جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫با توجه به مفهوم لغوي و عرفي شرط، و آن‌چه از شرط در روايات و نصوص به ذهن متبادر مي‌گردد، معناي حقيقي شرط فقط بر شرط ضمن عقد قابل انطباق است. تحليل رابطه شرط و عقد نشان مي‌دهد که شرط نه‌تنها در مرحله انگيزه و هدف، بلکه در مقام اراده و انشاء نيز داراي نقش بوده، و در واقع، دو چيز مرتبط و پيوسته با هم، متعلق اراده قرار مي‌گيرد. مسأله اثرگذاري شرطي که در آينده محقق مي‌شود در عقدي که پيش‌تر تحقق يافته، فقهاي اماميه را به دو گروه طرفداران بطلان تعليق در عقود و ايقاعات، و طرفداران صحت تعليق، تقسيم کرده است. براي بطلان تعليق به دلايلي از قبيل اجماع، منافات تعليق با قصد انشاء، منافات تعليق با جزم، انصراف عمومات و اطلاقات، و لزوم انفکاک ميان علت و معلول، استناد شده است. اما بررسي دلايل طرفين نشان مي‌دهد، که هم در فقه اماميه و هم در حقوق موضوعه ايران، تعليق به‌صورت مطلق نه باطل تلقي شده و نه خالي از اشکال؛ بلکه مي‌توان گفت تعليق اگر به‌صورت تعليق در انشاء باشد، باطل و منافي با قصد انشاء است، اما اگر به‌صورت تعليق در منشأ باشد، با هيچ محذور عقلي روبرو نخواهد شد؛ زيرا تعليق در انشاء به‌معناي آن است که فعلاً عقدي انشاء نمي‌شود و آن‌چه ابراز مي‌گردد تنها وعده انشاي عقد در آينده و در صورت حصول معلق‌عليه است. در صورت تعليق در منشأ، حتي پيش از تحقق معلق‌عليه، رابطه‌اي ضعيف و مقدماتي در اثر عقد معلق به‌وجود مي‌آيد، و متعهدله داراي حق خاص خواهد بود؛ که در حدود مقتضاي اراده طرفين، نفوذ حقوقي دارد و حتي قابل انتقال خواهد بود. تحقق معلق‌عليه نيز ناقل خواهد بود؛ زيرا طرفين خواسته‌اند که آثار معامله بعد از تحقق معلق‌عليه، جريان پيدا کند. البته اگر معلق‌عليه تحقق نيابد، عقد و ايقاع باطل گرديده و آثار حقوقي آن نيز جريان پيدا نمي‌کند.

‫لقد كان لكم فى رسول اللَّه اسوة حسنة لمن كان يرجوا للَّه واليوم الآخر وذكر اللَّه كثيراً«. P ) سوره احزاب، آيه 21. P} »لقد جاءكم رسول من أنفسكم عزيز عليه ما عنتم حريص عليكم بالمؤمنين رؤف رحيم«. {P ) سوره توبه، آيه 128. P} نظام ومجموعه قوانينى كه رب العالمين براى هدايت بشريت تشريع كرده است اسلام نام دارد. دين اسلام، به عنوان شريعت جاودان پيامبر خاتم (ص) در دو بخش اساسى به انسانها عرضه شده است: كليات رؤس مسايل وريشه‏هاى احكام وبرنامه‏ها در قرآن كريم، كه هم الفاظ وعبارات وهم جميع معانى ومفاهيم آن از جانب خداوند ووحى الهى است. وتوضيح وشرح وتفصيلات مربوط به آنها در سنت وسيره رسول مكرم اسلام (ص) ارائه گرديده است. خداى متعال در كتاب آسمانيش فرمانبردارى از رسول را با اطاعت از خويش همراه وقرين آورده است ومى‏فرمايد: »يا أيها الذين آمنوا اطيعوا اللَّه واطيعوا الرسول...«. {P ) آيه 59 نساء، 92 مائده، 20 و46 انفال، 54 نور، 32 محمد، 13 مجادله به همين مضمون مى‏باشند. P} وهمچنين نافرمانى از پيامبر را هم تراز با نافرمانى خود دانسته چنانكه فرموده است: »ومن يعص اللَّه ورسوله فان له نار جهنم«. {P ) 24 جن، 42 نساء، 59 هود، 10 حاقه، 216 شعرا، 21 نوح، 36 احزاب، 14 نساء، 98 و100 مجادله به همين مضمون مى‏باشند. P} بنابراين گفتار وكردار رسول خدا (ص) حجت وخلق وبخشى از برنامه هدايت الهى به شمار مى‏رود ودر سايه اقتدا به اين پيشواست كه قيد مسلمانى شكل مى‏گيرد. به اين ترتيب سنت پيامبر اسلام (ص) كه اعم از قول وفعل وتقريرات ايشان در سراسر دوران نبوت مى‏باشد. براى همه مسلمانان در كنار قرآن مصدر اصلى شريعت اسلام بوده وعمل به آن الزامى است چنانكه شاطبى در كتاب الموافقات چنين بيان مى‏كند كه: »ان السنه تطاع لانها بيان القرأ فطاعه اللَّه عمل بكتابه وطاعة الرسول العمل بما بيّن به كتاب اللَّه تعالى قولاً أو عملاً أو حكماً.. ان السنه توضح المجمل وتقيد المطلق وتخصص العموم.. وان السنة بمنزلة التفسير والشرح لمعانى احكام الكتاب ودل على ذلك قوله تعالى: »وأنزلنا إليك الذكر لتبين للناس ما نزل إلهيم««. {P ) اضواء على سنه المحمديه، ابوريه، مؤسسه انصاريان. P} به عنوان نمونه روشن اين تبيين مى‏توان به ركعات نماز وكيفيت اذكار وشروط در اين حكم اساسى اشاره نمود كه همه از تعليمات رسول خدا (ص) است حال آنكه در قرآن به عباراتى كلى چون »اقم الصلوه...« اكتفا شده است. با اين توجه، ضرورت مطالعه وشناخت سنت رسول خدا (ص) وشخصيت الهى ايشان به عنوان الگوى عملى ديندارى كه ابعاد مختلف اسلام در لحظه لحظه حيات او تجسم يافته است، روشن مى‏گردد. از جمله اين ابعاد، رفتارها وعملكرد سياسى - اجتماعى پيامبر (ص) مى‏باشد كه در طول بيست وسه سال به تحول جامعه جاهلى به يك حكومت اسلامى منجر گرديده ودر واقع اجراى قوانين اسلام را در سطح اجتماع متحقق ساخته است، اگر امروز بعد از 1400 سال به تحليل ابعاد سياسى واجتماعى شخصيت رسول خدا (ص) مى‏پردازيم در جستجوى روشهاى يك انسان سياستمدار (هر چند موفق ومنحصر به فرد) در لابلاى صفحات تاريخ نيستيم بلكه معتقديم مجموعه اين رفتارها در تداوم جريان هدايت انسانها از طريق رب العالمين ودر متن آموزشهاى الهى به منصه ظهور رسيده است وما بايستى براى مشكلات امروز خود به مطالعه سياستهاى پيام‏آور وحى آسمانى پرداخته وبدان تمسك جوييم. در واقع سراسر سنت وسيره رسول خدا (ص)، تلاش براى ابلاغ رسالت الهى وارائه اسلام در چهار وجود (وجود اسمى، وجود مفهومى، وجود شخصيت اسلامى وجامعه اسلامى) بوده است. {P ) علامه عسكرى در كتاب نقش ائمه در احياء دين در اين مورد چنين نوشته‏اند: با تحليل دقيق از اسلام مى‏توان آن را به چهار وجود تقسيم نمود كه در جامعه انسانى به اين چهار نوع مى‏تواند حضور يابد. وجود اسمى كه مجموعه الفاظ با بار معنايى خاصى است ودر استخدام شريعت در آمده، وجود مفهومى كه اصطلاحات دينى را همراه مفاهيم حقيقى آنها تبليغ مى‏كند. وجود عملى يا شخصيت اسلامى كه در آن مجموعه رفتارهاى دينى در عملكرد يك فرد تجسم پيدا مى‏كند ووجود جامعه اسلامى كه احكام اجتماعى اسلام در آن به اجرا گذاشته مى‏شود وبه عنوان كامل‏ترين تجلى اجتماعى اسلام به شمار مى‏رود (نقش ائمه در احياء دين، ج 1، علامه سيّد مرتضى عسكرى، مجمع علمى اسلامى). P} لذا با توجه به اين هدف اساسى، جوانب مختلف شخصيت وعملكرد ايشان قابل تفكيك نيست چرا كه همه در يك راستا وبراى ارائه ودفاع از تداوم وبقاى دين الهى بوده‏اند. در اين نوشتار ما هرگز مدعى نيستيم كه شخصيت سياسى رسول خدا (ص) بطور كاملاً جداگانه بررسى وارائه شده باشد بلكه سعى داشته‏ايم تا آن بخش از رفتارها را كه در تحقق وجود چهارم يعنى تشكيل جامعه اسلامى وحفظ وتداوم آن نقش داشته است را تا حدى پر رنگ‏تر به تصوير كشيده و ارائه نماييم. و با عنايت الهى در اين راه از زلال هدايت » رحمة للعالمين« بهره‏مند شويم. والسلام

---