جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ژان کلود میلنر و الن بدیو سیاره ی انقلاب را با یک سفینه ترک نکردند. و هیچ سنجه ی مشترکی میان رهاکردن جهان بینی سیاسی توسط میلنر و تعقیب ادامه دار آن توسط بدیو وجود ندارد. این تبادل ابتدا و مهم تر از همه دعوت به خوانشی از «قرن انقلاب ها»ست، یا چنان که آنتوان ویت نامیدش، دعوت به خوانشی از «قرن کمونیسم». خوانشی دوصدایی که اجازه ی رد و پذیرش مواجهه ای ضد توتالیتر را به اندازه ی مواجهه ای پیگیر [تمامیت خواهی] به ما می دهد که طبق آن، بعد از شکست چرخه ی انقلاب ها، دوره ای «میانه» خواهد آمد که ممکن است در آن نگرشی رهایی بخش درباره ی تاریخ دوباره بنیان گذاشته.

در کتاب حاضر، نقطه نظرات اسلاوي ژيژک، متفکر اسلووانيايي در باب موضوعات متنوعي از سياست، اخلاق، ايدئولوژي، هنر و ادبيات گرفته، تا بازاريابي و تبليغات و فضاي مجازي و فيزيک کوانتوم معرفي شده است. اسلاوي ژيژک متفکري است که از طريق بازخواني مکاتبي همچون مارکسيسم، روانکاوي فرويد ولکان، نظريه‌هاي بديعي را در باب لذت و آزادي مطرح مي‌کند. اين کتاب را مي‌توان قدم اولي به شمار آورد براي شناخت عقايد، آراء و زندگي فردي که گاه او را خطرناک‌ترين فيلسوف زنده غرب و گاه منجي چپ جديد مي‌دانند.

در این کتاب که حکم درآمدی خلاقانه بر آثار فیلسوف را دارد، سایمون گلندینگ به نقش دوگانه آثار دریدا هم در ساخت و هم در واسازی میراث فلسفی غرب اشاره می کند. او از دریدا در برابر بسیاری از نقد ها و اتهامات دفاع می کند و نشان می دهد که این مضامین ظریف و راهبرد انقلابی آثار او هستند که چنین واکنش هایی را موجب شده اند. ژاک دریدا از جمله متفکرانی است که ذیل جریان موسوم به پسا ساختار گرایی فرانسوی و به واسطه پروژه ی "واسازی"، بخش زیادی از فرضیات سنتی فلسفه را به چالش می کشد.

اینکه حیوانات از حقوق اخلاقی برخوردارند یا نه چه تفاوتی ایجاد می کند؟ اگر حیوانات از حقوقی برخوردار نباشند، هیچ‌یک از شیوه‌های بهره‌کشی انسان‌ها از آنها اصولا خطا نیست. از سوی دیگر، اگر حیوانات از حقوقی برخوردار باشند، همۀ اشکال بهره‌کشی ما از آنها اصولا خطاست و بی‌درنگ باید متوقف شود. برخورداری یا عدم‌برخورداری حیوانات از حقوق تا این اندازه برجسته و مبنایی است. اگر زمانی که حیوانات برای خوراک پرورش داده می‌شوند، برای پوستشان به دام انداخته می‌شوند، یا به‌منزلۀ ابزار پژوهش استفاده می‌شوند، حقوقشان نقض می‌شود، پس وظیفۀ ما خواهد بود شیوۀ زندگی خود را، از خوراکی که می‌خوریم (یا نمی‌خوریم) تا لباس‌هایی که بر تن می‌کنیم (یا نمی‌کنیم)، تغییر دهیم. هیچ‌چیز بهتر از پرسش دربارۀ حقوق حیوانات توضیح نمی‌دهد که چگونه نظریه‌های اخلاق به زندگی روزانه ما سرریز می‌کنند. تام ریگان از نخستین متفکرانی بوده که شورمندانه به حقوق حیوانات باور داشته و برای آن استدلال‌هایی فلسفی عرضه کرده است. او معتقد است نظریۀ اخلاقی که در آن حقوق حیوانات تأیید می‌شود از لحاظ عقلی رضایت‌بخش‌تر از نظریه‌هایی است که در آنها حقوق حیوانات رد می‌شود. مبنای بحث او این دو پرسش است: آیا همۀ انسان‌ها، و فقط آنها، از جایگاه و حقوق اخلاقی برخوردارند؟ آیا همۀ موجودات حساس، و فقط آنها، از جایگاه و حقوق اخلاقی برخوردارند؟

اینک انسان کتابی است از نیچه. این کتاب آخرین اثر نیچه به حساب آمده و در حقیقت خودنوشتی است که از روزهای پایانی زندگی اش و چگونگی وضعیت روانی وی حکایت دارد. اینک انسان تاکنون سه بار با نامهای «انسان مصلوب»، «اینک آن انسان» و «این است انسان» به فارسی برگردانده شده است.

به فاصله کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کشور، شاهد وقوع بحران­های عدیده‌ای همچون ظهور ضدانقلاب و بحران گریز از مرکز در برخی مناطق، ازجمله، مناطق کردنشین بود که در کردستان، زمانی که رهبری این گرایش­ها، به دست احزاب دموکرات و کومله افتاد، به‌سرعت رشد یافته و خود را به شکل خشونت باری، نشان دادند و در شرایط ناشی از مشکلات ابتدای انقلاب، در مدت کوتاهی بخش‌های قابل‌توجهی از مناطق کردنشین، به کنترل احزاب فوق درآمد. اعزام هیأت حسن نیت در فروردین 1358 نیز نتوانست مسئله را از طرق صلح­آمیز حل کند؛ بنابراین اقدام نظامی نیز در دستور کار قرار گرفت. در بعد قضایی نیز شیخ صادق خلخالی در اواخر مرداد 1358 به‌عنوان حاکم شرع، به مناطق کردنشین اعزام شد تا در تقابل با ضدانقلاب و گریز از مرکز، نقش ایفا نماید. این‌که خلخالی چگونه در این تقابل مشارکت نمود و تا چه حد در جلوگیری از بحران گریز از مرکز در مناطق کردنشین نقش داشت، مسئله این پژوهش است که تلاش شده است به شیوه­ای توصیفی – تحلیلی و با تکیه‌بر منابع مختلف، به آن پاسخ داده شود. یافته­های پژوهش حاکی است، هرچند اقدامات خلخالی شکل واکنشی در مقابل اقدامات ضدانقلاب داشت، بااین‌حال تأثیر تعیین‌کننده‌ای در فروکش کردن بحران نداشت.

یکی از رویکردهای مغفول در اسلامی‌سازی علوم انسانی که می‌تواند به اتحاد علوم انسانی اسلامی نیز منجر شود، توجه به تاریخ تحولات نظم‌های اجتماعی و تلاش برای تبیین آنها است. در این تحول هم انسان اجتماعی ذومراتب و هم قواعد ناظر به تعاملات انسانی یعنی نهادها متحول می‌شوند. فهم چیستی انسان و چگونگی تغییر وی در علوم انسانی انتزاعی (مانند فلسفه) و انضمامی (مانند مردم‌شناسی) و فهم چگونگی تعامل انسان‌ها با یکدیگر در علوم اجتماعی و با رویکردهای مختلفی مانند نهادگرایی بررسی می‌شود. مقاله حاضر با گرفتن الگو از آثار داگلاس نورث، نوبلیست برجستۀ اقتصاد نهادی، که در طول زندگی خود کم‌و‌بیش چنین مسیری را پیموده، برای توضیح تحولات اجتماعی به‌صورت عام و تحولات اقتصادی به‌صورت خاص، نیاز به ارائه یک چهارچوب مفهومی را توضیح می دهد که در آن، نظم اجتماعی به دو مؤلفه درهم‌تنیده انسان انتزاعی-انضمامی در مراتب مختلف آن، و ساختار نهادی چندلایه (با لایه‌های نهادی فراتأسیسی، تأسیسی، میانی و خرد) تفکیک شده و استدلال می‌شود باید برای هرکدام از این سه مؤلفه یعنی انسان، ساختار نهادی و نظم اجتماعی (انسان در ساختار نهادی) و نیز تحول آنها دست به نظریه‌پردازی زد. درنهایت مطالعات موردی، به کاربردی کردن این چهارچوب نظری و تعدیل و اصلاح آن کمک می‌کند. امید می‌رود مطالعات لازم برای ساخت چنین چهارچوبی بتواند زمینه را برای توسعه اسلامی عمده در علوم مختلف انسانی و اجتماعی فراهم کند.

امروز نهج‏‌البلاغه بنا بر سرچشمه الهی‌اش در دل مردم فارسی‏زبان به ویژه ایرانیان جای ویژه‌ای دارد. بی‌گمان مترجمان و شارحان فرهیخته آن نقش به‏‌سزایی در این زمینه ایفا نموده‌اند. با این وجود نهج‏‌البلاغه برای بیشتر مخاطبان فارسی‏ زبان ناشناخته است. چرا که آموزه‏‌های این کتاب گران‏سنگ آن چنان که شایسته و بایسته است به آنها منتقل نشده است. مهمّ‌ترین دلایل آن پر‏نغز بودن کلام امام علی علیه السلام، سنگین‌بودن متن اصلی، کم‌کاربردی‌ بودن برخی اصطلاحات، کمبود متخصصان حرفه‏‌ای و ضعف برخی مترجمان در انجام رسالت حرفه‏‌ای خود است. از سویی دیگر تکیه بر روش سنتی تبلیغ، بهره‌نبردن از ابزارهای روز پیام‏رسانی مانند فضای مجازی، ماهواره و ... و هم‌چنین دسته‌بندی نکردن پژوهش‏‌ها و علوم نهج‏‌البلاغه مخاطب‌گریزی را در پی داشته است. مخاطب‏ نشناسی و طبفه‏ بندی نکردن مخاطبان از لحاظ سنی و علمی نیز موجب دفع آنها به ویژه جوانان شده است. نگارنده در این مفاله تلاش می‌کند با روشی تحلیلی ـ نظری و با ارائه راهکارهایی علمی و کاربردی زمینه‌ای درست و سازنده را برای انتقال آموزه‏‌های ارزشمند نهج‏‌البلاغه فراهم آورد.

به دلیل اجتماعی بودن انسان، شکل­ گیری مبانی شخصیتی او در اجتماع محقق می­‌شود، که کنشگر، آنها را در قالب رفتاری و گفتاری در عرصه­‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، دینی، فرهنگی، اخلاقی، تاریخی و اقتصادی بروز می­‌دهد و چارچوب ارتباط فرد با دیگران شکل می­‌گیرد؛ بنابراین شناخت ابعاد شخصیتی، نقش عمده­‌ای در ایجاد الگوی رفتاری و گفتاری دارد. نشانه­ شناسی اجتماعی با نگاه دوسویه به انسان و ارتباطات اجتماعی او، دانشی درخور توجه برای کدگشایی ابعاد پنهان و پیچیدۀ شخصیتی است. نهج­‌البلاغه از غنی­ترین منابعی است که به جنبه­‌های مختلف ابعاد شخصیتی نظر دارد؛ بنابراین، جستار حاضر قصد دارد با روش توصیفی _ تحلیلی، به بررسی شاخصه­‌های شخصیتیِ مثبت و منفی شخصیت «مالک­ اشتر و عمروبن عاص» در نهج­‌البلاغه با نگاهی نشانه­‌شناسانه از دیدگاه نشانه­‌شناسی اجتماعی پی­یرگیرو بپردازد. یافته­‌های پژوهش بیانگر آن است که، امام علی علیه السلام برای تبیین ابعاد شخصیتی به نشانۀ هویت و آداب معاشرت نگاهی موشکافانه داشته­ و از رمزگان­‌های اجتماعی در راستای این هدف استفاده کرده­‌اند. کمال­‌گرایی هدف مشترک در دو بُعد شخصیتی است با این تفاوت که اقدامات مالک­ اشتر در رسیدن به این هدف بر اساس هویت دینی و گرایش­‌های خداپرستی اوست، اما عمروعاص، کمال را در بدست آوردن ارزش­‌های دنیوی می­‌بیند.