جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیق پیش رو به بررسی اخلاق خانواده در قرآن و مقایسه تطبیقی آن با تورات پرداخته است.پژوهش حاضر به مقایسه اخلاق خانواده از نظر قرآن و تورات و مبانی و ارزشهای آن پرداخته تا نشان دهد که دین یهود و اسلام چه اندازه وجوه اشتراک و افتراق دارند.این پژوهش در چهار بخش تنظیم شده است:بعد از بیان کلیات کار،در بخش دوم به اصول و مبانی اخلاق خانواده در قرآن و تورات پرداخته شده و بخش سوم شامل ارزش‌های اخلاقی خانواده در قرآن و تورات است و در بخش پایانی به مقایسه و نتیجه گیری پرداخته شده ومواردی از وجوه اشتراک و افتراق بیان شده است.یافته های پژوهش عبارتنداز:دین اسلام و یهود دو دین آسمانی هستند که از نظر مبانی وارزشها خیلی شبیه به هم هستند.تا جایی که هیچ یک از ادیان به این اندازه دارای وجوه اشتراک نیستند.پس مشخص می شود که هردو از یک منبع واحد وحیانی سرچشمه گرفته اند.

معاد از اساسی‌ترین باورهای دو دین اسلام و زرتشت به شمار می‌رود. ساختار باورهای اسلامی در زمینه‌ی معاد با ساختار باورهای زرتشتی، اشتراکات و تفاوت‌هایی دارد. اشتراکاتِ این دو ساختار، سبب شده برخی از پژوهشگران غربی و ایرانی ادعا نمایند که معاد اسلامی از معاد زرتشتی وام گرفته است. یکی از راه‌های سنجش این ادعا، «بررسی تطبیقی معادشناسی در دین اسلام و زرتشت» است که در اینجا با رویکرد تفکیک بین قرآن و روایات در دین اسلام، و بین گاهان (گات‌ها) و متون غیر گاهانی در دین زرتشت انجام می‌شود. این بررسی تطبیقی به ما کمک می‌کند در سه گام، ادعای وامگیری را بررسی کنیم: در گام نخست میزان اشتراکات را می‌سنجیم و نتیجه می‌گیریم امکان وامگیری اسلام از زرتشت ـ بدون در نظر گرفتن دیگر قرائن ـ وجود دارد. مهم‌ترین عناوین مشترک آخرت‌شناسی اسلامی و زرتشتی، به این شرح است: مرگ؛ برزخ و جهان پس از مرگ؛ رجعت و بازگشتِ برخی از پهلوانان؛ رستاخیز و فرَشگِرد؛ زنده‌شدن مردگان و تن پَسین؛ حسابرسیِ اعمال؛ صراط و پُل چینوت؛ بهشت؛ دوزخ؛ اعراف و هَمَستَگان؛ جاودانگی.در گام دوم می‌بینیم که این اشتراکات عمدتاً در متون زرتشتیِ متأخر و معاصر ادیان ابراهیمی است که بسیاری از آنها پس از اسلام نگاشته یا بازنویسی شده است. لذا در برابرِ احتمال وامگیریِ اسلام، احتمال وامگیریِ منابع متأخر زرتشتی نیز مطرح می‌شود. در گام سوم با نگاهی اسطوره‌شناسانه ملاحظه می‌کنیم همه‌ی اجزای کلیِ ساختار آخرت‌شناسی اسلامی با روایت این دین از آغاز جهان ـ خصوصاً «سانحه‌ی ازلی» یا آغاز «دوران» ـ سازگاری و تناسبی دقیق و منطقی دارد. سانحه‌ی ازلی طبق گزارش‌های اسلامی، «عصیان حضرت آدم 7» است که آغاز دوران را رقم زد. اما برخی از اجزای کلی ساختار آخرت‌شناسی زرتشتی که عمدتاً با اسلام مشترک است، چنین تناسبی ندارد و ناسازگار است. سانحه‌ی ازلی زرتشتی، «هجوم اهریمن و سپاهش به گیتی و پدیدآمدن شرور» است. این عدم تناسب و ناسازگاری‌ها، احتمال وامگیری متون متأخر زرتشتی از ادیان ابراهیمی، خصوصاً اسلام را تقویت می‌کند.کلید واژه: خداوند، مزدا، اهریمن، مرگ، معاد، رستاخیز، فرَشگِرد، اسلام، زرتشت، قرآن، روایات، گاهان، سانحه‌ی ازلی، ملائکه، بهشت، دوزخ، وامگیری.

میان یازده دین زنده کنونی جهان، اسلام و مسیحیت به سبب آسمانی و ابراهیمی بودن، برخورداری از کتاب مقدس و آموزه‌های بینشی و ارزشی و کنشی که البته در اسلام بیشتر و کامل‌تر تجلی یافته، و نیز پیروان فراوان، امتیاز و برتری ویژه‌ای دارند و میان نگره‌های دینی اسلام و مسیحیت، بازکاوی اهمیت و جایگاه کتاب آسمانی آن‌ها (قرآن و کتاب مقدس) به دلیل تأثیرگذاری در همه عرصه‌های دین‌شناخت، اهمیت فراوانی دارد که در این مقاله دنبال شده است. بر این اساس، نخست ماهیت و جایگاه قرآن و کتاب مقدس به طور جداگانه بررسی، سپس نقاط اشتراک و امتیاز آن‌ها بازکاوی شده است. از آن‌جا که به اذعان همه مسلمانان و شواهد متقن دیگر، قرآن از رهگذر وحی در زمانی محدود یعنی23 سال و با یک زبان یعنی زبان عربی بر یک شخص یعنی پیامبر اکرم (ص) و بدون هیچ کم و کاست و با برخورداری از عصمت لفظی فرود آمد، بر کتاب مقدس از‌ آن جهت که به اذعان مسیحیان از رهگذر الهام و نه وحی، طی زمانی طولانی یعنی 1500 سال، با زبان‌های متعدد، بر شمار بسیاری از اشخاص که عموماً مجهولند، الهام شد و نیز به سبب اختلاف در شمار کتاب‌های مقدس و فقدان عصمت لفظی و عدم مصونیت از تحریف، برتری کامل دارد.

خداشناسی عرفانی و قرآنی علامه طباطبایی در طول خداشناسی فلسفی ایشان است. در خداشناسی فلسفی، ایشان وجود واجب را اولین مسئله فلسفی می دانند که بی نیاز از اثبات است و با قرائتی که از برهان صدیقین ارائه می نماید، برهان را به سرحد عرفان می رساند. در رهیافت عرفانی ایشان، که تجلی شفاف و دقیق آن را می توان در « رساله الوالیه»دید، خداوند را معروف و مشهود واحدی معرفی می کنند که بر احدی مجهول نیست و هرکس می تواند با سیروسلوکی درونی و از طریق معرفت نفس و حفظ لوازم و اقتضائات آن، خدا را فوق هرچیزی و با هرچیزی نظاره کند که وحدانیت او، مجالی به اغیار نمی دهد. همین نگاه با تفصیل و تأکید بیشتر در مباحث قرآنی ایشان – به ویژه در المیزان- ادامه می یابد. علامه با رهیافتی که در این سه سطح (فلسفی، عرفانی و قرآنی) ارائه کرده اند؛ ازسویی از تناسب و هم پوشانی تلقی خود از خدا، در سه لایه مذکور پرده برگرفته اند وازسویی دیگر اثبات کرده اند که اگر خداشناسی فلسفی، عرفانی و قرآنی در بستر و مجرای صحیح خود طرح شود، میان آنها هیچگونه تغایر یا تعارضی جاری نمی باشد، بلکه هر سطح مکمل و تفصیل دهندۀ سطح دیگر است. این مقاله تلاش می کند رهیافت عرفانی و قرآنی ایشان را که کمتر مورد تفصیل وتشریح و بازخوانی قرار گرفته است، ازمنابع اصلی نقل وتحلیل کند.

هدف اصلی ما در این پایان‌نامه شناخت جهت‌گیری‌های اخلاقی علامه‌ی طباطبایی در تفسیر المیزان است. کوشش شده است تا با بررسی مضامین اخلاقی در تفسیر ایشان این جهت‌گیری شناسایی و ابعاد آن مورد توجه قرار گیرد. مراد از جهت‌گیری‌های اخلاقی آن است که علامه در بیانات اخلاقی خود در خلال تفسیر المیزان به چه نکات اخلاقی توجه بیشتری داشته است و اخلاق آن‌گونه که علامه مد نظر داشته است چه نکاتی را در برگرفته است.در پایان‌نامه پیش رو کوشش شده است تا علاوه بر رویکرد علامه در مورد شرح و نحوه معرفی فضایل و رذایل اخلاقی، بحث‌هایی کلی که ایشان در حول اخلاق داشته‌اند، نیز بررسی شود. غلبه رویکرد دینی در مواجهه علامه با اخلاق باعث می‌شود تا نوعی از اخلاق دینی در تفسیر المیزان معرفی شود. مجموعه‌ای که توجه به آن می‌تواند راه را برای جویندگان اخلاق اسلامی هموار کند. اخلاقی که علاوه بر توجهات عقلی از متن مقدس بر آمده است.

مسأله سعادت و شقاوت از مباحث بسیار مهم انسانی است که از دیرباز فکر بشر را به خود مشغول داشته است. مفسران، محدثان، فیلسوفان و متکلمان، هر کدام به مناسبتی به این مبحث پرداخته‌اند. انسان دارای ساحت‌های وجودی و ابعاد وجودی مختلفی است. ساحت فطرت، ساحت ادراک، ساحت اراده، ساحت عمل از دیدگاه علامه طباطبایی، فعلیت یابی جنبه‌های وجودی با انجام فعل خاص خود، مایه آرامش و راه‌یابی انسان به کمال و سعادت است و عدم فعلیت قوا و شئون نفس، عامل از هم پاشیدن حیات انسانی و شقاوت. سعادت هر چیزی عبارت است؛ از رسیدن خیر وجودی آن‌چیز، تا به‌وسیله آن کمال خود را یافته و در نتیجه متلذذ شود. سعادت در انسان که موجودی است مرکب از روح و بدن؛ عبارت است از رسیدن به خیرات جسمانی و روحانی. مولفه‌های سعادت عبارت است از خیر، لذت، هدایت، کمال. مولفه‌های شقاوت عبارت است از؛ شر، ألم، ضلالت، نقص. عوامل سعادت به سه بخش عمده، بینشی، اخلاقی و رفتاری تقسیم می‌شود که ایمان، تفوا، تزکیه، عمل صالح ذیل آنها بحث می‌شود. نقطه مقابل یعنی عوامل شقاوت اموری هم‌چون؛ اعراض از یاد خدا، جهل و گناه می‌باشد. انسان در تمام کارهای ارادی‌اش، مختار و آزاد است. خداوند او را مختار آفریده و اراده کرده که او سعادت و شقاوت خویش را به دست خود رقم زند، اما آیاتی در قرآن هست که به ظاهر، آزادی و اختیار انسان را نفی می‌کند و تمام امور را به مشیت و اراده الهی موکول می‌داند. از نظر علامه طباطبایی، سعادت و شقاوت، اکتسابی است نه ذاتی. حکمت خداوند اقتضاء می‌کند که سعادت و شقاوت بشر بر اساس اختیار باشد. خدا راه اطاعت را که منتهی به سعادت بشر می‌شود و راه شقاوت را که منتهی به بدبختی او می‌گردد، برای او بیانکرد.

دین تأمین کننده سعادت دنیوی و اخروی انسان است و ادیان داعیه دار تأمین این سعادت برای انسان می باشند. عالمان ادیان نیز انسان را به دینی که خود معتقدند دعوت می کنند. از طرف دیگر و با تهاجم پیروان سایر ادیان به اعتقادات جامعه اسلامی، اندیشمندان مسلمان باید معرفتی را نسبت به سایر ادیان در جامعه اسلامی نهادینه کنند که این معرفتِ همراهِ شخص حافظ اعتقادات او در مواجهه با تبلیغات سایر ادیان باشد. لذا شناخت سایر ادیان امری لازم به نظر می رسد. معتبر ترین و مهم ترین منبأ شناخت برای دین داران ، کتب مقدس می باشد و قرآن برای مسلمانان سند اصلی و تام به شمار می رود. از آنجا که بهترین روش فهم قرآن، تفسیر قرآن به قرآن می باشد و تفسیر المیزان بهترین نمونه اجرا شده آن می باشد لذا با موضوع ادیان در نگاه المیزان، به استخراج دیدگاه علامه طباطبایی (ره) در خصوص ادیان و شناساندن دیدگاه شیعی در این خصوص به جامعه علمی کشور و ایجاد زیر ساخت برای سیاست گذاری و برنامه ریزی در حوزه ادیان و مذاهب مصرّح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران می پردازیم.یافته های تحقیق:علامه (ره) معتقد به ادیان نیستند بلکه ایشان دین واحد الهی و شرایع پنج گانه الهی که هر کدام وظیفه تبیین بخشی از دین واحد الهی را بر عهده داشتند را مطرح می کند. نتیجه گیری:شرایع الهی و ادیان دارای نکات اشتراک و افتراق می باشند. نکات اشتراک ذیل دو عنوان معارف و احکام دسته بندی می شوند. افتراق شرایع نیز در نوع عبادت است چون عبادت امت های گذشته به امت دیگر منتقل نمی شد و افتراق ادیان در اعتقاد به فرزندی خدا، تثلیث، کشته شدن عیسی (ع) و تفدیه می باشد. اگر دین را مستند به وحی الهی بدانیم، ورود به مبحث ادیان نخواهیم داشت. چون فقط یک دین واحد الهی تشریع شده است که از ابتدای تشریعرو به کمال داشت. اما اگر استناد به وحی الهی را از دین بگیریم وارد مبحث ادیان می شویم. ادیان هرچند در ابتدای شروع مستند به وحی الهی و دربرگیرنده بعضی معارف الهیه بوده اند، اما در ادامه حیاتشان و با خروجشان از سیر تکاملی دین توسط علمای شرایع و با کتمان معارف، تحریف معارف و ورود معارف و اعتقادات باطل، دیگر مستند به وحی الهی نخواهند بود. لذا دین و ادیان را می توان به دین واحد الهی(اسلام)، ادیان تحریف شده الهی(یهودیت، مسیحیت، مجوسیت و صابئیت) و ادیان غیر الهی(وثنیت) تقسیم بندی نمود. صلاح و سعادت زندگی دنیوی، وسیله تربیت مردم، سعادت حقیقی انسان، کمال اخروی و زندگی دائمی، کارکردهای دین در نگاه المیزان می باشند.

موضوع امامت و جانشینی پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و آله) از مهم‌ترین مباحث کلامی اسلام و از اصول مذهب است. در اهمیت این بحث همین بس که اولین مسئله‌ای به‌ شمار می‌رود که باعث چالش میان مسلمین شده و همواره مورد توجه متفکران و صاحب‌‌نظران اسلامی اعم از شیعه و اهل سنت بوده است. در این تحقیق، محورهاى اساسى بحث امامت که عبارتند از ویژگی‌ها، وظائف و روند تعیین امام از دیدگاه فخر رازی و علامه طباطبایی مورد پژوهش قرار گرفته است که شامل بررسی نظرات این دو مفسر راجع به آیات امامت، تطبیق آرای ایشان در این مسئله و در نهایت رسیدن به حقیقت موضوع، می‌باشد.

امروزه، شبهاتی درباره علم غيب امامان معصوم مطرح شده كه مقولـه ای جديـد اسـت و در چنـد قرن بعد از حيات امامان معصوم، طی فرايندی طولانی وتطور تاريخی مطرح شده است. اين مقاله بر آن است كه مبانی عقلی و نقلی علم غيب امامان معصوم را مورد بحث و بررسـی قرار دهد و بعد از بررسی به اين نتيجه رسيده است كه علم غيب امامان معصوم ريشه در آيـات و روايات معتبر دارد. نيز در عصر پيامبر و امامان معصوم مسئله علم غيـب امـام مطـرح بـوده و آنهـا برآن تصريح كرده اند. بنابراين، از نظر متفكران شيعه اهميت مسئله علم غيب در ميان صفات امـام جای هيچ ترديدی نيست. هرچند در گستره آن تفاوت جزئـی وجـود دارد. برخـی گسـتره آن را محدود به مسائل فقهی و اعتقادی می دانند و برخی اعم از آن می دانند. در اين مقاله اين مسائل به روشنی توضيح داده می شود.

چکیده گفتمان پویایى شریعت اسلام وابسته به طرح شناخت ملاکات احکام به ویژه بیان آن در قرآن است . در این میان بحث و بررسى شیوه طرح علل احکام به عنوان یکى از را ه هاى شناخت و کشف ملاکات احکا م مطرح است، ملاکى که مى تواند با دگرگونى موضوعات و تغییر در احوال و شرایط اجتماعى چگونگى احکام را مشخص م ىکند. قرآن پژوهانى که در آیات فقهى کار کرده اند، یا به قواعد استنباط حکم در قرآن پرداخته اند کمتر موضوع علل و شیوه طرح آن را در دستور پژوهش قرار داد ه اند. در این مقاله سعى شده که این شیوه قرآن در ابعاد مختلف مورد توجه و بررسى قرار گیرد و خصوصیات هر کدام و چگونگى امکان کشف ملاک آن ارائه گردد و در پایان نتیج هگیرى از این شیوه انجام گیرد و معیارى براى کشف ملاک حکم به دست دهد.