جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئله خاتمیت یکی از مهم‌ترین مسائل کلامی است که هم در کلام قدیم و هم در کلام جدید مطرح شده است. در کتاب حاضر تلاش شده تا مسئله خاتمیت از زوایای مختلف مورد واکاوی قرار گیرد. در جلد نخست این مجموعه، به شرح معنای خاتمیت، ادلّه خاتمیت، شبهات درون دینی و برون دینی خاتمیت و ... پرداخته‌شده و در جلد دوم، پس از بررسی معنای امام و شرایط وی، نقش امامان معصوم در خاتمیت، تثبیت وحی و تحریف ناپذیری آن، رشد و بلوغ فکری بشر، اهمیت و ضرورت اجتهاد، نیازمندی‌های انسان و ویژگی‌های وی و ... مورد بررسی قرارگرفته است. در این اثر همچنین به کیفیت انطباق قوانین اسلامی بر نیازهای ثابت و متغیر انسانی و نقش اجتهاد دراین‌باره پرداخته شده است.

پژوهش‌ حاضر با موضوع "خاتمیت"، مباحثی از این دست را شامل می‌شود: تحقیق درباره‌ی واژه‌ی خاتم، تفاوت رسول و نبی، خاتمین در سنت، خاتمیت در ادبیات، خاتمیت در آیه‌ی پنجم سوره‌ی سجده، و استمرار فیض‌الهی بر جویندگان حق و پویندگان راه کمال. به تصریح نگارنده: همان‌طور که آیه‌ی چهلم سوره‌ی مبارکه‌ی احزاب، ختم نبوت و رسالت را به وجود خاتم النبیین (ع) اعلام می‌دارد، جالب است که آیه‌ی چهل و سوم همین سوره، استمرار فیض خدای رحمان را بشارت می‌دهد. بر پایان گرفتن بعثت رسولان و ختم نبوت به وجود مقدس حضرت ختمی مرتبت محمد (ص) ایراد گرفته و گفته‌اند: قول به خاتمیت و اعتقاد به انقطاع وحی تشریعی و بسته شدن باب نبوت، با فیاض بودن پروردگار منافات دارد و آیا پس از حضرت محمد (ص) شایستگی و لیاقت و استعداد در هیچ فرد انسانی باقی نماده که بتواند با غیب جهان مرتبط گردد و بعضی از حجاب‌ها از برابر دیده‌اش برداشته شود؟ در پاسخ به این سوال می‌گوییم: نه فیض الهی منقطع گشته و نه قابلیت و استعداد از انسان‌ها گرفته شده است. بلکه به عکس ما ادامه‌ی فیض را در گردش مستمر نظام هستی می‌بینیم که از ثری تا ثریا، از خاک تا افلاک و کهکشان‌ها همه‌چیز حرکت و تداوم گرفتن فیض از مبدا خود هستند. جز این که هرچیز تقدیر و اندازه‌ای دارد که احراز آن حد و اندازه و قدر، کمال آن‌چیز محسوب می‌شود و بیرون شدن از آن اندازه با حکمت و نظم و تدبیر، منافات دارد".

کتاب حاضر دربردارندة چکیده‌ی مقالات برگزیده‌ی "همایش خاتمیت" است، که در فراخوانی توسط "حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت حیدریه" و با همکاری " دفتر فرهنک اسلامی و گروه معارف اسلامی" برگزار شده‌است. دین اسلام و جهان شمولی ـ سیمای پیامبر در مثنوی معنوی ـ اندیشه در خاتمیت ـ هدایت تشریعی در خاتمیت ـ رسالت جهانی حضرت محمّد(ص) ـ دلایل بعثت پیامبران و .. برخی عناوین این مقالات است.

از مهم‌ترین ویژگی‌های دین اسلام، خاتم بودن این دین الهی در مسیر تکامل ادیان است. به این معنا، اسلام تنها به سرپرستی انسان‌های دوران نزول نمی‌اندیشد، بلکه هدایت کل بشر را در نظر دارد. خاتم الادیان بودن اسلام اوج هنرمندی خدا است که در کمال اعجاز، دینی را فرستاد که ظرفیت سرپرستی بشر را در سراسر تاریخ در خود دارد و از آن‌جا که این دین تغییر نمی‌کند مساله‌ی جامعیت آن نیز محرز می‌شود. در ارتباط با نوع خاتمیت دیدگاه‌هایی وجود دارد که نویسنده در این کتاب پس از بیان کلیاتی در زمینه‌ی دین، خاتمیت و جامعیت و وحی، به بررسی تطبیقی خاتمیت از دیدگاه علامه اقبال لاهوری و شهید مرتضی مطهری می‌پردازد. هم‌چنین نقد استاد مطهری را بر دیدگاه علامه لاهوری ذکر می‌کند. وی سپس به بررسی و نقد آرای منتقدان دیدگاه‌های استاد مطهری می‌پردازد. نویسنده در پایان کتاب نقش خاتمیت در اثبات جامعیت دین اسلام، دلایل و تفسیر جامعیت و جهان‌شمولی و جاودانگی دین اسلام را با توجه به احکام، ملاک‌ها، عقل و فطرت، بررسی می‌کند. دیدگاه اقبال لاهوری و شهید مطهری تفاوت‌هایی با یک‌دیگر دارند که از آن جمله است: اقبال، وحی را از سنخ غریزه و نوعی تجربه‌ی دینی می‌داند ولی مطهری بیان می‌دارد که وحی از نوع غریزه نیست، بلکه روح وحی از روح عقلانی برتر است.