جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دعا برخاسته از اندیشه، دغدغه و سبک ‌زندگی هر فرد است بررسی ادعیۀ حضرت فاطمه زهرا (س) تا حدودی اندیشه‌های وی را برای ما روشن می‌سازد. ادعیۀ گوناگونی از حضرت فاطمه زهرا (س) نقل گردیده که بخشی از آن‌ها در تعقیبات نماز وارد شده است. قدیمی‌ترین منبع این تعقیبات کتاب "فلاح‌السائل و نجاح‌المسائل" سیدبن‌طاووس (م664ق) و سپس"بحارالأنوار" علامه مجلسی (م 1037ق) می‌باشد که تعقیبات نماز ظهر، عصر، مغرب و عشاء حضرت فاطمه زهرا (س) را که از خود حضرت زهرا (س) صادر شده است، بیان کرده‌اند. در این پژوهش با استفاده از روش "تحلیل محتوای مضمونی" که یکی از روش‌های علمی و دقیق است و با آن می‌توان به یک الگوی جامع از درون‌مایۀ کلام معصوم رسید این تعقیبات به صورت کمّی و کیفی مورد بررسی قرار گرفته است. به‌طور کلی این ادعیه شامل چهار جهت‌گیری «خداشناسی»، «انسان‌شناسی»، «فرجام‌شناسی» و «واسطه‌شناسی» می‌شود که از این میان تمام مضامین دعا مورد تحلیل کمّی واقع شده است اما در تحلیل کیفی تنها به بررسی دو مقولۀ «خداشناسی» و «انسان‌شناسی» که پربسامدترین موضوعات هستند، پرداخته می‌شود. نتایج علمی و سنجش آماری مضامین اصلی این ادعیه حاکی از آن است که مقولۀ خداشناسی شامل صفات جلال و جمال خداوند است و مقولۀ انسان‌شناسی شامل موضوعات نیازهای ‌دنیا و توصیف فقر وجودی انسان می‌شود. قالب‌های بیانی تعقیبات نماز حضرت زهرا (س) عبارت است از: «تسبیح»، «تحمید»، «تکبیر»، «تهلیل»، «مناجات» و «دعا». ایشان در قالب‌های بیانی تسبیح، تحمید، تکبیر و تهلیل به توصیف صفات جلال و جمال خداوند پرداخته‌اند و در قالب‌ بیانی مناجات، به بیان صفات جلال و جمال خداوند و فقر و ضعف خود نسبت به خداوند می‌پردازد، در قالب بیانی دعا نیز نیازمندی‌های خود را که در هر یک از مراحل دنیا، هنگام وفات، عالم برزخ، عالم قیامت و عالم بقا دارند از خداوند مسئلت می‌نمایند. بیشترین توجه‌ حضرت فاطمه زهرا (س) در این ادعیه به نیازهای زندگی دنیایی است زیرا که دنیا را محل بهر‌ه‌گیری برای دیگر مراحل زندگی می‌داند. از دیگر نتایج این پژوهش کشف ساختار هندسی ادعیۀ حضرت فاطمه زهرا (س) است که در هر عصری و برای هر انسانی می‌تواند راهگشا باشد.