جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از موضوعاتی که در دو حوزه فقه و کلام همیشه مورد بحث قرار گرفته است مساله سهوالنّبی و وجود روایاتی در این رابطه است. موافقان و مخالفان نظریه سهوالنبّی هریک به طرح دیدگاه خود پرداخته و آثاری عرضه نمودند. نجاشی در رجال خود برخی از پیشینیان مانند، اسحاق بن حسن از راویان کتاب کلینی را نام می برد که به تألیف کتابی با عنوان «نفی السهو عن النبّی صلّی الله علیه و آله » پرداخته است. در مقابل ابن غضائری، قمی‌ها و در رأس همه شیخ صدوق و استاد او ابن الولید را باید از مدافعان جدّی این نظریه دانست که نفی آن را غلوّو معتقد به آن را غالی می‌پنداشتند. بررسی همه جانبه این بحث که در شناخت جایگاه پیامبر و ائمه علیهم السلام و تفسیر آیات قرآن کریم و پذیرش یا ردّ بسیاری از روایات تأثیر مستقیم و جدّی دارد ما را بر آن داشت تا به پژوهش ژرف‌تر و تحقیقی فزونتر از آنچه پیشینیان به یادگار گذاشته‌اند، در این حوزه بپردازیم. لذا در این رساله ابتداء آراء فریقین (شیعه و اهل سنّت) در مساله عصمت را طرح نموده و اعتقاد اکثریت علماء شیعه مبنی بر عصمت مطلقه را تبیین نمودیم. سپس به ذکر روایات سهوالنبی پرداخته و دیدگاه علمای متقدم و متأخر شیعه در این مسأله را با مراجعه به منابع کلامی ، فقهی ، تفسیری و حدیثی ارائه نمودیم. با بررسی‌های سندی گسترده و بررسی دلالی روایات دیدگاه سهوالنبی و همچنین نظریه اسهاء که قرائت دیگری از این روایات از سوی شیخ صدوق بود را مورد نقد قرار دادیم و روشن گردید که ساحت معصوم و حریم عصمت والاتر از آن است که گرد سهو یا غبار اسهاء بر دامنش نشیند.در پایان نیز روایات إنامه که به جریان در خواب ماندن پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم و همراهان آن حضرت و قضاء شدن نماز آنان و إبار نخل که به مــــوضوع منع پیــامبر اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم از گرده‌افشانی در مورد نخل‌های خرما اشاره دارد و بی ارتباط با موضوع مورد بحث نبود را مطرح نموده و در ترازوی نقد قرار دادیم و این همه نقدی است که به بازار خرد و اندیشه تقدیم داشتیم، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

اسرائيليات، ‌نوعي از افسانه‌ها و داستان‌هاي باطلي است كه از فرهنگ‌هاي ديگر، به خصوص قوم يهود وارد تفاسير اسلامي اعم از شيعه و سني گرديده است. در اين رساله كيفيت و كميت اسرائيليات در تفاسير با تأكيد بر ديدگاه‌هاي علاّمه عسكري و علاّمه معرفت بررسي گرديد و در طي تحقيقات كتابخانه‌اي انجام شده پيرامون اين موضوع، اثبات شده كه اسرائيليات از زمان صحابه آغاز شد و در زمان تابعين رواج يافت. در ابتداي تدوين تفسير به سبب بي‌توجهي برخي از مفسران در سلسله و سند حديث و نيز عدم بررسي در محتواي احاديث بخش كثيري از اسرائيليات وارد حوزه تفاسير گرديد. مهم‌ترين عواملي كه زمينه‌ي گسترش اسرائيليات گرديد از نظر علاّمه عسگري ممنوعيت نگارش و نقل حديث بود. ايشان ريشه‌ي بسياري از گرفتاري‌هاي مسلمانان و به خصوص شيعيان را از اين رهگذر مي‌دانند. نه فقط ريشه‌ي ظهور و رواج اسرائيليات! علاّمه معرفت نيز علاوه بر اين عامل، عوامل ديگري مانند برداشت غلط از حدیثِ «حدّثوا عن بنی اسرائیل و لا حَرج»، مختصرگويي قرآن و تفصيل‌‌گويي عهدين، ضعف فرهنگي اعراب، كينه‌ي يهود، همراهي دستگاه خلافت با قصه‌سرايان و... را از عوامل بروز اين مسأله مي‌دانند و هشت نفر ذيل را نيز جزء چهره‌هاي بارز در ترويج اسرائيليات مي‌دانند: عبدالله بن سلام، كعب الاحبار، تميم داري،‌ وهب بن منبه، محمد بن كعب قرظي، عبدالله بن عمروعاص، ابوهريره و ابن جريجِ رومي كه در اين ميان، ابن جريج را از اين تهمت مبري مي‌سازند. اما اهل سنت نظري متفاوت دارند، از جمله دكتر ذهبي برخلاف نظر علاّمه معرفت، ابن جريج و ابن عباس را از راويان اصلي اسرائیلیات مي‌دانند. اسرائيليات به انواع گوناگوني تقسيم شده است كه هر يك از آن‌ها داراي حكمي ويژه است. علاّمه معرفت روايات اسرائيلي را به دو دسته شفاهي منقولات كعب الاحبار و ابن منبه و ابن سلام و نيز منقولات كتبي يا آنچه در كتب عهدين وجود دارد تقسيم كرده است و درباره‌ي حكم جواز نقل اسرائيليات معتقد است كه علي رغم نظر ذهبي و اكثر مفسران اهل سنت، مراجعه به اهل كتاب جايز نيست و بلكه به دليل آياتي از قرآن مجيد مانند 109،79،75 و غيره از سوره بقره به شدت هم مذموم است. ميزان اثرپذيري تفاسير از روايات اسرائيلي نيز متفاوت است. علاّمه معرفت معتقد است تفسير طبري و سيوطي پايه و اساس انتشار و پخش اسرائيليات در كتب تفسيري متأخرين است. و از ميان تفاسير، تنها تفسير الميزان علاّمه طباطبائي است كه از نقل اسرائيليات احتراز جسته و در مواردي اندك نيز پس از ذكر آنها به نقد و ردشان پرداخته است. و علاّمه عسگري معتقدند كه در اصل فرهنگ يهودي كعب الاحبار از كتب تفسيري مكتب خلفا به پاره‌اي از كتب تفسيري مكتب اهل‌بيت(علیهم‌السلام) نفوذ كرده است. و متأسفانه در اين برهه از زمان كه مستشرقان در پي سياه‌نمايي قرآن كريم و فرهنگ اسلامي مي‌باشند وجود چنين احاديثي دستاويز محکمی براي آنان خواهد بود كه به وسيله آن مي‌توانند ضربه محكمي به اسلام وارد سازند. ايجاد و القای شبهات گوناگون يكي از بزرگ‌ترين دستاوردهاي آنان در سال‌هاي اخير بوده است. به نظر مي‌رسد اولين گام در راه حذف اين اباطيل اين است كه اول، منافذِ ورود آن را شناسايي و به طرق مختلف مسدود كنيم و ديگر اين‌كه هر يك از محققان كه تفحصي در اين‌باره دارد، به درج راه‌كاري خاص بپردازد. باشد كه مجموع اين نظرات باعث پالایش تفاسير و نيز فرهنگ اسلامي ما از اين اباطيل گردند.

پيامبر9 از همان زمان آغاز نزول قرآن، به عنوان اوّلين معلم قرآن به تبيين و تفصيل آيات قرآن پرداخت و در همین راستا نیز به تبیین و ارائه راه حل‌هایی برای مسلمانان پرداخت تا مردم را به حق و حقيقت رهنمون سازد.حال با توجه به اهمیت زیاد اسلام به بررسی مسائل اجتماعی و تبیین و تحلیل آنها به گونه‌ای که در سایر ادیان برای آن نظیری نتوان یافت در اين پژوهش كوشيده‌ايم با استناد به آیات قرآن و تفاسیر مشکلات و معضلات اجتماعی را شناسایی و راهکارهای مقابله با آن را باز یابیم. پيامبر گرامى اسلام با هجرت خود از مكه به مدينه از يک محيط محدود و خفقان آور به يک محيط آزاد و پویا قدم گذارد و همين «هجرت» تاريخ ساز بود كه زمينه را براى تشكيل حكومت اسلامى و در نتيجه رساندن پيام اسلام به گوش مردم جهان آماده ساخت. لذا هجرت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بود که سرآغاز فصل نوینی در تاریخ اسلام و سرچشمه برکات فراوانی در طول تاریخ گشت و جامعۀ اسلامی پس از هجرت پیامبر سازمان یافت و تبدیل به امت شد اختلاف نژادی و طبقاتی و مزایای اشراف و قبایل و مزیت وابستگی به قبایل مختلف از بین رفت و تمام مسلمانان از حیث تفوق مساوی شدند.با هجرت پیامبر به مدینه مسألۀ ایجاد وحدت میان مسلمانان که از قبایل مختلف بودند از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود که مسئله مؤاخات با انسجام بخشیدن به اجتماع مسلمانان موجب ثبات سیاسی در مدینه شد و تأثیر زیادی در همبستگی سیاسی مسلمانان داشت به گونه‌ای که بتوانند در برابر تهدیدهای داخلی و خارجی مقاومت کنند و با نگاهی به سریه‌‌ها و غزوه‌های پیامبر در سالهای نخستین هجرت اهمیت این عقد به خوبی روشن می‌شود.بحث نفاق و منافقان که دارای بعد اجتماعی، سیاسی بوده و تأثیر به سزایی در حاکمیت سیاسی صدر اسلام در قرآن از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است تا جایی که در بیش از سیزده سوره قرآن به این بحث پرداخته است. لذا قرآن به عنوان مهم‌ترین منبع در زمینه شناخت منافق به حساب می‌آید. با مطالعه قرآن و تحلیل آیات نفاق یک پدیده اجتماعی است که به صورت هدفمند و مخفیانه در میان مسلمانان رسوخ کرده و سعی داشته با ایجاد تفرقه و فتنه انگیزی، تشتت و دودستگی را در میان مسلمانان ایجاد کند و حکومت اسلامی را منهدم گرداند. راهکار پیامبر (ص) در این باره ابتدا معرفی و شناخت این افراد برای مسلمانان بوده است که متناسب با سختی هایی که برای آنان ایجاد می شده چهره‌شان بیش از پیش آشکار ‌شده است و اعراض و بی اعتنایی به آنان، دومین مرحله برخورد پیامبر با آنان بوده که شاید بتوان گفت که سیره پیامبر9 در برخورد با اینان کاملاً فرهنگی بوده است و در طول عمر شریف پیامبر گزارشی مبنی بر برخورد فیزیکی با منافقان نشده است.و اما نبرد سرنوشت ساز بدر که مسلمانها با این پیروزی خارق العاده، که با تحقق خواست و مشیت الهی و نصرتهای الهی همراه بود، اعتماد به نفس و روحیۀ والایی پیدا کردند و محقق شدن خواسته و فرمودۀ پیغمبر خدا9، یعنی آزاد کردن قبله را محتمل و امکان‌پذیر دانستند. از سوی دیگر آنان با به دست آوردن غنائم و اموال فراوانی که از مشرکین گرفته بودند، به یک تحول قابل توجه اقتصادی دست یافتند.

بر اساس گزارش قرآن کریم، جامعه اسلامی عصر رسالت، با وجود روح اسلام و نَفَس ملکوتی پیامبراکرم (ص)شاهد نابه‌هنجاری‌ها وکژرفتاری‌هایی چون بدحجابی، تعرض به زنان و ایذاء آنان، روابط پنهانی با جنس مخالف، چشم‌چرانی و زنا و... بوده است. پیامبر اکرم(ص) با فعالیت‌های فرهنگی و تربیتی و ارائه راهکارهای دفعی و تدریجی، نسبت به نابه-هنجاری‌های جنسی زمان خود واکنش نشان داده و با اجرای برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، راه‌های صحیح تعامل با این غریزه را تبیین نمودند. قرآن کریم و پیامبراکرم نیرومندی این غریزهو ضعف انسان در برابر آن و جاذبه فوق العاده‌اش را یادآور شده و بر لزوم ارضاء آن، تأکید نموده‌اند. در دین مقدس اسلام، عزوبت و بی‌همسری نکوهش شده و از سرکوب این غریزه به شدت منع شده است. قرآن کریم و پیامبراکرم(ص)، تنهاروش صحیح ارضاء این نیاز را در قالب ازدواج دانسته و نسبت به این پیوند مبارک، تشویق فراوان به عمل آورده و برکات فراوانی را برای آن برشمرده‌اند. به فراهم آوردن اسباب و امکانات ازدواج برای بی‌همسران توجه خاص نموده و برای تسهیل هرچه بیشتر در انجام این امر، به حداقل‌ها در تشریع ازدواج اکتفا کرده و با آداب و سنن سخت و دست و پاگیر جاهلی مقابله و آنها را اصلاح و یا جایگزین نموده‌اند. جهت بالابردن کیفیت بهره‌مندی از لذت مشروعو حلال به آموزش مهارت‌های صحیح جنسی پرداخته و زوجین را به رعایت حقوق متقابل جنسی یکدیگر توجه داده و اجر و پاداش فراوانی را بر عمل زناشویی مقرر فرموده‌اند. برای افرادی که به هر دلیل امکان ارضاء مشروع و مطلوب برای آنان فراهم ‌نشده نیز راه‌هایی را، جهت تعدیل این غریزه، بیان نموده است. در راستای پیشگیری از نابه‌هنجاری‌ها و انحرافات جنسی نیز به همگان دستور داده نگاه خود را کنترل و از چشم‌چرانی دوری نمایند. پرورش فضایل اخلاقی مانند عفاف و پاکدامنی، حیاء و غیرت، تقویت روح ایمان، حجاب و پوشش مناسب، پرهیز از خودآرایی و خودنمایی و خلوت با نامحرم را به عنوان راه‌هایی برای جلوگیری از مفاسد جنسی مطرح کرده است. همچنین مجازات‌های سنگینی برای مجرمین جرائم جنسی قرار داده تا بزهکاری‌ها در این عرصهتکرار نشود و از اینگونه معضلات جلوگیری به عمل آید.

موضوع صحت و تواتر قرائات قرآن، ازمباحث مطرح در حوزه? علم القراءات می باشد. سیر تکوین وپیدایی دانش قرائات سابقه‌ای کهنتر از علم تفسیر و تدوین صحاح و اُصول معتبر حدیثی را می‌پیماید. مدار اصلی بحث در این پایان‌نامه ضوابط پذیرش یک قرائت و نیز تواتر و میزان اعتبار و حجّیت آن بوده و ضمن اشاره به مراحل پیدایش قرائات و سیر تدوین و تطوّر آن، معیارهای صحت قرائت با بحث در آراء صاحبنظران، سه ملاک: 1) صحت سند 2) موافقت با وجهی از وجوه زبان عرب 3) موافقت احتمالی با رسمُ الخط عثمانی تشخیص داده شده است. سپس تأثیر کتابت در پیدایش قرائات مورد بحث قرارگرفته، و این نظر که قرائات مختلف بواسطه? عاری بودن مصاحف عثمانی از إعراب و إعجام شکل گرفته، عاری از صحت می باشد. و اگر در مواردی رسمُ الخطِ غیر متکامل و ابتدایی دوره? توحید مصاحف، عامل پیدایش قرائات مختلف بوده باشد، تنها زمانی آن قرائت تلقّی به قبول می‌گردد که مستند به نقل از پیامبر? باشد. پذیرش این فرض که هیأت جمع عثمانی، مصاحف را عمداً عاری از نقطه و إعراب نگاشتند تا کتابت قرآن، تحمّل قرائات منقول از پیامبر? را داشته باشد، ناقض آرای گُلدزیهر مجاری است که بخش عمده ای از اختلاف قرائات را در پیکره? نوشتاری مصاحف عثمانی می بیند. استتابه? "ابن شنبوذ" و بازگشت او از رأی خود که در قرائت به نقل اعتنایی نمی‌کرد و عدم پذیرش قرائت "حَمّاد راوِیه" در آیه 144 سوره توبه، این رأی گُلدزیهر را مخدو ش می‌سازد. تواتر قرائات از پیامبر? ثابت نمی‌باشد، هر چند می‌توان در طبقات متأخِّرتر به تواتر سندی قرائات ملتزم گشت. امّا اینکه برخی تواتر قرآن را اثباتگر متواتر بودن قرائات پنداشته‌اند، اثباتگر مدّعا نیست و اساساً دو مقوله? قرآن و قرائات از ماهیّت متمایز برخوردارند. تواتر حدیث "أحرُف سبعه" نیز نه صراحتاً و نه تلویحاً إشعاری بر تواتر قرائات ندارد، زیرا مراد از حروف هفتگانه، قرائات هفتگانه نمی‌باشد و منطبق دانستن این دو بر یک معنی بلا دلیل است. در پایان با اتّکا به حُجّیت خبر واحد، اعتبار قرائات صحیح الصدورـ‌ولو آنکه در زمره? اخبار آحاد باشدـ و احتجاج برآن در استنباط احکام شرعیّه و صحت قرائت قرآن و خواندن نماز با آن نتیجه داده می شود. ولی قرائات شاذّ نه در قرائت قرآن و نه در استنباط أحکام هیچگونه مدخلیّتی ندارد.

در میان مباحث مختلف علوم قرآنی، بحث از مکاتب و روش های تفسیری، جایگاه مهمی دارد.تفسیر اثری یکی از آن روش هاست که پیدایش آن به تاریخ تدوین حدیث مربوط است. سابقه ی این روش تفسیری به عصر پیامبر(ص) برمی گردد، چون طبق نص قرآن کریم، پیامبر گرامی اسلام نخستین شارح قرآن می باشد. تفسیر اثری با خصوصیات ویژه ای که دارد از ریشه دارترین روش ها،در درک معانی و معارف آیات الهی می باشد. مصادر تفسیر اثری،قرآن کریم، رسول خدا(ص)، اهل بیت،صحابه و تابعین می باشند. آنچه روش روایی را در معرض نقد و انتقاد قرار داده، اختلاط آثار صحیح با غیر آن و ورود روایات اسرائیلی می باشد. روش دیگر، تفسیر عقلی است. در طول تاریخ تفسیر،عقل یکی از مهمترین ابزارهای فهم آیات وحی بوده است. مفسران بسیاری در شناخت متشابهات از محکمات،زدودن ناسازگاری آیات با یکدیگر و فهم درست تر آیات از عقل سود برده اند. هدف این پژوهش،بررسی موضع گیری های ابن کثیر برابر اسرائیلیات در تفسیر القرآن العظیم، تحلیلی از رویکرد او و میزان اثرپذیریش از عصر و استادانش می باشد و به منظور رسیدن به این هدف،دیدگاه ها و کتب گوناگونی در این زمینه مطالعه و بررسی گردید. نتایج به دست آمده مبین این است که تفسیر ابن کثیر، یک تفسیر اثری و روایی محض نیست بلکه گرایش به تفسیر عقلی در آن به وفور دیده می شود و با آن که اهل سنت-به ویژه در رویکرد تفسیر اثری-نسبت به اسرائیلیات خوش بین اند، ابن کثیر با رویکردی نقادانه به تحلیل آن ها پرداخته که این امر متأثر از محیط و استادان برجسته ی او می باشد.

این پژوهش شامل سه فصل است. فصل اول به مباحث کلی و نکات مقدماتی، تعریف، پیشینۀ سکولاریسم و مبانی آن و قرائت‌های مختلف از آن، همچنین معرفی نهج البلاغه و جایگاه آن و اهداف و ضرورت‌ انجام این پژوهش اختصاص یافته است.در فصل دوم، مهم‌ترین ادلۀ سکولاریسم، یعنی ناسازگاری دین، حکومت و سیاست؛ عرفی شدن دین و از دست رفتن جایگاه قدسی آن؛ عدم مشارکت عمومی در حکومت دینی و عدم پاسخ‌ گویی دین به نیازهای زمان مطرح و از نگاه نهج البلاغه مورد نقد وبررسی می‌گیرد. سکولاریسم معتقد است که دین ارتباطی با حکومت و سیاست ندارد و ورود آن به ساحت حکومت و زندگی مادی بشر، مشکلاتی را به دنبال خواهد داشت. این دیدگاه، با مراجعه به کتاب شریف نهج البلاغه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که مسائل مطرح در سکولاریسم، ناشی از مشکلات موجود در دین مسیحیت بوده و این مشکلات در دین اسلام وجود ندارد؛ بررسی نمونه‌ها و شواهدی از سخنان امام علی 7 در نهج البلاغه نشان می‌دهدکه، برخلاف دیدگاه‌ سکولاریسم، دین در حکومت و سیاست دخالت داشته و حضور دین در عرصۀ زندگی بشر، با قداست آن منافاتی ندارد؛ حکومت اسلامی به همۀ گروه‌های مردمی با هر عقیده و مذهبی توجه داشته و آن‌ها را تحت حمایت خویش قرار می-دهد. از سویی دیگر وجود احکامی در دین اسلام، موجب شده است که این دین، از ویژگی انطباق با شرایط زمان برخوردار باشد.در فصل سوم به بررسی رابطۀ دین و نهادهای اجتماعی یعنی سیاست و حکومت، حقوق، اقتصاد و تعلیم و تربیت در نهج البلاغه پرداخته می‌شود. با ذکر شواهدی از آیات قرآن کریم و یا روایات پیامبر اکرم9، دیدگاه دین اسلام در مورد هریک از مباحث مطرح و سپس عباراتی از نهج البلاغه متناسب با هر موضوع بیان شده و ارتباط دین با هریک از نهادها مورد بررسی قرار می‌گیرد. حضرت علی7، تمامی احکام مربوط به حوزۀ حکومت و سیاست، اقتصاد، حقوق و تربیت را بر دین استوار و با آن مرتبط دانسته و بر اساس احکام دین و در جهتی که خدا تعیین و تأیید می‌نماید مورد توجه قرار داده است.

تربیت‌پذیری انسان از نظر اسلام و فلاسفه ژرف نگر و کارشناسان تعلیم و تربیت جای تردید ندارد و انکار آن منافی با فطرت و وجدان و نیز برخلاف ضرورت عقل و شرع و در حکم انکار بدیهیات است. بنای عقلای جهان و همه شرایع الهی بر این اصل تاکید می-کند که انسان بر خلاف سایر حیوانات دارای این ویژگی است که شایستگی‌ها و کمالاتی که در او به شکل قوه و استعداد محقق بوده، برای شکوفا شدن و فعلیت یافتن، نیازمند مراقبت و تربیت است. هدف از این پژوهش، استخراج و بررسی اصول تربیتی سوره مبارکه فرقان با بهره‌گیری از آیات این سوره، تفاسیر و کتب تربیتی است، تا ضمن انس بیشتر با کلام الهی، بتوان در امر تربیت از آنها بهره جست و ایده‌ها و راهنمایی‌های راه‌گشایی را در این زمینه کسب نمود. عواملی مانند: قرآن، وراثت، اختیار، محیط خانه و خانواده، محیط آموزشی و محیط اجتماعی در تربیت انسان نقش اساسی دارند. این پژوهش که به شیوه توصیفی – تحلیلی و با رویکرد اسنادی-کتابخانه‌ای تنظیم شده است، به این نتایج دست یافته که بر اساس مستندات موجود در سوره مبارکه فرقان، بیست و پنج اصل تربیتی در این سوره وجود دارد و آیات تربیتی به ویژه راجع به تربیت فرزند و خانواده به روشنی در این سوره ملاحظه می‌شود. مفاهیم بلند و معارف انسان‌ساز این سوره نشانگر تربیت توحید محورانه انسان است و از مهم‌ترین اصول تربیتی این سوره، اصل عبودیت و بندگی خداوند است که پیامبر اکرم ? و «عبادالرحمن»، مصداق بارز این مقام معرفی شده‌اند. از دیگر اصول تربیتی مهم این سوره می‌توان به اصل پذیرش اختیار و آزادی، تعقل، مسئولیت، لزوم عمل برای رشد و کمال اشاره کرد.واژگان کلیدی: تربیت، اصول تربیتی، سوره فرقان، عبادالرحمن.

نمادهای کهن که ردپای آنها از دوران پیش از تاریخ تا هنر معاصر مشهود است به صورت انگاره های ترسیمی بر اشیاء و مکان های مرتبط با زندگی اقوام گوناگون مشاهده می شود . این انگاره ها در طول زمان از قومی به قوم دیگر منتقل شده اند و در اکثر موارد نه تنها طرح بلکه حقیقت وجودیشان نیز ، به نسل های بعدی انتقال یافته است .از جمله این نمادها ترکیب سه تایی مقدس است ،که عنصر میانی آن ایزدبانوی زمین است ، به همراه دو عنصر نرینهدر دو طرف آن می باشند وگاهی نشانه های آسمان از هر نوع بالای سر پیکر مادینه دیده می شود. این نماد در دوره های مختلف تاریخی و در اکثر فرهنگ ها به کرات دیده شده است . در اغلب موارد عنصر مادینه ی سه تایی مقدس با درخت و دو عنصر نرینه ی اطراف آن نیز با حیواناتی که به صورت قرینه و مشابه اند ، جایگزین شده است . در این رساله پس از پرداختن به نقش درخت به عنوان عنصر اصلی و همچنین حیوانات قرینه به عنوان نگهبانان آن ، نماد درخت در ادیان مختلف مورد بررسی قرار گرفته است . این بررسی شامل ادیان اولیه بدون پیامبر یا باورهای ابتدایی مانند اسکاندیناوی ، بین النهرین ، چین باستان ، مصرباستان و هند است و پس از آنادیان غیر ابراهیمی دارای پیامبر شاملبودایی ، زرتشتی و مانوی و درآخر ادیان ابراهیمیِ یهودیت و مسیحیت تا دین تکامل یافته اسلام را شامل می شود . هدف از این بررسی دستیابی به کهن الگویی است که از ادیان ابتدایی تا دین اسلام در رابطه با درخت وجود دارد. به ویژه در ایران دوران باستان و تأثیر آن بر نوع نگرش به این نماد در عرفان اسلامی. در واقع این نکته مد نظر است که فرهنگ اسلامی وعرفانی بستری مناسب جهت رشد و تعالی بن مایه های غنی در ایران بوده و این فرهنگ بالنده کهن الگوها را به رفیع ترین درجه رسانده و به آن ها رنگ وبوی اسلامی داده است . پس از بررسی تکمیلی نقش نمادین درخت در اسلام و عرفان اسلامی به تجلی معماری گونه یسه تایی مقدس در مساجد اسلامی که شامل گنبد و مناره ها می شود پرداخته شده است . در این معنا که گنبد جایگزین درخت مقدس شده و دو مناره در جایگاه نگهبانان آن قرار گرفته اند و در مجموع تشکیلسه تایی مقدس داده اند.

یکی از مسائلی که جزو اختلافات اعتقادی در بین شیعه و اهل تسنّن است، مسأله‌ی جواز و عدم جواز سهوالنبی است. روایاتی در این زمینه از طریق شیعه و اهل تسنن وارد شده است که همه‌ی علماء اهل تسنن و برخی از علماء شیعه، این دسته از روایات را صحیح دانسته و عصمت مطلقه‌ی نبی اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) را زیر سوال برده‌اند. در این پایان نامه،این روایات در سه حیطه‌ی سهو پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)در نماز، خواب ماندن ایشان از نماز صبح، راهنمایی خطا در تأبیرالنخل و بررسی اشکالات سندی و محتوایی آن‌ها، مطرح شده و در پایان، انگیزه‌ی جعل این گونه روایات،بیان گردیده است.و اثبات می شود که جاعلان این گونه احادیث، هدفی جز پایین آوردن شخصیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و هم سطح قرار دادن ایشان با خلفا، نداشته اند؛ با پایین آوردن شأن پیامبر(ص)و هم سطح کردن ایشان با خلفاء، خطاهای خلفا، عادی تلقی خواهد شد؛ چراکه جایی که پیامبر(ص) خطا کند و سهو نماید، اشتباهات خلفاء توجیه خواهد شد؛ اما ساحت مقدس نبی اعظم (صلی الله علیه و آله وسلّم) برتر و بالاتر از آن است که گرد سهو یا إسهاء بر آن بنشیند.