جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زمان تأليف: قرن سيزدهم هـ. ق. نويسنده مي گويد چون از دين آبائي خود نصرانيت باسلام رو آوردم در كتاب هداية المضلين به رد عقايد آنها پرداختم و اصول هفتگانه آنها را يك يك باطل نمودم ولي چون به افكار و عقايد صوفيان دست يافتم و اشعار گلشن راز را خواندم ديدم كه اين گروه كم از نصاري نيستند و اينها نيز به همان امور معتقدند پس بر آن شدم كه برد عقايد ايشان پردازم و نشان دهم كه چگونه آنها گرفتار كفريات مسيحيانند. اين رساله به فارسي است. (عبدالله انوار) وي در عهد شاه سلطان حسين صفوي مي زيسته و كتاب خود، هداية الضالين را در رد بر نصاري و اثبات حقانيت اسلام و تشيع به نام آن پادشاه كرده است [ در خيراتيه آقا محمد علي بهبهاني كرمانشاهي - كه در رد صوفيه است - آمده كه علي قلي پادري مستبصر در هداية الضالين خويش آورده كه صوفيان اسلام مذهب خود را از نصاري اتخاذ كرده اند، اما چنانكه ديده مي شود علي قلي در رساله حاضر - رد صوفيه - اين سخن را به تفصيل آورده و بيان عقائد نصاري را در مورد اتحاد خداوند با عيسي در رحم مريم به كتاب هداية الضالين خود ارجاع مي دهد. ] مؤلف در اين رساله چند بار از هداية الضالين خويش ياد ميكند. و علت پرداختن به تأليف رساله حاضر را چنين بيان مي دارد: «در آن هنگام (هنگام تأليف هداية الضالين) كه اين كمترين مشغول رد اين اعتقاد فاسد ايشان (اعتقاد نصاري به اتحاد خداوند با عيسي در رحم مريم) بودم جوابي از طرف ايشان به خاطر رسيده ... كه هرگاه شما اين اعتقادها را ... باطل مي دانيد ... چرا متوجه احوال صوفيه خود نمي شويد ... كه به وحدت وجود قائلند و وجود الهي را ساري در جميع اشياء مي دانند بر خود لازم ساختم كه شمه اي از احوال صوفيه ... در اين رساله به تحرير در آورم كه شيعيان ... به زهد و تقواي ظاهري ... به شال پوشي و رياضت كشي ... به ولايت و پيري ايشان اعتقاد بهم نرسانند و خود را از داخل نصاري شدن محفوظ دارند» تنها نسخه اي از آن كه مي شناسيم و كامل است نسخه مسجد سپهسالار (مطهر كنوني) است. (عبدالحسين حائري) آغاز كتاب: آغاز 1: سزاوار حمد و ثناي كثير خداوند سميع و بصير است ... آغاز2: بحر پر آشوب وجود و مستغرقان درياي وحدت موجود ... اما بعد چنين گويد تراب اقدام متابعين ائمه هدي عليهم السلام عليقلي جديد الاسلام كه بعد از مشرف شدن به دين مبين محمدي صلي الله عليه و آله جميع عقائد نصاري را كه در باب اقانيم ثلاثه دارند ... در كتابي موسوم به هداية المضلين جمع آورده ... . رد و باطل نموده ... در حين رد اصل دوم ... كه تعلق به انسانيت دارد يعني ... به اين كه حق تعالي داخل رحم مريم شد ... انجام كتاب: گويند در اين طايفه خوبان هستند خوبي به بلاي بد گرفتار شود اميد دارم كه خداي تعالي ظهور قائم آل محمد را صلي الله عليه و آله نزديك گرداند كه هر كس به آنچه اختيار كرده است شادمان يا محزون شود. [فهرست سپهسالار 5/6؛ ملي 10/181؛ مجلس شورا 23/239؛ منزوي 789: 2؛ فهرستواره منزوي 6/148]

شيخ الطائفه ابو جعفر محمد بن حسن طوسي متوفي 460 هـ ق، كتاب معروفي دارد بنام مصباح كه اين كتاب را علامه حلي متوفي 726 هـ ق، خلاصه نموده است و بنام منهاج الصلاح في مختصر المصباح موسوم داشت و بر آخر اين كتاب، يك باب افزود كه در عقائد بود و اين باب بنام باب حاديعشر ناميده شد و بعلت شمول آن بر مطالب اعتقادي شيعه اين باب بصورت مجزي تحرير يافت و بر آن شروح و حواشي و تعليقاتي نگاشته گرديد كه از آنجمله مولي عبدالباقي بن محمد حسين بر اين باب حاديعشر گزارشي بعربي نگاشته است و بنام حاشيه باب حادي عشر خوانده شده است و سپس از او خواستند تا اين گزارش را بفارسي بنويسد، او نيز رساله اي بتفصيل بزبان شيرين فارسي نبشت و باسم ذخيرة يوم المحشر في شرح الباب الحادي عشر مسمي ساخت گويا پس از اين كتاب ذخيره را خلاصه كرده است و بنام روضة الانوار و زبدة الافكار ناميده است. (محمود فاضل) حاشيه توضيحي نسبتاً‌ مختصري است بر رساله «الباب الحادي عشر» علامه حلي با عناوين «قوله - قوله» و گاهي به رد و ايراد نيز مي پردازد. اين حاشيه جز شرح فارسي مفصل شارح است كه به نام «ذخيره يوم المحشر في شرح الباب الحادي عشر» پس از اين حاشيه نوشته است. (احمد اشكوري) [الهيات مشهد 2/266؛ مركز احياء ميراث 1/503؛ نشريه 13/387؛ رايانه ملي 1178]

اين ترجمه تحت اللفظي بدستور بعضي از نوادگان مرحوم حاج سيد علي ميبدي يزدي (مؤلف اصل) به سال 1408ق در مشهد مقدس انجام شده است. (سيد احمد اشكوري) [شخصي ميبدي 1/74؛ خاندان ميبدي 186؛ فهرستواره منزوي 9/210]

يكي از شارحان طوالع الانوار بيضاوي، زين الدين ابوالحسن علي موصلي معروف به ابن شيخ العربيه و حديثي (يا دار الحديثي) است. اين شرح با «قال و اقول» است. و نگارنده اكنون دليلي براي شناختن شرح حديثي ندارد جز نوشته اي كهن در پشت نسخه جاي گفتگو. در فهرست نسخ خطي برلين مشخصات آن نوشته شده و چيزي از آن نقل نگرديده است. حديثي ظاهراً منسوب به حديثة موصل است (معجم البلدان: حديثة الدجله) و به نظر مي رسد كه از علماء كلامي قرن 7و 8 بوده است. از امام فخر متوفي 606 و سراج الدين ارموي متوفي 682 نقل كرده است (ص 103 نسخه ما) وي اصول ابن حاجب را نيز شرح كرده و در اين كتاب از آن ياد مي كند. در پايان مقدمه، در ذيل بحث درباره «نظر» مي گويد: اين پاسخي جدلي است و ما پاسخ تحقيقي آنرا در شرح اصول ابن حاجب آورده ايم» (ص 19 نسخه). (عبدالحسين حائري) [كشف الظنون؛ طوالع الانوار؛ فهرست نسخ عربي برلين شماره 1790و 4000؛ ذيل كشف الظنون چاپ فلو گل صفحه 238؛ نسخه كتابخانه ايا صوفيه؛ ص 308 نسخه كتابخانه نور عثمانيه؛ ص 509 نسخه كتابخانه سلطان عبدالحميد؛ ص 56 نسخه كتابخانه سلطان محمد]