جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫قرآن داراي آيات محکم و متشابه است و راه فهم آيات متشابه، ارجاع آنها به محکمات است که بايد بر اساس اصول و ضوابط و روشي خاص انجام گيرد. البته با تدبر در پاره‌اي از روايات تفسيري اهل‌بيت? مي‌توان راهکارهاي ارجاع متشابهات به محکمات را کشف و شناسايي نمود. اين پژوهش در دو فصل، ابتدا به کليات پرداخته و پس از مفهوم شناسي، به حکمت وجود متشابهات در قرآن پرداخته است. در بحث آگاهان به تأويل آيات متشابه، آيه هفتم سوره آل عمران و اينکه مراد از «الراسخون» چه کساني هستند و «واو» در «و الراسخون» «چه» «واوي» است، بررسي شده است. نتيجه اينکه: آگاهي از تأويل آيات متشابه، براي اهل‌بيت? و حتي عالمان برجسته و لايق پس از ايشان ثابت است. پس از آن نويسنده به راهکارهاي ارجاع متشابهات به محکمات قابل استخراج از روايات تفسيري ، پرداخته است. ابتدا راهکارهاي ارجاع در آيات مجمل ارائه شده است که عبارتاند از: کل ما حکم به العقل حکم به الشرع، ارجاع الفاظ آيه مجمل به الفاظ آيه محکم، توجه به اصول اخلاقي اسلام، استفاده از محاورات روزمره عرب، و بازشناسي حقيقت در اسناد از مجاز در اسناد. در هر يک از اين پنج راهکار، تفسير قرآن به قرآن لحاظ شده است. در ارجاع متشابهات به محکمات در آيات مطلق و مقيد، پنج راهکار ارائه شده است که عبارتاند از: راهکار اخلاقي خوف و رجاء، راهکار کلامي لا جبر و لا تفويض، راهکار توسعه در معناي لفظ، راهکار اصل «انما الاعمال بالنيات» و راهکار اصل عصمت انبيا و اوصيا?. براي ارجاع متشابهات به محکمات در آيات عام و خاص نيز پس از مفهوم شناسي، سه راهکار ارائه شده است که عبارتاند از: راهكار تخصيص عام با تکيه بر اخلاقيات اجتماعي و فردي، راهکار ارجاع با استفاده از قرائن خارجي، و راهکار تخصيص الفاظ به ظاهر عام به وسيله معناي مقصود حقيقي آن. راهکارهاي ارجاع متشابهات به محکمات در تشابه و تداخل لفظي عبارتاند از: ارجاع تعبيرات متشابه در مورد خداوند به تعبيرات آيات محکم، بازشناسي نسبت مجازي از نسبت حقيقي در آيات متشابه، بازشناسي آيات مربوط به قيامت از آيات مربوط به دنيا، و ارجاع صدر آيه به ذيل آيه. توجه به اين نکته لازم است که راهکارها را نمي‌توان منحصر در همين موارد دانست.

سهم الارث جنین از جمله موضوعاتی است که فقهاء از صدر اسلام تا کنون نسبت به آن اهتمام داشته و فروعات مختلف و گوناگون آن‌را مورد بحث و بررسی قرار داده و شرایط لازم برای ارث بردن حمل را فی الجمله بیان کرده‌اند. پیشرفت‌های بزرگ علمی دهه‌های اخیر، موجب شد تا مباحث نوظهور بی‌شماری در زمینه ارث بوجود آید. از این‌رو لازم است که از نظر فقه اسلامی این گونه مسائل مورد بحث و بررسی واقع شود و ریشه‌یابی گردد؛ چرا که جزء واقعیت‌های ملموس و محسوس زندگی و یک بخش جدا نشدنی از زندگی انسان می‌باشد. از جمله این مسائل می‌توان به حکم شرعی ارث حمل ناشی از روش‌های نوین تلقیح مصنوعی اشاره نمود، مانند ترکیب اسپرم و تخمک زن و شوهر که داخل یا خارج از رحم صورت می گیرد، ترکیب اسپرم و تخمک مرد و زن بیگانه، ترکیب اسپرم و تخمک زن و شوهر و قرار دادن آن در رحم زن بیگانه (رحم اجاره‌ای)، ترکیب اسپرم و تخمک زن و شوهر بعد از وفات یکی از آنها، و نیز کودکان متولد شده از طریق لوله آزمایشگاهی یا رحم مصنوعی و سایر اقسام و فروعات این موضوع. باید اذعان نمود که این موضوع به اندازه کافی از سوی مذاهب اسلامی، به ویژه مذهب امامیه و حنفیه، مورد بحث و بررسی واقع نشده است. دلیل آن، جدید و نوظهور بودن این موضوع است که باعث شده مطالعات عمیق و همه جانبه به منظور شناخت حکم ارث به صورت مقارنه‌ای که مشتمل بر صور مختلف و مسائل مهم و تمام جوانب آن باشد، تا کنون در این زمینه صورت نگیرد، تا از طریق توصیف حالات مختلف ارث و ایجاد یک رویکرد منطقی نسبت به نصوص موجود و تجزیه و تحلیل تخصصی آنها با تکیه بر ادله و براهین و منطبق با روش توصیفی- تحلیلی که دراین نوع از مطالعات غالباً رایج می باشد، به توان راه حلی برای حکم ارث فرزندان متولد شده از روش‌های نوین بارداری ارائه نمود. نتیجه تحقیقات گسترده و بررسی‌های کاملی که روی ادله شرعی مذهب امامیه و حنفیه صورت گرفت، نشان داد که در اغلب اقسام و صور تلقیح مصنوعی، فرزند متولد شده به صاحب اسپرم و صاحب تخمک ملحق می‌باشد و از آن دو نفر ارث می‌برد، حتی در حالتی که تلقیح اسپرم و تخمک بین زن و مرد بیگانه صورت گیرد. در مورد رحم اجاره‌ای نیز باید گفت که فرزند متولد شده از صاحب اسپرم و صاحب تخمک ارث می برد، و صاحب رحم در حکمِ مادر رضاعی این طفل می‌باشد، این درحالی است که در بعضی از موارد که تلقیح مصنوعی بعد از مرگ (صاحب اسپرم یا تخمک) صورت می گیرد، با اینکه فرزند متولد شده از نظر حکم ملحق به صاحب اسپرم و تخمک می‌باشد، معذلک ارث نمی‌برد.

‫با توجّه به جایگاه ویژه¬ي اسباب نزول در تفسیر مجمع البیان و ملاک¬های شناخت صحت آن توجّه این پژوهش به بخش «النزول» این تفسیر گرانقدر معطوف شده، بدین صورت که روایات اسباب نزول سوره¬ی آل عمران از تفسیر مجمع البیان انتخاب و با روایات اسباب النزول همین آیات از تفاسیر مختلف شیعه و اهل سنّت مقایسه، و سپس با توجّه به ملاک¬های مشخّص روایات صحیح و سازگار با ظاهر و سیاق و آیات و روایات و عقل... انتخاب شده است. این کاری است که تاکنون به این گستردگی انجام نشده است. در این راستا پژوهش حاضر بحث¬های علمی را در خود جای داده است. بعد از بیان کلیّات به معرفی اجمالی شخصیت مفسّر بزرگوار، طبرسی و آثار علمی و تفسیر مجمع البیان پرداخته. سپس به مقدمات علم اسباب نزول، تحت عنوان گذری بر اسباب نزول – ملاک¬های تشخیص روایات صحیح اسباب النزول و ملاک¬های طبرسی در نقد و تحلیل و ترجیح روایات سبب نزول و نهایتاً به بررسی مقایسه¬ای روایات اسباب نزول سوره¬ي آل عمران از تفاسیر روايی شیعه و اهل سنّت که هدف اصلی این پژوهش می¬باشد، پرداخته و پس از بررسی تطبیقی سعی شده است که به روایات صحیح ذیل آیه دست یافته و با بیان ادله¬ي مناسب به تقویت دیدگاه امامیه در شأن نزول¬های مبیّن انحصار بپردازد. کلید واژه¬ها: بررسی تطبیقی – اسباب النزول – مجمع البیان – تفاسیر شیعه – تفاسیر اهل سنّت.