جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در جستار حاضر، به ساختار اقسام علم ‏النفس سینوی در برخی آثار شیخ ‏الرئیس پرداخته و کوشیده ‏ایم با مقایسۀ ساختار اقسام علم ‏النفس ازحیث اجزا و ترتیب در آثار این فیلسوف، تحولات ساختار علم‌النفس ازمنظر وی را توصیف و تبیین کنیم. اهمیت تحقیق دربارۀ این مسئله از آن جهت است که ما را به‌اندازۀ گامی هرچند کوچک به فهم منطق حاکم بر تحولات ساختار اقسام علم‏ النفس ازمنظر شیخ نزدیک می‌کند. تحلیل و توصیف ساختار اقسام مسائل علم​النفس در آثار بوعلی نشان می​دهد این ساختارها ازحیث تعداد اجزا دچار نابرابری​هایی همچون فقدان، زیادت و نقصان در شمار اجزا، و ازنظر ترتیب اجزا دچار آشفتگی​هایی نظیر ناپیوستگی، وارونگی و انتقال هستند. مقایسه و تطبیق اجزا و ترتیب ساختار اقسام مسائل علم ‏النفس در آثار ابن‌سینا به‌ترتیب زمان تألیف، نشان​دهندۀ سِیر کلی تحول در آن‏ها و به دیگر سخن، سِیری فزاینده و درحال نوسان بین پیوستگی و ناپیوستگی است. تبیین تحولات ساختار اقسام مسائل علم​النفس سینوی نشان می‌دهد این تحولات افزون‏ بر بعضی عوامل بیرونی، ناشی از تحولاتی درونی هستند که در ساختارهای دو علم طبیعیات و مابعدالطبیعۀ سینوی رخ داده​اند.

شمس‌الدین سمرقندی در دو کتاب قسطاس الأفکار و شرح القسطاس دربارة قیاس‌های مختلط از حقیقیه و خارجیه، دو دیدگاه متفاوت را به‌دست داده است که تحت عنوان‌های «تحریر اول» و «تحریر دوم» در مقالات دیگری به آن‌ها پرداخته و نشان داده‌ایم هرکدامشان دچار خطاهای متعددی هستند و از این روی، هیچ‌کدام از آن‌ها تحلیلی درست و کامل از اختلاط قضیه‌های حقیقیه و خارجیه به‌دست نمی‌دهند. در این مقاله قصد داریم نتایج درست اختلاط این قضایا را به‌دست دهیم؛ به‌گونه‌ای که برپایة مبانی فکری منطق‌دانان مسلمان همچون سمرقندی، هیچ اعتراضی بر این نتایج وارد نباشد و بتوان آن‌ها را تقریری کاملاً درست از اختلاط قضایای حقیقیه و خارجیه دانست. در هریک از شکل‌های چهارگانة قیاس ارسطویی، اختلاط خارجیه-حقیقیه و حقیقیه-خارجیه را جداگانه بررسی کرده‌ایم؛ همچنین ضرب‌ها و اختلاط‌های عقیم و منتج را به‌صورت موردی مشخص کرده و نتایج هر ضرب و اختلاط منتج را جداگانه نشان داده و نتایج قابل اثبات را اثبات کرده‌ایم. بررسی اختلاط‌های عقیم و نتایج غیر قابل اثبات، نیازمند بررسی نظام‌مند مثال‌های نقض است که آن را به مقاله‌ای دیگر وامی‌گذاریم.

در پژوهش حاضر، به چگونگی شکل‌گیری معقولات اولی و نقش خیال در آن‌ها ازمنظر فارابی پرداخته‌ایم. معقولات اولای عامل، اولین مرتبۀ فعلیت‌بخشی به عقل بالقوه، حدوث اختیار و تولد حیات خاص انسانی، و نخستین پلۀ صعود به مراتب فراتر ادراکی- فعلی هستند. فرایند حدوث معقولات اولی، منوط به حدوث قوای ادراکی حاسّه و متخیل و ناطقه، گذار از معارف هریک از این قوا و فعلیت جزء نزوعی تابع معارف آن‌هاست. تأثیرات متقابل سوابق مرتبت حسی- خیالی بر حصول معارف اولی و حدوث اختیار، و به‌صورت متقابل، حصول معارف اولی بر مراتب بعدی معرفتی، شأن‌دهندۀ مراتب تشکیکی اختیار، عقل بالفعل و نقش تعین‌بخشی اختیار در مرتبت معرفتی هریک از انسان‌هاست. قائل‌شدن فارابی به اصناف معقولات اولی، تقدم دیدگاه او در گسترش‌دادن مبادی اولای علوم و مبناگروی تعدیل‌یافته را نشان می‌دهد. خیال در ابعاد مختلف از شکل‌گیری معقولات اولی، نقش دارد و به‌عنوان مخزن مشاهدات حدوث تجربه در مرتبت ثانوی اراده در حدوث معقولات اولی (ارادۀ ثالث)، پذیرشگر معقولات اولی، و محاکات‌کنندۀ کلیات و جزئیات افاضات عقل فعال است؛ همچنین ساختار معرفت­شناختی انسان به‌علت ناتوانی او در معرفت‌یافتن به کنه اشیا ناشی از ملابست با هیولی و لوازم آن، ساختار حسی- خیالی و به‌تبع آن، تعلیم انسان‌ها نیز ازنوع تخییلی خواهد بود.

ترجمه ماشینی چکیده آلمانی: این که کانت توجه فلسفی خاصی به رابطه بین معرفت و باور داشت و اینکه تعریف او از رابطه بین باور و معرفت نقطه عطفی در فلسفه دینی مدرن است، مسلم نیست. مبانی متمایز فلسفی ایمان او هنوز ثابت می‌کند که بسیار به‌روز و بسیار آموزنده است، حتی اگر تحلیل‌های او از ایمان تا حد زیادی در تلاش‌های دینی-فلسفی کنونی نادیده گرفته شود - یا فقط از نظر فلسفی و تاریخی مورد توجه قرار گیرد. اما تنها در نگاه اول است که اظهارات گوناگون کانت در باب ایمان، که او آن را ایمان عقلانی تعریف کرده است، از نظر ماهوی با هم همخوانی دارند. یک نگاه دقیق تر تغییرات و تفاوت های واقعی به یاد ماندنی را نشان می دهد. با شروع از تأمل اولیه قابل توجه کانت، که حفظ خود عقل را به عنوان پایه و اساس اعتقاد به عقل توصیف می کند، ظاهراً چیزهای زیادی وجود دارد که نشان می دهد این برنامه حفظ خود از عقل ابتدا خود را به شکل های مختلف - قابل تفسیر غایت شناختی - نشان داد. اشکال این اعتقاد به عقل در مسیر نقد به بالفعل، د.اچ.متافیزیک عملی - جزمی و گذار به ماوراء طبیعی در آن انجام و تحقق یافته است.

مسئله حسن و قبح اهمیت زیادی در علومی مانند کلام و فلسفه دارد و مسائل مهم اعتقادی و اخلاقی، مترتب بر مسئله حسن و قبح است. خوب یا بد بودن چیزی، اعتقاد به معاد یا عادل بودن خداوند و...، از مسائلی هستند که مبتنی بر حسن و قبح‌اند به همین دلیل، این مسئله از نیمه قرن اول هجری مورد توجه علمای مسلمان و غیر مسلمان واقع شده است و ازآنجاکه خیلی از مسائل علم اصول نیز مبتنی بر مسئله حسن و قبح است، علمای اصول نیز این بحث را البته به‌صورت پراکنده مورد بررسی قرار داده‌اند. آنچه در این مقاله از آن بحث می‌شود، نظر اصولیّون، اشاعره، اخباری‌ها و فلاسفه درباره حسن و قبح است که آیا ایشان عقلی و ذاتی بودن حسن و قبح را می‌پذیرند یا قائل به اعتباری بودن حسن و قبح‌اند. در نهایت، ثابت می‌شود که حسن و قبح، عقلی است. در این مقاله به منابع اصولی زیادی رجوع شده و منابعی که مورد استفاده واقع شده، بیشتر مربوط به قدما و غیر معاصرین است؛ اما از نظر معاصرین و متأخرین نیز استفاده شده است.

نظریة «علوم انسانی اسلامی» در میان اندیشمندان اسلامی موافقان و مخالفانی دارد که هرکدام به چند دسته تقسیم پذیرند. دیدگاه مصطفی ملکیان در مخالفت با علوم انسانی اسلامی و انکار علوم انسانی دینی شایستة تأمل است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد انتقادی، این دیدگاه را متکی بر اندیشة علامه مصباح یزدی که از موافقان علوم انسانی اسلامی به حساب می آید، بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که ادعای ملکیان در این حوزه با مبانی معناشناختی، معرفت شناختی و روش شناختی صحیح ناسازگار است. به نظر می رسد علوم انسانی دینی نه تنها ممکن، بلکه محقق است. ملکیان برای داشتن علوم انسانی اسلامی پنج پیش فرض برمی شمارد و چون سه تای آنها را محال می داند، امکان علوم انسانی اسلامی را نفی می کند. وی وجود نقص در علوم انسانی را یکی از این پیش فرض ها برمی شمارد که از سوی طرفداران علوم انسانی اسلامی، تعارض این علوم با آموزه های اسلامی عنوان شده و ملکیان تحقق چنین تعارضی را که نیاز به بازسازی علوم انسانی داشته باشد، رد می کند. این تحقیق نشان داده که چنین تعارض گسترده ای تحقق یافته است. همچنین وجود «روشی برای متقاعد ساختن دیگران به دیدگاه های دینی» را از دیگر پیش فرض های محال می داند. اما نشان داده شده که وی روش تولید علم را با روش تعلیم و تربیت خلط کرده است و می توان با روشی منطقی از منابع اسلامی نیز برای تولید علوم انسانی بهره برد.

محمد بن سنان زاهری (م.220ق) یکی از راویان پر حدیث و تأثیرگذار بر فقه و حدیث امامیه است. از او در کتب اربعه شیعه حدیث‌های زیادی بیان شده است، امّا بزرگان رجالی در خصوص توثیق و تضعیف وی اختلاف نظر زیادی دارند. برخی معتقدند وی متهم به غلو و ضعف است، امّا عده‌ای دیگر سعی در تبرئه‌ی او دارند. رجالیانی که وی را تضعیف کرده‌اند، به ویژه روایت‌های مفرد او را از حیز اعتبار ساقط کرده‌اند. در این نوشتار کوشش شده است تا با بررسی 10 روایت مفرد محمد بن سنان در الکافی و استناد به ادله و شواهد واقعی، آرای رجالی را درباره او مورد ارزیابی قرار دهیم تا شناخت دقیق‌تری از احوال وی به دست دهد. متن این روایت‌ها را با توجه به مخالفت آن‌ها با قرآن، مقایسه با سایر احادیث صحیح متشابه یا مخالف، میزان سازش آن‌ها با عقل و مانند این معیارها ارزیابی کرده‌ایم. مهم‌ترین یافته پژوهش این است که با توجه به بررسی و تحلیل متن روایت‌های ابن‌‌‌سنان که در این مقاله تنها به تعدادی از آن‌ها بسنده شده است، روایت‌ها به دلیل‌های مختلفی دارای ضعف هستند و در نتیجه آرای رجالی ابن‌‌نجاشی و ابن‌‌غضایری در باب ضعیف بودن شخصیت ابن‌سنان و مردود بودن روایت‌های مفرد وی به صواب نزدیک‌تر است.

ریچارد پاپکین در کتاب "کلیات فلسفه" مقدمه ای عالی برای شروع فلسفه به شما ارائه می دهد.نویسنده رد این اثر سعی کرده است از دشواری بعضی مفاهیم فلسفی بکاهد و آن ها به گونه تبیین کند که برای همه خوانندگان و علاقه مندان و حتی دانشجویان فلسفه قابل فهم باشد. بسیاری از ما همواره به دنبال منبعی جامع و آسان فهم از کلیات مقدماتی فلسفی بوده ایم. ریچارد پاپکین در این کتاب چیزی که به دنبال آن هستید را به شما می دهد. این کتاب مزیت دیگری که دارد این است برای آن هایی هم که سالها درگیر متون فلسفی بوده اند مب تواند مطالب جدیدی ارائه دهد. این کتاب حاوی گزیده‌هایی از برخی از متفکران بزرگ تاریخ فلسفه است. این کتاب همچنین یک مرور کلی از تعدادی از حوزه های مختلف فلسفه را ارائه می دهد. با خواندن این کتاب در آخر می توانید به راحتی نام فیلسوفان را از هر حوزه ای که به آن علاقه دارید از کتاب بیرون بکشید و بعد مطالعات گسترده تر خود را پی بگیرید. ریچارد پاپکین در کتاب "کلیات فلسفه" خلاصه‌ای عالی از تاریخ و جنبه‌های اصلی فلسفه ارائه می‌کنند بدون اینکه خواننده را با جزئیات بیش از حد سنگین کنند. هر بخش مختصر و متعادل است و مفاهیم و مزایا و معایب مرتبط را به طور هوشمندانه ارائه می دهد. این کتاب را به کسانی که مایلند با فلسفه و واژگان تخصصی آن آشنا شده و به درک اولیه آن دست یابند توصیه می کنم.

حروف جدا جدا یا حروف مقطّعه از مباحث مهم علوم قرآنی است که نظرات و تبیین های متعدّدی در مورد آن انجام شده ­است؛ بیش ­از بیست نظر متعدّد در مورد این­ حروف ابراز شده ­است و هر­یک مسیری را در توجیه این­ حروف پیموده ­اند. اظهارنظر در مورد حروف مقطّعه منحصر به عُلمای قدیم نیست و در عصر جدید نیز چندنظر در مورد این ­حروف ابراز شده ­است. مجموعه­ نظرات را می­ توان در سه دسته خلاصه کرد؛ دسته­ اوّل که به رمز و راز بودن این­ حروف معتقد هستند و از اظهار­نظر پرهیز می­ کنند. دسته­ دوّم، هرچند به رمزی ­بودن این ­حروف معتقد هستند لیکن در مورد این­ حروف اظهارنظر کرده­ اند و دسته­ سوّم نیز از اساس به رمزی بودن این ­حروف اعتقاد ندارند و توجیه غیر­رمزی برای آن بیان کرده­ اند. در این ­مقاله پس ­از بیان برخی نظرات در مورد حروف­ مقطّعه، نظری جدید در این مورد بیان شده ­است؛ در این تبیین جدید، هم وجه رمزی بودن این ­حروف حفظ شده و هم به طور شفّاف، نظری واضح بر اساس قرآن ­کریم برای این ­حروف مطرح شده­ است که مرتبط با آموزه­ کتاب ­مُبین در قرآن ­کریم است و ادّعای این­ مقاله این است که خود قرآن ­کریم به طور شفّاف و البتّه اجمالی، چیستی حروف ­مقطّعه را بیان کرده­ است. براساس این­ نظر، این­ حروف نشانه ­هایی از کتاب مُبین است.