جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نزهةالمجالس جمال خلیل شروانی، یکی از منابع مهم تاریخ رباعی فارسی و دربردارندۀ 4139 رباعی از 300 شاعر از قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم هجری است. تنها نسخۀ کتاب به خط اسماعیل بن اسفندیار ابهری در 731 ق کتابت شده است. این دستنویس به شمارۀ 1667 جزء مجموعۀ علی امیری جارالله در استانبول نگه‌داری می‌شود. دکتر محمدامین ریاحی کتاب را بر اساس دستنویس مذکور، تصحیح و در سال 1366 منتشر کرد. تصحیح نزهةالمجالس، یکی از بزرگ‌ترین کارهای علمی آن محقّق یگانه بود. مقدمه، نمایه‌های کتاب، تعلیقات و توضیحات رباعیات بسیار سودمند و پُرمایه است. متأسفانه تک‌نسخۀ نزهةالمجالس ایرادهایی دارد که خواه ناخواه به متن چاپی هم انتقال یافته است. با پیدا‌شدن دو دستنویس با اهمیت که در پیوند با نزهةالمجالس شکل گرفته‌اند، گشایشی در نقد و بررسی و تصحیح مجدّد نزهةالمجالس پدید آمده است: یکی خلاصةالاشعار فی‌الرباعیات ابوالمجد تبریزی که در 721 قمری تدوین و کتابت شده، دیگری سفینۀ رباعیات کتابخانۀ دانشگاه استانبول که نسخه‌ای ناقص از نزهةالمجالس محسوب می‌شود. این دو منبع، در برطرف‌کردن اغلاط کتابتی و بسامان آوردن عناوین شاعران نزهةالمجالس، منبعی کارگشاست. در مقالۀ حاضر، پیشنهادهایی برای تصحیح نزهةالمجالس بر اساس دو منبع مذکور و قراین و شواهد دیگر ارائه شده است.

چکیده: مقالۀ پیش‌رو در‌واقع ادامۀ یادداشت‌های پیشین با همین عنوان می‌باشد؛ البته در این شماره شواهد مورد مطالعه عمدتاً با محوریت ترجمۀ جناب پیروز سیار تدوین شده و در چهار محور ارائه می‌گردد که عبارت‌اند از: 1. اهمیت پاورقی‌ها؛ 2. جای خالی تفاسیر یهودی در انبوه پاورقی‌ها؛ 3. به‌گزینی در ترجمه؛ 4. برخی ملاحظات. به این ترتیب محور دوم برای اولین بار در اینجا مطرح می‌شود.

پژوهش‌های خاورشناسان دربارۀ الکافی الکلینی در سده معاصر هر چند دوره‌های متنوع با رویکردهای متعدد را تجربه کرده است؛ ولی تحلیل روند و برایند این جریان حدیث‌پژوهی نوآمد در بازشناسی حدیث شیعه گویای این مهم است که این جریان هنوز در گام نخستین خود در شناخت و ارزیابی الکافی الکلینی قرار دارد و تا رسیدن به پژوهش‌های فاخر و ممتاز در تحلیل و نقد این کتاب حدیثی شیعه فاصله زیادی دارد؛ بنابراین تا کنون تک‌نگاری جامع، فاخر و برتری از سوی خاورشناسان در الکافی‌پژوهی ارائه نشده است و تعداد خاورشناسانی که به پژوهش درباره الکافی کلینی پرداخته‌اند، چندان فراوان نیستند. این مهم خود نتیجه علل و زمینه‌های مختلفی است که از جمله مهم‌ترین آنها توجه دیرهنگام غرب در آشنایی درست و عمیق با مذهب شیعه و اسلام شیعی است که در فراوانی و کیفیت محتوایی پژوهش‌های شیعه‌شناسی ایشان و به طور خاص پژوهش درباره جوامع حدیثی شیعه از جمله الکافی کلینی اثر نهاده است. پژوهش‌های سده معاصر خاورشناسان درباره الکافی کلینی به سه دوره تاریخی متمایز از همدیگر تفکیک‌پذیر است: دورۀ فقر و بحران آگاهی، دورۀ درنگ در مضامین برگزیده، دورۀ تحول در رویکرد و مسئله. پژوهش‌های خاورشناسان درباره الکافی کلینی به دو رویکرد انتقادی و ناهمدلانه و رویکرد خنثی و محض تقسیم‌پذیر است. شخصیت‌هایی چون ویلفرد مادلونگ، آندره نیومن، رابرت گلیو، تمیمه دائو و... از جمله مهم‌ترین خاورشناسانی هستند که درباره الکافی کلینی پژوهش‌هایی را در قالب مدخل دایرة المعارفی، مقاله مستقل و جستاری از کتاب منتشر کرده‌اند. تحلیل مضامین اصلی این پژوهش‌ها مسئله اصلی پژوهه حاضر است.

کتاب آداب‌الحرب و الشجاعة، تألیف محمّد بن منصور بن سعید (ملقّب به مبارکشاه و معروف به فخر مدبّر)، از آثار مهمّ قرن هفتم هجری است که جدا از ارزش زبانی، به لحاظ تاریخی و اجتماعی نیز جایگاهی ویژه دارد. مطالب و مندرجاتِ کتاب ـ چنان‌که از نام آن برمی‌آید ـ بیشتر به شیوه‌های نبرد، آرایشِ سپاه و تعبیۀ جنگی، اوصاف و کاربردِ جنگ‌افزارها، عرض دادنِ لشکر و آداب و ترتیبِ آن، اختیار کردنِ زمینِ مَصاف، آیین پادشاهی، فرستادنِ رسول و ارسالِ تُحَف، و مسائلی از این دست مربوط می‌شود. مؤلّف پندهایی نیز برای پادشاه و لشکرکش و رعیت ذکر کرده است. آگاهی‌هایی که آداب‌الحرب دربارۀ رنگ و شکل، عیب و علّتِ اسبان و معالجات امراضِ این حیوان به دست می‌دهد، مغتنم است و از خلال آن می‌توان مدخل‌های تازه به فرهنگ‌های لغت زبان فارسی افزود یا تعاریفِ مدخل‌های موجود را تکمیل کرد. قریب به شصت سال پیش، احمد سهیلی خوانساری به تصحیح این اثر همّت گماشت و حاصل کار خود را در 1346ش انتشار داد. در این مقاله مروری بر چند واژه از این کتاب داشته‌ایم.

حکمای پیش از ملاصدرا که از طرفی «قوۀ خیال» را مادی، و از سوی دیگر «تجرد» را منحصر در تجرد عقلی می‌دانستند، حشر حیوانات را انکار کرده یا با تردید دربارۀ آن سخن گفته‌اند؛ اما ملاصدرا بر اساس مبانی حکمت متعالیه (مخصوصاً تجرد قوۀ خیال) معاد را برای حیوانات نیز ثابت کرد. در این پژوهش ضمن بررسی مبانی عقلی و نقلی حشر حیوانات، به آثار و لوازم این مسئله (از جمله شعورمندی، اختیار و تکلیف حیوانات) پرداخته شده است.

چکیده ماشینی: کتاب «مرجع در تاریخ الهیات» که توسط دانشگاه آکسفورد در سال 2016 با عنوان «راهنمای الهیات اسلامی آکسفورد» منتشر شد، مشتمل بر پنج بخش عمده شامل چهل و یک فصل است. نوشته شده توسط سی و هفت محقق از شرق و غرب با مقدمه ای گسترده توسط زابینه اشمیتکه شرق شناس بزرگ آلمانی که آن را ویرایش کرده است. ماهیت مرجع این کتاب -علاوه بر تازگی پژوهش ها و مطالعاتی که در آن وجود دارد- انگیزه ای شد تا مرکز مطالعات و پژوهش های نما، آن را به زبان عربی ترجمه کند، زیرا تا حد امکان آخرین یافته ها را بررسی می کند. تحقیقات علمی نوین در بسط علم کلام، ارائه جهات پژوهشی جدید و نیز شامل تاریخچه مکاتب مختلف کلامی از جمله قدریه، جهمیه، معتزله، اشعری، متدین، شیعه، اباضی، کرامی و دیگران، از زمان شکل گیری و پیدایش آنها، تا توسعه آنها در مناطق مختلف جغرافیایی، همراه با تعامل فکری میان آنها، که ثمره آن تبادل نظر و مقالات بود ظهور درگیری که در مواقع دیگر به نقطه خصومت، نفرت و حمایت نیروی سیاسی رسید. این کتاب همچنین شامل گروهی از مطالعات است که به مسائل لفظی خاصی می پردازد که نشان دهنده تنوع رفتار آنها در میان مکاتب مختلف فکری یا تفاوت موضع آنها در مورد آنها است، مانند «نظریه شروط» ابوهاشم الجبایی. و ایده "ارتباط" در نظریه علیت حتی یک توضیح جدید ارائه داد. این کتاب همچنین برخی از حقایق تاریخی را ارائه می کند که حیاتی بودن رابطه بین نهضت علمی - که در اینجا در الهیات بازنمایی می شود - و شرایط سیاسی و اجتماعی، مانند وضعیت اسفبار "خلق قرآن" در عصر آل عجل الله تعالی فرجه الشریف را نشان می دهد. - مأمون و آنچه به «مصیبت ابن عقیل» و «وسوسه ابن قشیری» در اعصار بعد و از این قبیل معروف است. این کتاب به تاریخ الهیات و نه به زمان حال آن محدود نمی‌شود، بلکه با گرایشی بدیع، که عموماً به عنوان «گفتار جدید» شناخته می‌شود، به بررسی روندهای اصلی مدرن پرداخته است در این راستا در کشورهای مختلف مصر و شام و هند و ترکیه، همراه با ظهور الگوهای جدیدی در تفسیر قرآن که با این تلاش‌ها همراه بوده و برخی از آنها مبتنی بر نظریه‌های زبانی و ادبی نوین است. و برخی از آنها خواستار چیزی هستند که به عنوان "میراث تحریم" شناخته می شود، و چیزهای دیگری که در بخش های آخر کتاب به تفصیل آمده است.