جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

كتاب «الاقتصاد فيما يجب على العباد» از تأليفات مهم شيخ طوسى «قده» است اين كتاب با وجود حجم كم، شامل مباحث مهمى از علم كلام و فقه مى‏ باشد و به دليل اهميت آن از مصادر كتاب‏ هاى بحارالأنوار و السرائر مى ‏باشد. مباحث كتاب به طور كلى در دو بخش كلام و فقه تقسيم شده است: در قسمت اول، دو اصل توحيد و عدالت بررسى شده است كه در ضمن مسأله عدل، اصول نبوت، امامت و معاد نيز مطرح شده است. در قسمت دوم، كتاب‏ هاى پنج‏ گانه صلاة، صوم، زكاة، حج، جهاد مطرح شده است.

توحید که ایمان به یگانگی معبود راستین و نفی معبودهای دروغین است، برای تثبیت و رسوخ در جان انسان، به تعبیری عملی نیاز دارد. عبادت، تعبیر عملی نگرش و احساس موحدانه است و با انجام آن، این نگرش و احساس در اعماق جان آدمی رسوخ کرده و تثبیت می‌ شود. از آنجا که تنها خداوند کمال مطلق و نامحدود است، عبودیت هرچه جز خدا، محدود کننده دامنه تکامل و مانع راه تعالی انسان است، تنها به عبادت خدا پرداختن، انسان را از عبودیت غیر خدا رهایی بخشیده و در مسیر تکامل انسان، هر سدی را از پیش پای او برداشته، وی را در راه رسیدن به کمال موفق می‌ سازد. نگارنده در کتاب حاضر که ترجمه کتاب «نظام العبادات فی الاسلام» تالیف مرحوم «آیت‌ الله سید محمد باقر صدر» است، با نظری کلی بر عبادات مطرح در آیین اسلام ـ نماز، روزه، پرداخت زکات و حج ـ به تشریح و تبیین هر یک از آنها پرداخته است. در پایان کتاب نمایه آیات قرآن کریم، احادیث و روایات ضمیمه شده است.

فرضیه این تحقیق آن است که زکات، متعلق به حاکم اسلامی است. پس از زمان حضرت رسول(ص) و امیر مؤمنان(ع)، متولی امر زکات ائمه(ع) بودند که به دلیل نداشتن حکومت، زکات می‌بایستی با اجازه آنها ادا می‌شد. در زمان غیبت، فقیه مأمون از امامیه از باب نیابت عامه، متصدی این مسند است. در فقه شیعه. دو نظریه اساسی به چشم می‌خورد: 1. وجوب ادای زکات به پیامبر(ص)، امام(ع)، نواب امام و فقهای مأمون: شیخ مفید، ابوالصلاح، شیخ طوسی در تهذیب، صاحب دعائم الاسلام، صاحب جواهر و آقای منتظری بر این نظرند. 2. جواز تولی فرد در زمان غیبت: شیخ در خلاف، محقق، علامه و شیخ انصاری از طرفداران این نظریه‌اند. در فقه اهل سنت نیز دو نظریه عمده وجود دارد: 1. وجوب پرداخت زکات اموال ظاهری به امام: حنفیه، شافعیه و ابوعبید بر این نظرند. 2. وجوب به طور مطلق(اموال ظاهری و باطنی): مالکیه، شعبی، ابورزین، فخر‌رازی، کمال‌الدین همام، قرضاوی و نیز زیدیه بر این رأیند. با استعانت از آیه تشریع زکات، سیره عملی حضرت رسول(ص) و امیر مؤمنان(ع)، دلایل مربوط به نیابت عامه فقهای جامع‌الشرایط در عصر غیبت، وجود اصناف «عاملین علیها» و «مؤلفه قلوبهم» در مصارف زکات و برخی روایات، نظریه منتخب عبارت از وجوب تولی زکات، به وسیله فقیه جامع‌الشرائط خواهد بود. در این مقاله با ارائه آیات و روایات مورد استناد در نظریات فوق‌الذکر و نیز بیان فشرده‌ای از آرای فقهای شیعه و اهل سنت، نظریه منتخب در قالب نتیجه‌گیری ارائه می‌شود.