه بر اساس دخالت مستقیم در امور حکومت شکل گرفته است (سبحانی، 1381). تحلیل این مواجهه‌ها، به ویژه در دوره معاصر و با تأکید بر دیدگاه‌های امام خمینی (ره)، که خود بنیان‌گذار نظامی بر پایه نظریه ولایت فقیه بود، از اهمیت مضاعفی برخوردار است (امام خمینی، 1385). دیدگاه امام خمینی (ره) در خصوص «ولایت فقیه» نه صرفاً یک نظریه فقهی، بلکه طرحی سیاسی-اجتماعی برای برپایی حکومت اسلامی است. این نظریه، مشارکت فعال و مشروعیت‌بخش علمای دین در عرصه قدرت را ضروری می‌داند و نقطه عطفی در تاریخ مواجهه علمای شیعه با حکومت محسوب می‌شود (بجنوردی، 1391). بر همین اساس، بررسی علمی این موضوع، گامی اساسی در تبیین مبانی فقه سیاسی معاصر و فهم بهتر نقش علما در تحولات اجتماعی و سیاسی خواهد بود. علاوه بر اهمیت نظری و علمی، ضرورت عملی این تحقیق نیز قابل توجه است. در شرایط کنونی جهان اسلام، که با بحران مشروعیت، گسترش جریان‌های افراطی، سکولاریسم و فشارهای بین‌المللی مواجه است، بازخوانی نقش علما در برابر حاکمان، به‌ویژه با الگوگیری از اندیشه‌های امام خمینی (ره)، می‌تواند راهگشا باشد (مطهری، 1379).

موضوع محوری فلسفه اخلاق بحث درباره نظریات، مکاتب، دیدگاه‌ها و حتی گزاره‌های اخلاقی است. از مسائل مهم فلسفه اخلاق رابطه اخلاق با دین است که با روشن شدن این مسئله یکی دیگر از مسائل مهم یعنی بحث فراطبیعی‌گرایی در اخلاق نیز روشن می‌شود. قبل از رنسانس در اروپا مفاهیم اخلاقی با دین همراه بود و مذهب مسیحیت که مذهب رایج بوده روی جنبه‌های اخلاقی تکیه می‌کرد و دستورات اخلاقی را از کتب مقدس استخراج می‌کردند. اما بعد از رنسانس این مسئله به میان آمد که اخلاق را جدا از دین بررسی کنند (یحیایی، 1383: 202). رابطه اخلاق با دین در دو معنی بررسی می‌شود: 1- اخلاق بدون اعتقادات دینی و حداقل بدون اعتقاد به خدا معنی ندارد؛ چون اعتقاد به خدا در همه ادیان مشترک است 2- دستورات اخلاقی را باید از دین گرفت و در واقع در تعیین قواعد اخلاق به وحی روی آورد (یحیایی، 1383: 203-202). البته مکتب‌های اخلاقی هستند که برای خیر و شر و باید و نباید اخلاقی معیارهایی دارند که آن را در طبیعت جستجو می‌کنند. این‌ها رابطه‌ای بین اخلاق و دین قائل نیستند. البته در برخی از مکاتب اخلاق را کاملاً از دین جدا می‌کنند؛ اما در مقابل بعضی مکاتب به یک معنا در ارتباط با دین به مبانی اخلاقی برمی‌گردند. (یحیایی، 1383: 203-202). در مکتب اخلاقی کانت منشأ اخلاق عقل عملی است. البته از لوازم حکم عقل عملی در اخلاق اعتقاد به خدا و خلود نفس است. پس در نتیجه مکتب اخلاقی کانت نمی‌تواند رابطه‌اش را با دین قطع کند (یحیایی، 1383: 204-203). در واقع به‌طور مطلق نمی‌توانیم بگوییم که اخلاق با دین پیوند دارد یا نه و مبنای اخلاقی مهم است. مسئله قابل‌توجه آن است که برخی مفاهیم کلی به‌وسیله عقل به دست می‌آیند ولی برای تعیین مصادیق اخلاقی کاربرد ندارند. مثلاً در رابطه با عدل در برخی موارد نمی‌تواند کشف کند و تنها وقتی احاطه کامل بر افعالمان باشد می‌تواند. پس برای برخی مصادیق اخلاقی نیازمند دین هستیم و در پی آن اخلاق و دین از هم جدا نیستند و ما هیچ‌گاه بی‌نیاز از دین نیستیم. (یحیایی، 1383: 207-206). در افکار عموم مردم اخلاق و دین ملازم یکدیگر هستند و اخلاق را تنها در سایه دین می‌توان بررسی کرد. (ریچلز، 1383: 73). به عقیده برخی محققین فقط از راه خداشناسی می‌توان برای اخلاق منطق مستدل پیدا کرد و اعتبار این مفاهیم اخلاقی به خداشناسی است و در واقع اخلاق به پشتوانه ایمان در حرکت است. همان‌طور که در آیه قرآن اشاره شده است: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُعْجِبُکَ قَوْلُهُ فِی الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَیُشْهِدُ اللَّهَ عَلَی مَا فِی قَلْبِهِ وَهُوَ أَلَدُّ الْخِصَامِ (و از مردم کسانی هستند که گفتار آنان در زندگی دنیا مایه اعجاب تو می‌شود و خدا را بر آنچه در دل دارند گواه می‌گیرند ولی این در حالی است که آنان سرسخت‌ترین دشمنان‌اند). در این مورد خیلی هم تأکید می‌کنند و خدا را گواه می‌گیرند ولی به جایی که برسند تمام اخلاقیات را زیر پا می‌گذارند و روی دنده لجاجت می‌افتند. این در حالی است که برای فضائل اخلاقی مرزی وجود ندارد و در واقع اخلاق دیندار و غیر دیندار نمی‌شناسد. (مطهری، 1367: 238). تجربه نشان داده که هرگاه دین ار اخلاق جداشده اخلاق خیلی عقب مانده است و نوعی پشتوانه برای اخلاق است. در مورد رابطه دین و اخلاق لازم به ذکر است که مبنای فضایل اخلاقی خداوند است و ما باید به خاطر خدا پایبند اخلاقیات باشیم و در واقع مؤمن کسی است که در فضائل اخلاقی دیگر کسی را نشناسد و حتی خود دین را مرز قرار ندهد. (مطهری، 1367: 238). تولستوی که یکی از متفکرین و نویسندگان بزرگ است و شهرت جهانی دارد می‌گوید: «ایمان آن است که آدمی با آن زندگی می‌کند» و از نظر او ایمان بهترین سرمایه برای زندگی انسان است و نباید آن را از کف دهد و حتی خدا در قرآن از ایمان به‌عنوان سرمایه یاد می‌کند و از طرفی اخلاق نیز از سرمایه‌های مهم بشر است.انسان زیرک ارزش و اهمیت اخلاق را متوجه می‌شود.اولین اثر ایمان آن است که پشتوانه اخلاق است و بدون ایمان پایه درستی ندارد و زیربنای همه اصول اخلاقی ایمان است.درواقع کسی که تکیه‌گاه اخلاق و رفتارش غیر خدا باشد مانند این است که بر پرتگاه مشرف به سقوطی گام برمی‌دارد و هرلحظه احتمال سقوط دارد.با نظر به آیه 41 سوره عنکبوت غیر خدا را نمی‌توان تکیه‌‌گاه عمل قرارداد و غیر خدا تکیه‌گاه قرار می‌گیرد ولی بی‌پایه است.(مطهری، 1335 : 15-159) حال نظر به بحران معرفتی موجود و رخنه‌های فکری و فلسفی در خصوص مسئولیت‌های اخلاقی و ماهیت احکام و اصول ارزشی لازم می‌آید بحث فراطبیعی‌گرایی در اخلاق روشن شود. حرف اصلی این مکتب آن است که خوب یعنی آنچه را که خدا می‌خواهد و می‌پسندد و در واقع x خوب است چون خدا x را می‌خواهد و توصیه‌ای که می‌کند آن است که اصول اخلاقی‌تان را با تبعیت از اراده خدا برگزینید. طبق این تئوری اخلاق ریشه در دین دارد و در واقع احکام اخلاقی بیانگر اراده خدا هستند. (گنسلر، 1399: 77). سقراط از نخستین فیلسوفانی بود که از اراده خدا پیروی می‌کرد، اما فراطبیعی گرایی را نپذیرفت. او با این فرض که خدایی وجود دارد که طالب هر کار خیری است این پرسش را مطرح کرد که آیا کار خوب، خوب است، چون خدا آن را می‌خواهد یا خدا آن را می‌خواهد، چون خوب است؟ این معروف‌ترین پرسش سقراط در تاریخ فلسفه است. سقراط می‌پرسد آیا به نظر تو یک عمل درست است چون‌که خدایان فرمان به انجام آن داده‌اند یا اینکه خدایان فرمان به انجام آن داده‌اند چون‌که درست است؟ مثلاً مهرورزی خوب است چون مطلوب خداست یا مهرورزی مطلوب خداست چون پیشاپیش خوب بوده است. سقراط و اکثر فیلسوفان گزینه دوم را انتخاب می‌کنند. یعنی مهرورزی مطلوب خداست چون می‌داند مهرورزی خوب است و اگر بد بود قطعاً خدا آن را نمی‌خواست. پس مهرورزی به نحو پیشین و مستقل از اراده خدا خوب است. یعنی همواره خوب خواهد بود ولو آنکه خدایی در کار نباشد. این عقیده که به نظریه حسن و قبح ذاتی افعال شهرت دارد، به معنای دست برد